اعتراض واخواهی چه شرایطی در قانون مجازات اسلامی دارد؟!

اعتراض واخواهی ، اعتراض به حکم غیابی صادر شده از سوی دادگاه است. برای طرح واخواهی، باید شخص معترض، یک دادخواست مبنی بر اعتراض به حکم غیابی صادر شده، تنظیم کرده و در دادگاه صادر کننده رای، بررسی شود. در خصوص آثار واخواهی می توان گفت، در صورت پذیرش واخواهی، نقض رای، اولین اثر آن خواهد بود. همچنین، خواهان رای اول، باید خسارات واخواه را جبران کند.

به عبارت دیگر زمانی که یک رای در غیاب یک فرد، از جانب دادگاه  (بر علیه او) صادر شده باشد و در آن پرونده  آن شخص محکوم شده و یا وکیل یا قائم مقام قانونی او در هیچ یک از جلسات دادگاه حضور نیافته باشند و یا لایحه ای هم برای دادگاه نفرستاده باشند و از طرفی اخطاریه ها  به وی ابلاغ واقعی نشده باشد.(منظور برگه اخطاریه به خود شخص تحویل داده نشده باشد) کسی که رای بر علیه او صادر شده باشد، می تواند نسبت به آن رای اعتراض واخواهی نماید.

تعریف اعتراض واخواهی در قانون

واخواهی نوعی از اعتراض به رأی می باشد که در مورد احکام صادره از دادگاه می باشد در این خصوص باید توجه داشته باشیم که حکم صادره باید به صورت غیابی صادر شده باشد تا امکان واخواهی از آن وجود داشته باشد. در حال حاضر به موجب ماده ۳۰۳ قانون آئین دادرسی مدنی حکم دادگاه حضوری است مگر این که خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و بطور کتبی نیز دفاع ننموده باشد.

احکام حضوری قابل واخواهی نمی باشند اصحاب دعوی واخواهی نیز همان اصحاب دعوی نخستین می باشند که به حکم غیابی منتهی شده است بدین معنی که خوانده مرحله بدوی واخواه و خواهان مرحله بدوی واخوانده می باشد. در خصوص مهلت واخواهی بایستی گفته شود که این مهلت مطابق ماده ۳۰۶ قانون آئین دادرسی مدنی برای اشخاصی که مقیم ایران هستند بیست روز و برای آن ها که مقیم خارج از کشور می باشند دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم غیابی می باشد.

درهمین ماده جهاتی تحت عنوان عذر موجه پیش بینی گردیده است که در صورت وجود و اعلام و اثبات آنها موجب می شود که مدت واخواهی عملاً افزایش یابد. به موجب ماده مذکور محکوم علیه غیابی که به سبب عذر موجه نتوانسته در مهلت مقرر واخواهی نماید، اجازه داده است که پس از مهلت مقرر نیز دادخواست واخواهی را تقدیم نماید. در این صورت واخواه باید پس از رفع عذرجهات عذر و دلیل موجه بودن آن را ضمن دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده حکم غیابی اعلام نماید. دادگاه ابتدا ادعاهای واخواه را مورد بررسی قرار می دهد و در صورتی که آن را موجه تشخیص دهد قرار قبولی دادخواست اعتراض واخواهی را صادر می نماید چنانچه قرار قبولی دادخواست واخواهی صادر گردد، اجرای حکم متوقف می گردد.

جهات زیر عذر موجه محسوب می‌گردد:

۱ – مرضی که مانع از حرکت است.

۲ – فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد.

۳ – حوادث قهریه از قبیل سیل، زلزله و حریق که بر اثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد.

۴ – توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.

چنانچه محکوم علیه غایب پس از اجرای حکم، واخواهی نماید و در رسیدگی بعدی حکم به‌نفع او صادر شود، خواهان ملزم به جبران‌خسارت ناشی از اجرای حکم اولی به‌واخواه می‌باشد. رایی که پس از رسیدگی واخواهی صادر می‌شود فقط نسبت به واخواه و واخوانده مؤثر است و شامل کسی که اعتراض واخواهی نکرده است‌نخواهد شد مگر این‌که رأی صادره قابل تجزیه و تفکیک نباشد که در این صورت نسبت به کسانی که مشمول حکم غیابی بوده ولی واخواهی نکرده‌اند‌ نیز تسری خواهد داشت.

قوانین وضع شده درباره اعتراض واخواهی  

بر اساس ماده ۳۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی:

محکوم علیه غایب حق دارد به حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض واخواهی نامیده می شود. لازم به ذکر است که این دادخواست فقط در دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده است قابل بررسی می باشد.

بر اساس ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی:

حکم دادگاه حضوری است مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشند و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد. از این ماده قانون می توان نتیجه گرفت که نحوه ی تشخیص حکم حضوری و حکم غیابی در چیست. چنانچه خوانده، وکیل یا قائم مقام او در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نباشند و چنانچه هیچ کس لایحه ای را از طرف خوانده به دادگاه ارسال نکرده باشد و همچنین چنانچه برگه اخطاریه به فرد خوانده تحویل نشده باشد آن حکم به صورت غیابی صادر خواهد شد و امکان واخواهی برای آن منظور خواهد گشت.

به منظور واخواهی از حکمی که بصورت غیر حضوری یا اصطلاحا غیابی صادر شده است لازم است تا دادخواست واخواهی نوشته شود. این دادخواست بایستی به دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده است تحویل داده شود.

در صورت پذیرش اعتراض واخواهی ، نقض رای، اولین اثر آن خواهد بود. همچنین، خواهان رای اول، باید خسارات واخواه را جبران کند.

چنانچه دادخواست برای صدور حکم واخواهی تکمیل نباشد مدیر دفتر دادگاه مربوطه ملزم خواهد بود تا به منظور رفع نقص های موجود اخطار نامه ای را تنظیم نماید. سپس و بعد از تکمیل دادخواست واخواهی، زمانی برای رسیدگی تعیین شده و این زمان به طرفین ابلاغ میشود تا آنها در زمان مقرر روند جریان واخواهی را بررسی و برای صدور حکم مجدد آماده باشند.

آیا امکان دارد که اعتراض واخواهی وارد نباشد؟

بله. زمانی که واخواه اعتراضش را بیان میکند. دادگاه این اعتراض را بررسی کرده و نسبت به قبول و یا رد آن تصمیم گیری میکند. چنانچه اعتراض وارد باشد دادگاه برای صدور حکم مجدد و انجام بررسی های لازم زمانی را مقرر می دارد. اما در صورتی که اعتراض واخواه وارد نباشد دادگاه مربوطه آن را به کل رد و حکم صادر شده را حکم قطعی در نظر خواهد گرفت و آن حکم را تایید خواهد کرد.

چه زمانی برای انجام اعتراض واخواهی درنظر گرفته شده است؟

مهلت و مدت زمان درخواست واخواهی محدود بوده و افراد بایستی بعد از صدور حکم در یک پنجره ی زمانی مشخص برای واخواهی اقدام نمایند. از اینرو درخواست واخواهی برای افرادی که در داخل کشور زندگی میکنند تا بیست روز از زمان صدور حکم قطعی و برای افرادی که داخل کشور نیستند و خارج از کشور زندگی میکنند تا دو ماه بعد از صدور حکم قطعی خواهد بود. و این یک فرجه ی زمانی مشخص و غیر قابل تغییر برای تمام افراد خواهد بود. البته در موارد خاص نیز امکان دارد که درخواست اعتراض واخواهی بعد از این زمان نیز امکان پذیر باشد. اما صدور چنین درخواستی بعد از این زمان تنها برای افرادی با شرایط خاص و منحصر بفرد امکان پذیر می باشد.

مطابق با ماده ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی:

احکام غیابی برای کسانی که داخل کشور ایران هستند بیست روز برای کسانی که خارج از کشور اقامت دارند دو ماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود. مگر اینکه معترض به حکم ثابت نماید عدم اقدام به واخواهی در این مهلت به دلیل عذر موجه بوده است.

شرایط خاصی که دادن درخواست واخواهی حتی بعد از گذشت زمان مقرر قانونی امکان پذیر است!

ابتلا به بیماری در صورتی که آن بیماری مانع از حرکت باشد. فوت یکی از افراد در خانواده ی درجه یک فرد از قبیل یکی از والدین یا همسر و یا فرزندان. حوادثی که افراد در ایجاد آنها نقشی نداشته باشند از جمله آتش سوزی، سیل، زلزله و حبس بودن فرد به شرطی که در زمان مقرر به هیچ عنوان امکان خروج از زندان برای وی فراهم نبوده باشد از جمله مواردی هستند که میتوانند توجیهی موجه به منظور درخواست واخواهی از سوی افراد بعد از مدت مقرر در نظر گرفته شوند.

در خصوص واخواهی کیفری، باید به ماده ۴۰۷ قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کرد. به موجب این ماده:

دادگاه پس از اعتراض واخواهی ، با تعیین وقت رسیدگی طرفین را دعوت می کند و پس از بررسی ادله و دفاعیات واخواه، تصمیم مقتضی اتخاذ می نماید. عدم‌ حضور طرفین یا هر یک از آنان مانع رسیدگی نیست.

بر اساس ماده ۳۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی:

رایی که پس از رسیدگی واخواهی، صادر می‌ شود، فقط نسبت به واخواه و واخوانده، موثر است و شامل کسی که واخواهی نکرده است‌، نخواهد شد، مگر این‌ که رای صادره، قابل تجزیه و تفکیک نباشد؛ که در این صورت، نسبت به کسانی که مشمول حکم غیابی بوده، ولی واخواهی نکرده‌ اند‌، نیز تسری خواهد داشت. به موجب این ماده، رای صادره از واخواهی، اثر نسبی داشته و فقط نسبت به واخوانده و واخواه، موثر است، اما اگر رای صادره به اشخاص دیگری اثر داشته باشد و این موضوع، قابل تفکیک نباشد، به اشخاص دیگر ( سایر محکوم علیهم) نیز اثر این رای، تسری پیدا خواهد کرد.

به موجب ماده ۳۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی:

چنانچه محکوم علیه غایب، پس از اجرای حکم، واخواهی نماید و در رسیدگی بعدی، حکم به‌ نفع او صادر شود، خواهان، ملزم به جبران‌خسارت ناشی از اجرای حکم اولی به‌ واخواه می‌ باشد. براساس این ماده، اگر در نتیجه اعتراض واخواهی ، رای صادر شده به نفع محکوم علیه رای نخستین باشد، در این حالت، خواهان باید خسارات حاصله از رای نخستین، مانند هزینه وکیل و دفاع را به نفع محکوم علیه، جبران کند.

۴ نکته مهم اعتراض واخواهی

آثار اعتراض واخواهی

انقضاء مهلت واخواهی صدور دستور اجرای حکم ممنوع است و چنانچه در مهلت، واخواهی شده باشد، اجرای حکم تا روشن شدن نتیجه واخواهی متوقف می‌شود.

مرجع صالح رسیدگی اعتراض واخواهی 

دادخواست واخواهی به دادگاهی ارایه میشود که دادنامه غیابی راصادر نموده است!

واخواهی حقوقی در دادگاه و شورا 

از لحاظ شکلی بین واخواهی در شورا و دادگاه هیچ اختلافی نیست ولی در واخواهی کیفری نیاز به تنظیم دادخواست به صورت زیر وجود ندارد و صرف تحریر دفاعیات در یک برگ سفیدA4 و بدون پرداخت هیچ گونه هزینه ای کفایت می کند.

اعسار در اعتراض واخواهی

اگر هزینه واخواهی بالا باشد و شما توان پرداخت آن را ندارید همزمان با واخواهی و در ستون خواسته اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز باید ذکر نمایید.

گروه مشاورین و وکلای موسسه حقوقی سروش نافع دادمان بستری است که شما عزیزان می توانید از طریق آن سوالات خود را درباره قوانین و شرایط اعتراض واخواهی ثبت کنید و در کمترین زمان پاسخ مناسب خود را دریافت کنید:

سامانه مشاوره حقوقی و قضایی