داوری در طلاق توافقی چه شرایطی دارد؟

دادگاه ها برای تمام انواع طلاق، شرط داوری در طلاق را برای صدور رأی طلاق قرار می دهد. به این معنی که زوج و زوجه دو نفر از بستگان خود را جهت داوری معرفی نموده و در صورتی که داوران نیز موفق به ایجاد صلح و سازش بین زن و مرد نشوند، رأی خود را جهت صدور حکم طلاق به دادگاه اعلام می نمایند. موضوع طلاق توافقی به داوری ارجاع نمی شود. زیرا فرض بر این است که تلاش مرکز مشاوره در جهت ایجاد صلح و سازش بوده است و در این صورت موضوع داوری طلاق توافقی دیگر ضرورتی ندارد. طلاق توافقی در مسأله داوری از سایر انواع طلاق متمایز است و در طلاق توافقی نیازی به داوری نیست.

قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ در ماده ۲۵ دادگاه را مکلف به ارجاع موضوع طلاق به مشاور خانواده نموده است. بنا بر این قانون، زوجین می توانند پیش از مراجعه به دادگاه ابتدا به مراکز مشاوره خانواده مورد تأیید دادگستری مراجعه کنند و موضوع را مطرح نمایند. اگر مشاور موفق نشود که زوجین را از طلاق منصرف کند، موارد توافق را تعیین و به دادگاه ارجاع می دهد. هدف این مراکز ایجاد سازش بین زوجین بنا به ماده ۱۹ قانون جدید می باشد. در صورتی که زوجین از طلاق انصراف دهند، پرونده آن‌ها بایگانی می شود. در صورت تشخیص مرکز مشاوره به لزوم وقوع طلاق، پرونده و سوابق زوجین به همراه نامه تأییدیه مشاوره به دادگاه ارجاع داده می شود.

موارد صادر شده داوری در طلاق

گواهی عدم امکان سازش

به‌ طورکلی گواهی عدم امکان سازش در طلاق پس از رسیدگی‌های معمول دادگاه و تعیین داوران و عدم حل اختلاف میان زوجین صادر خواهد شد. به این گواهی صادر شده داوری در طلاق در قانون جدید توجه شده است. در گذشته و در دادگاه مدنی خاص صحبت از حکم به طلاق یا جدایی بود، ولی در حال حاضر قاضی دادگاه در هر دو صورت یعنی چه طلاق به درخواست مرد باشد چه طلاق به درخواست زن، مطابق با قانون گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد کرد. گواهی عدم امکان سازش از لحاظ قانونی تا ۳ ماه اعتبار دارد.

گواهی عدم امکان سازش مزبور که به نفع زن صادر می‌شود را «حکم» می‌نامیم، زیرا اگر احیانا مثلا شوهر برای وقوع طلاق همکاری لازم را نکرد، دفترخانه مجدداً چند بار وی را برای حضور در دفترخانه دعوت می‌کند. درصورتی‌که وی در دفترخانه حاضر نشد، پرونده توسط دفترخانه به دادگاه فرستاده خواهد شد. دادگاه طبق قانون شوهر را احضار می‌کند. اگر وی در دادگاه حاضر نشد یا آن‌که حاضر شد، ولی برای طلاق همکاری نکرد، دادگاه ولی ممتنع می‌شود و آن زن را به‌جای شوهر طلاق می‌دهد و حکم را اجرا می‌کند.

در واقع این گواهی، حکم است، اما تنها عنوان آن گواهی عدم امکان سازش است. اگر زوجین این گواهی را تا مدت اعتبار آن ‌که سه ماه است به دفترخانه ارائه نکنند، دیگر اعتباری نخواهد داشت. در این وضعیت اگر یکی از طرفین مجدداً خواهان طلاق باشد، باید مجدداً تمامی مراحل قانونی تا صدور گواهی عدم امکان سازش طی شود. بر اساس قانون حمایت خانواده درصورتی‌که زوجین متقاضی طلاق توافقی باشند، دادگاه باید موضوع را به مرکز مشاوره خانواده ارجاع دهد. در گواهی عدم امکان سازش در طلاق طرفین می‌توانند تقاضای طلاق توافقی را از ابتدا در مراکز مذکور مطرح کنند. در صورت عدم انصراف متقاضی از طلاق، مرکز مشاوره خانواده موضوع را با مشخص کردن موارد توافق جهت اتخاذ تصمیم نهائی به دادگاه منعکس می‌کند.

ارجاع امر به داوری

یکی دیگر از مواردی که در بحث داوری در طلاق وجود دارد ارجاع پرونده به شعبه‌ای از دادگاه‌های خانواده، به موجب تعیین وقت رسیدگی می باشد. قاضی در ابتدا توضیحاتی را از طرفین دعوا می‌خواهد. سپس قرار ارجاع امر به داوری را صادر ‌کرده و به طرفین ابلاغ می‌کند که طرفین داوران اختصاصی خود را در مهلت تعیین شده از طرف دادگاه انتخاب کنند. از لحاظ قانونی داوران باید حداقل ۴۰ سال سن داشته باشند. قانون مشخص نکرده است که داور باید زن باشد یا مرد. معمولا زوجین داوران را انتخاب می‌کنند. اصولا داوران از بین قوم و خویشان طرفین دعوا انتخابب می‌شوند، زیرا به وضعیت زندگی طرفین بیشتر واقف بوده و بیشتر در جریان زندگی آنها هستند.

صدور گواهی عدم امکان سازش در طلاق توسط داوران

برعکس داوری در دعاوی حقوقی که داوران نباید با طرفین نسبتی داشته باشند، در داوری در طلاق و دعاوی خانوادگی گفته می‌شود «فابعثوا حکماً من أهله و حکماً من أهلها»، یعنی از بین خانواده هر کدام از زن و مرد، حکم تعیین شود.

داوری در دعاوی خانوادگی

این افراد برای اصلاح بین زن و شوهر، با آن‌ها مذاکره و صحبت می‌کنند. در قانون هم پیش‌بینی شده است که داوران لااقل باید ۲ بار در مدت تعیین شده از طرف دادگاه طرفین را احضار کرده و با آن‌ها صحبت کنند به این امید که دعوای زوجین به سازش خاتمه پیدا کند. اگر زوجین داوری نداشته باشند یا ادعا کنند که کسی را به عنوان داور نمی‌شناسیم، دادگاه به‌جای طرفین می‌تواند داور تعیین کند. زمانی که داور انتخاب شد، به وی ابلاغ می‌شود که شما به داوری منسوب شدید، آیا قبول دارید یا نه؟

بعد از اعلام قبولی از سوی داور، وی به‌عنوان داور معرفی می‌شود. حال اگر بین آن‌ها اصلاحی واقع نشد، یکی از داوران یا هر دوی آن‌ها نظر می‌دهند که زن و شوهر نمی‌توانند در کنار هم قرار گیرند و با هم زندگی کنند. البته لازم به ذکر است ترتیب اثر دادن به نظر داور برای قاضی دادگاه الزامی نیست.