از زمان های اولیه، حمل و نقل برای اهداف مختلفی مطرح بوده است و پیشرفت های گسترده در زمینه های مختلف بر پیچیدگی مسائل حمل و نقلی افزوده و این مساله را تبدیل به یک عامل بسیار مهم در پیشرفت جوامع کرده است. کشورها با توجه به امکاناتی که در اختیار دارند همواره تلاش برای افزایش دانش فنی و فراهم کردن تسهیلاتی برای دستیابی به شبکه هایی با ظرفیت کافی و باکیفیت می کنند. از اهداف برنامه ریزی حمل و نقل، بهبود امکانات فعلی و یا ارائه طرحی مناسب برای آینده است که عوامل مختلفی در این زمینه تاثیر دارند.
یکی از مهمترین زیر مجموعه یا زیر سیستم های شهری، سیستم حمل و نقل می باشد و اگر خواسته باشیم پیشرفت و درجه نگرش و فرهنگ مکانی را مورد سنجش قرار دهیم، باید نظری به سیستم دسترسی ها و شبکه بندی آن مکان بیفکنیم.
در هر اجتماع انسانی در مکانهای گوناگون چه شهری یا روستایی ایجاد امکانات آمد و رفت از ضروریات اجتناب ناپذیر به شمار می آید و در این حرکتها نیز سعی بر این است که با حمل مایحتاج انسان مسائل مورد نظر را نیز حل نمایند. حال اگر سیستمی استوار پدید آید که بتواند این رفت و آمدهای انسانی و حمل کالاهای مورد نیاز آنها را در این فضا به صورت صحیح تنظیم نماید، می توان از یک برنامه ریزی حمل و نقل صحبت به میان آورد. به بیان دیگر می توان گفت: برنامه ریزی حمل و نقل، فن نظام یافته ای از تجزیه و تحلیل، تشخیص و راهکار در حمل و نقل و ترافیک است.
هدف کلی آن ایجاد ایمنی و سیستمی کارا و مناسب در ارتباط با نیازهای جاری و آینده و اولویتهای جامعه است. این برنامه موجب تحرک در توسعه اقتصادی و اجتماعی خواهد شد. کلمه ترافیک، خود گویای تبادل فرهنگی و اقتصادی و بالطبع حرکت انسانها و کالا از نقطه ای به نقطه دیگر است.
بدیهی است که انسانها برای رفع نیازهای خود احتیاج به احداث معابر، همچنین تهیه وسائط نقلیه با نگاهی دقیق و موشکافانه به موضوع خواهند داشت و چنان که پیداست بدون یک برنامه ریزی دقیق حمل و نقل مناسب رفع نیازها و اشکالات موجود ممکن نمی شود.
اهداف برنامه ریزی حمل و نقل
۱. رسیدن به مناسبترین نوع سیستم حمل و نقل به گونه ای که حداکثر استفاده از منابع موجود به عمل آید.
۲. وسعت بخشیدن به کلیه جوانب سیستم حمل و نقل و بالطبع راهها.
۳. ایجاد جهش و فعالیت اقتصادی بهینه با پایین آوردن هزینه های حمل ونقل.
۴. تنظیم زمان لازم جهت احداث معابر و نگهداری معابر و نگهداری معابر موجود بر حسب نیازهای آینده.
۵. برنامه ریزی دقیق در جهت اولویت بندی، تعمیر و نگهداری و احداث راهها.
۶. بر آورد و هزینه لازم فعالیتها بر حسب میزان نیازمندیها در سطح کشور.
۷. ایجاد تحرک در این بخش با تأسیس راههای جدید و جذابیت های ممکن.
۸. برنامه ریزی جهت ایمن نمودن راهها و وسائط نقلیه.
۹. برنامه ریزی اصولی با استفاده از فناوری پیشرفته در جهت کاهش و به حد اقل رساندن تصادفات .
۱۰. برنامه ریزی دقیق در جهت شناخت توسعه و پیشرفت در آینده و رفع نیازهای سفر.
۱۱. توجه دقیق به محیط زیست وسعی در حفظ آن به بهترین شکل ممکن.
برنامه ریزی حمل و نقل و نقش آن در ترافیک شهری
برنامه ریزی حمل و نقل شهری یک ارزیابی مداوم برنامه های حمل و نقل برای رسیدن به اهداف و مقاصد توسعه تمام یک استان و یک جامعه شهری است، به عبارت دیگر برنامه ریزی حمل و نقل فن نظام یافته ای از تجزیه و تحلیل عناصر حمل و نقل و ترافیک است که هدف آن ایجاد ایمنی در سیستم حمل و نقل کار آمد و ناسب در ارتباط با نیازهای جاری و آینده و اولویتهای جامعه می باشد.
حال اگر بخواهیم این مفهوم را بازتر کنیم می توان چنین گفت که هدف از برنامه ریزی حمل و نقل این است که:
- مهیا شدن بهترین و مناسبترین نوع سیستم حمل ونقل نسبت به امکانات که کاربرد بالایی داشته باشد.
- با صرفه جویی در سیستم مالی ایجاد تحرک، فعالیت و کارآیی در سیستم اقتصادی.
- توسعه و بهبود وضعیت راهها.
- برنامه ریزی در راستای توسعه آینده.
- داشتن اولویت بندیهای صحیح در احداث راهها.
- سرعت بخشیدن در حرکتها و حمل و نقل انسان و کالا در بهترین شکل.
- ایجاد شرایط مناسب در حمل و نقل در جهت کاهش تصادفات و افزایش ایمنی.پ
- ارائه برنامه و راهکار هایی در چارچوب منطقی برای نگهداری و حفظ محیط زیست.