حقوق مالی زن در ازدواج شامل چه مواردی می شود؟

یکی از حق و حقوقی که زنان بعد از ازدواج باید از آن آگاه باشند حقوق مالی زن در ازدواج می باشد که شامل مهریه،  نفقه،  اجرت‌المثل،  نحله ، ارث ، حقوق مستمری زوجه و شرط تنصیف میباشد. در این نوشتار از مجله حقوقی دادمان به بررسی تک تک این حقوق مالی زن می پردازیم.با ما همراه باشید.

انواع حقوق مالی زن در ازدواج

مهریه:

مهریه عبارت است از مالی که در زمان عقد توسط زوجین و یا شخص ثالثی معین می‌شود و به محض جاری شدن صیغه عقد به ملکیت زوجه درآمده و هر زمانی که بخواهد می‌تواند مهر خود را از زوج مطالبه نماید. البته شرایطی نیز برای پرداخت مهریه مشخص شده است و مهریه به دو دسته عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم می‌شود.

عندالمطالبه:

یعنی مهر بر ذمه شوهر است یعنی دینی است که بر گردن زوج قرار می گیرد و هر زمان که زوجه مطالبه نماید، می بایست به طور کامل پرداخت گردد.

عندالاستطاعه:

عبارت است از اینکه مهر بر ذمه شوهر است اما زمانی که زوجه درخواست می‌کند باید زوج توانایی پرداخت مهر تعیین شده را داشته باشد، بنابراین زوجه نمی تواند زوج را تحت فشار بگذارد. اما هر زمانی که شوهر استطاعت مالی پیدا کند ملزم به پرداخت مهریه می‌باشد.

مهریه از جمله حقوق مالی زن در زندگی مشترک است که هیچ محدودیت و شرطی جهت استقرار آن برای زوجه نیست و باید در هر شرایطی به وی پرداخت شود جز این که زن به محض انعقاد نکاح، مستحق نیمی از مهر و پس از مقاربت مستحق نیم دیگر آن می شود.

از جمله تفاوت‌های عقد نکاح دائم و موقت، تعیین مهریه است. تعیین مهریه در نکاح موقت از شروط لازم است و در غیر این صورت عقد باطل می‌باشد. این در حالی است که در نکاح دائم الزامی به تعیین مهریه در هنگام جاری شدن صیغه عقد نیست و تعیین مهریه را می توانند به زمانی پس از عقد موکول نمایند و اگر پیش از تعیین مهریه نزدیکی صورت بگیرد، مهرالمثل به زوجه تعلق خواهد گرفت. البته این نکته نیز قابل ذکر است که درخواست مهریه از حقوق مالی زن بعد از طلاق نمی‌باشد و زوجه در زمان زوجیت نیز می‌تواند مهریه خود را مطالبه نماید.

نفقه:

نفقه از جمله حق و حقوق زن است که بیشتر از سایر حقوق مورد توجه قرار گرفته و به زوجه پرداخت می‌شود. نفقه عبارت است از مایحتاج زوجه مانند خوراک، پوشاک، مسکن، امور درمانی، بهداشتی، آرایشی و خدمتکار در صورت نیاز و یا عادت که از جانب زوج باید تأمین شود. البته میزان آن بستگی به شرایط زندگی و شأن و منزلت زوجه دارد. پرداخت نفقه مشروط به تمکین زوجه نسبت به زوج می‌باشد و در غیر این صورت زن ناشزه محسوب شده و مستحق دریافت نفقه نخواهد بود.

نکته: حتی اگر زوجه شاغل باشد و حقوق دریافت کند و یا دارای مال و اموالی باشد این امر دلیل بر عدم پرداخت نفقه به وی نمی‌شود و زن اجباری به پرداخت هزینه‌های خود از محل درآمد یا اموالش پس از ازدواج ندارد.

نفقه را می‌توان به دو دسته نفقه ایام گذشته و نفقه حال تقسیم کرد، زوجه می تواند نسبت به نفقه ایام گذشته خود نیز اقدام کرده و آن را مطالبه نماید اما اولاد و یا والدین نمی توانند نفقه ایام گذشته خود را مطالبه نمایند. در زمان طلاق رجعی که زوجه باید عده بگذراند نیز نفقه ایام عده به وی تعلق می‌گیرد و در این ایام تمام حقوق مالی زن برقرار خواهد بود. همچنین اگر زوجه در هنگام طلاق باردار باشد تا زمان وضع حمل مستحق دریافت نفقه خواهد بود. نفقه از دو جهت حقوقی و کیفری قابل مطالبه است.

نکته: در ازدواج موقت، نفقه به زوجه تعلق نمی‌گیرد اما اگر زوجین نفقه را به عنوان شرط ضمن عقد قید کرده باشند، قابل مطالبه خواهد بود.

 اجرت المثل:

اجرت‌المثل عبارت از حق الزحمه خدمات و زحماتی است که زوجه در طی دوران زوجیت در منزل شوهر انجام داده است. مانند شست و شو، نظافت، تهیه غذا، شیر دادن به بچه و … . بنابراین اجرت المثل از حقوق مالی زوجه محسوب می‌شود که در کنار سایر حقوق مالی، زن در ازدواج ‌می‌تواند از زوج مطالبه نماید. البته قابل ذکر است زوجه در صورتی مستحق دریافت این حق مالی خواهد بود که این امور را با قصد تبرع یعنی به صورت رایگان انجام نداده باشد و در عقدنامه نیز شرطی در این خصوص ذکر نشده باشد، هر چند در اکثر موارد اجرت المثل به زوجه تعلق می‌گیرد.

نکته: میزان اجرت المثل توسط کارشناس با توجه به سال های زندگی مشترک زوجین، اموری که انجام داده، شرایط زندگی و … تعیین می‌شود.  در زمان بعد از فوت شوهر، زوجه علاوه بر مهریه، اجرت المثل ایام زوجیت را نیز می ‍‌تواند درخواست نماید.

نحله:

زمانی که زوج قصد طلاق زوجه را دارد، قاضی این امکان را دارد که از جهت نیکوکاری و احسان زوج را متقاعد نماید که از دارائی خود علاوه بر نفقه و مهریه مالی را به زن ببخشد، که این بخشش نحله نامیده می‌شود.

نکته: نحله از حقوق مالی زوجه در طلاق از طرف مرد است.

شرایط مطالبه نحله:

1.  نحله در زمان زوجیت قابل مطالبه نمی‌باشد.
2.  تعیین مقدار نحله بستگی به توانایی مالی زوج دارد و در صورت عدم استطاعت مالی اجباری به پرداخت نحله نیست.
3.  برای مطالبه نحله باید طلاق از جانب زوج صورت گرفته باشد.

 ارث:

زوجه نیز همانند سایر وابستگان متوفی طبق شرایط قانون مستحق دریافت ارث می‌باشد البته در صورتی که عقد نکاح دائم باشد. اگر زوجه فرزند نداشته باشد یک چهارم از ماترک متوفی و در صورت داشتن فرزند یک هشتم از دارایی به وی ارث خواهد رسید. از نکاتی که باید بدانیم این است که پس از مرگ زوج، زوجه می‌تواند مهریه، اجرت المثل ایام زوجیت خود را علاوه بر سهم الارث خود مطالبه نماید. در این صورت ابتدا می بایست تمام حقوق مالی زن که اشاره کردیم از اموال متوفی کسر و پرداخت شود و پس از آن باقی ماترک بین وراث مطابق با قانون تقسیم خواهد شد. همچنین اگر زوجه در ایام عده طلاق رجعی بوده باشد و یا زوج در حالی که مریض است زوجه را طلاق دهد و تا قبل از یک سال به همان مرض بمیرد و زوجه ازدواج نکرده باشد، مستحق دریافت سهم‌الارث خواهد بود. اما در ازدواج موقت به زوجین هیچ ارثی تعلق نخواهد گرفت حتی اگر شرط ضمن عقد کرده باشند این شرط باطل اما ازدواج صحیح است.

شرط تنصیف:

از جمله حقوق مالی زن می توان به شرط تنصیف اشاره کرد. شرط تنصیف به معنی تعلق گرفتن نصف دارایی مرد در هنگام طلاق به زوجه می‌باشد اما ازاین حق هیچ حرفی در قانون زده نشده است و تنصیف دارایی جزو شروط ضمن عقدی است که زوج می‌تواند در عقدنامه بپذیرد و با پذیرفتن زوج در هنگام عقد نکاح جزء حقوق مالی زن محسوب خواهد شد. اما دریافت آن مانند سایر حقوق مالی به این آسانی نیست و شرایط خاص خود را دارد.

در صورتی که زن برای طلاق از طرف خود دارای دلایل و مدارک قوی و مستدل باشد به گونه ای که قاضی با بررسی آنها به زن حق بر طلاق بدهد و زن را در شرایط عسر و حرج ببیند علاوه بر حکم بر طلاق می تواند به پرداخت نفقه و اجرت المثل نیز رای دهد و همینطور تکلیف جهیزیه را نیز مشخص کند. البته باید به این موضوع توجه داشت که در هر شرایطی زن مستحق دریافت مهریه است و مهریه باید به او پرداخت شود اما شرط تنصیف و نحله برای زمانی است که درخواست جدایی از طرف مرد باشد.

حقوق مستمری زوجه:

یکی از حقوق مالی زن حقوق بازنشستگی و یا حقوق مستمری در زمان مرگ زوج می‌باشد. اگر زوج در زمان حیاتش حقوق بازنشستگی دریافت می کرد بعد از مرگ وی این حقوق به زوجه و سایر وراث او، دختران مجرد که شاغل نمی‌باشند و یا مطلقه هستند و پسران تا سن بیست سالگی و یا تا زمانی که مشغول به تحصیل هستند،  تعلق خواهد گرفت و بین این افراد به طور مساوی تقسیم خواهد شد. این حقوق تا زمانی که زوجه زنده است به وی تعلق خواهد گرفت و محدودیتی ندارد که خود زوجه شاغل بوده و یا حقوق بازنشستگی از جانب خود را دریافت کند، همچنین اگر زوجه مجدد ازدواج نماید باز هم این حق برای وی باقی خواهد بود و در صورتی که همسر دوم نیز فوت نماید، بیشترین مستمری به وی تعلق خواهد گرفت.