اگر طرفین دعوا، در جریان دادرسی به حضور یک فرد دیگر نیاز داشته باشند، می توانند از دعوای جلب ثالث استفاده نمایند. طرفین دعوا تا آخر وقت اولین جلسه دادرسی فرصت دارند، دلایل استفاده از جلب ثالث را به دادگاه اعلام نمایند. سپس تنها ۳ روز مهلت دارند تا دادخواست جلب ثالث را به دادگاه ارائه دهند.
در صورتی که طرفین دعوا، حضور شخص دیگری را در جریان دادرسی لازم بدانند، می توانند از دعوای جلب ثالث استفاده کنند. اصحاب دعوا تا پایان جلسه اول دادرسی مهلت دارند جهات و دلایل جلب ثالث را به دادگاه اعلام کرده و پس از آن تا حداکثر سه روز، دادخواست جلب ثالث را تقدیم داداگاه کنند. جلب ثالث در مرحله تجدید نظر، شورای حل اختلاف و دیوان عدالت اداری ممکن است، در حالی که امکان جلب ثالث در دیوان عالی وجود ندارد.
گاهی ممکن است شرایط یک پرونده قضایی پیچیده شود و نیاز باشد تا به اختلافاتی که با شخص دیگر به غیر از طرفین دعوا بوجود آمده، در طی دادرسی رسیدگی شود. قانون برای حل این مشکل، راه حلی ایجاده کرده است که از آن به عنوان جلب ثالث یاد می شود.
برای اینکه دعوای جلب ثالث، توسط دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی مورد بررسی قرار گیرد، باید مراحل مختلفی از دادرسی و تشریفات خاصی را از جمله رعایت مهلت در ارایه دادخواست به مرجع خاص و ارایه دلایل در زمان مشخص طی شود و همچنین این دعوا از نظر ماهیتی هم باید از ویژگی هایی برخوردار باشد، در غیر این صورت به این دعوا ترتیب اثر داده نمی شود.
جلب شخص ثالث در قانون چیست؟
گاهی به دلایلی لازم می شود که شخص دیگری غیر از خواهان و خوانده در دعوا حضور داشته باشد، این دلایل ممکن است از قرار زیر باشد: اولا طرفین دعوا بیم آن را دارند که شخص دیگری بعد از صدور رای از اعتراض ثالث استفاده کند و به همین دلیل او را به جریان دادرسی جلب می کنند تا در همان دادگاه، وی نیز محکوم گردد.
مزیت دیگری که جلب ثالث، به عنوان یک دعوی طاری، برای آن ها می تواند داشته باشد این است که جلب ثالث از اعتبار امر قضاوت شده برخوردار است به این معنی که ثالث دیگر نمی تواند همان دعوا را در دادگاه مطرح کند. مورد دوم که ممکن است جلب ثالث صورت بگیرد این است که خوانده یعنی همان شخصی که از خود در برابر ادعای خواهان دفاع می کند، ثالث را به دعوا دعوت می کند تا توضیحاتی را در مورد ادعای خواهان بدهد. زیرا ممکن است موضوع حقی که خواهان نسبت به آن ادعا دارد را ثالث به خوانده منتقل کرده باشد.
جلب ثالث در قانون آیین دادرسی مدنی در ماده ۱۳۵ این گونه تعریف شده است:
هریک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید، چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدیدنظر.
به بیان دیگر، دعوای جلب ثالث زمانی روی می دهد که یکی از طرفین دعوا ثالثی را که در جریان دعوا نیست را به جریان دادرسی جلب، یعنی به صورت اجباری او را به دعوا دعوت میکنند. شخصی که ثالث را جلب می کند را جالب، و ثالثی که جلب می شود را مجلوب ثالث می نامند.
دعوای جلب ثالث در چه مواردی امکانپذیر است؟
- در مرحله تجدید نظر
- شورای حل اختلاف
- دیوان عدالت اداری
برای رسیدگی به دعوای جلب ثالث توسط دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی می نماید، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:
۱- مراحل و تشریفات مختلفی از دادرسی طی شود.
۲- ارائه دادخواست به مرجع خاص در مهلت تعیین شده انجام شود.
۳- دلایل در زمان مشخص ارائه شوند.
۴- دعوا از لحاظ ماهیتی نیز باید دارای ویژگی های خاصی باشد، در غیر این صورت دادگاه به این دعوا ترتیب اثر نخواهد داد.
طرفین دعوا برای جلوگیری از اعتراض فرد دیگری پس از صدور رای و استفاده از اعتراض ثالث، فرد را در جریان دادرسی جلب می نمایند تا در همان دادگاه رسیدگی کننده به پرونده، این شخص نیز محکوم شود. از دیگر مزایای این جلب این است که ثالث دوباره نمی تواند همان دعوای قبلی را در دادگاه مطرح نماید.
دلیل دیگری که جلب ثالث صورت می گیرد این است که خوانده، ثالث را به دعوا دعوت نماید و از وی بخواهد تا توضیحاتی درباره ادعای خواهان بدهد. به این دلیل که ممکن است، موضوع حقی که خواهان درباره آن ادعا می کند را ثالث به خوانده انتقال داده باشد.
ویژگی جلب شخص ثالث
۱- نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و حتی‌الامکان شغل خواهان.
۲- نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده
۳- تعیین خواسته و بهای آن مگر انکه تعیین بها ممکن نبوده و یا خواسته، مالی نباشد.
۴- تعهدات و جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می داند به طوری که مقصود واضح و روشن باشد.
۵- انچه که خواهان از دادگاه درخواست دارد.
۶- ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، از اسناد و نوشتجات و اطلاع مطلعین و غیره، ادله مثبته به ترتیب و واضح نوشته می شود و اگر دلیل، گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی و مشخصات و محل اقامت آنان را به طور صحیح معین کند.
۷- امضای دادخواست دهنده و در صورت عجز از امضاء، اثر انگشت او.
شرایط عمومی دادخواست جلب ثالث
۱.شخص جالب نباید مجنون و یا کودک باشد.
۲.در صورتی که دعوای اصلی بر سر مسائل مالی است، شخص جالب باید قدرت تصمیم گیری درباره مسائل اقتصادی را داشته باشد.
۳.فردی که اقدام به جلب شخص ثالث می کند، جلب نمودن ثالث باید برایش نفع شخصی داشته باشد و خود را در برابر مجلوب محق حقی بداند.
۴.دعوایی که جالب در دادگاه مطرح می نماید، باید قانونی و مشروع باشد. همچنین قبلا در دادگاه مطرح و رسیدگی نشده باشد.
شرایط اختصاصی اقامه دعوای جلب ثالث
این دعوا اگر با دعوای اصلی مرتبط یا دارای یک منشا باشد، در دادگاهی اقامه می شود که دعوای اصلی در آن جا اقامه شده است.
جالب، خواهان یا خوانده باشد: شخصی که ثالث را جلب می کند، باید یکی از طرفین دعوا باشد و فرقی میان خواهان یا خوانده نیست و هرکدام، در صورت لزوم می توانند ثالث را جلب کنند.
جلب در دادگاهی انجام شود که دعوای اصلی در جریان است: لازم به ذکر است که هر دعوایی باید در حوزه قضایی خاصی مطرح شود که به آن صلاحیت محلی دادگاه می گویند. اما به دلیل ویژگی خاص جلب ثالث، در همان دادگاه دعوای اصلی، به دعوای ثالث هم رسیدگی می شود حتی اگر صلاحیت محلی وجود نداشته باشد.
دعوای اصلی در جریان و در حال رسیدگی باشد: بر خلاف اینکه یکی از شرایط دعوای اعتراض ثالث این است که ثالث، پس از صدور حکم دادگاه می تواند به آن اعتراض کند، حتی اگر سال ها از حکم گذشته باشد، جلب ثالث صرفا زمانی ممکن است که دعوا در حال رسیدگی باشد و باید در مهلت مشخص مطرح شود.
جلب ثالث در قانون آیین دادرسی مدنی
جلب ثالث در ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی به این صورت تعریف شده است:
هریک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می تواند تا پایان جلسه اول دادرسی جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف سه روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را بنماید، چه دعوا در مرحله نخستین باشد یا تجدید نظر.
به بیان دیگر، در مواقعی جلب ثالث اتفاق می افتد که یکی از طرفین دعوا شخص دیگری که در جریان دعوا نمی باشد را به صورت اجباری به دعوا دعوت می کند. فردی که شخص ثالث را جلب می نماید را جالب، و به شخص ثالثی که جلب می شود، مجلوب نامیده می شود.
مهلت اقامه دعوای جلب ثالث
شخصی که ثالث را جلب می کند، تا پایان جلسه اول دادرسی باید دلایل و جهات جلب ورود را به دادگاه اعلام کند و پس از آن تا حد اکثر ظرف سه روز مهلت دارد دادخواست جلب ثالث را تقدیم دادگاه کند. در همین راستا اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه شماره ۵۰۱۵/۷ در تعریف اولین جلسه دادرسی می گوید:
نخستین جلسه دادرسی زمانی است که وقت رسیدگی به خواهان و خوانده ابلاغ و رسیدگی شروع شده است
با توجه به این تعریف هر چیزی به غیر از آن جلسه اول دادرسی نیست و خواهان و خوانده، فقط تا پیش از پایان این جلسه می توانند دادخواست جلب ثالث را به دادگاه تحویل بدهند.
هزینه اقامه دعوای جلب ثالث
هزینه دادرسی جلب ثالث برابر با دعوای اصلی در هر مرحله از دادرسی، بدوی و تجدید نظر، برابر است. به عنوان مثال، در مرحله بدوی، در دعاوی مالی تا دویست میلیون ریال، هزینه دادرسی دو نیم درصد ارزش خواسته، و بیشتر از آن سه ونیم درصد نسبت به مازاد دویست میلیون ریال است.
جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر
جلب ثالث در مرحله تجدید نظر امکان پذیر است. از آن جایی که ممکن است جلسه ای در مرحله تجدید نظر تشکیل نشود بهتر است دادخواست جلب ثالث را همراه با دادخواست تجدید نظر تقدیم شود تا جالب، یعنی شخصی که ثالث را جلب می کند با مشکل عملی رو به رو نشود.
مهلت دعوای جلب ثالث در مرحله تجدید نظر مانند مراحل اولیه و بدوی، ارائه دلیل تا پایان جلسه اول دادرسی و ارائه دادخواست تا حد اکثر سه روز است. در صورتی که دادخواست جلب ثالث در مرحله بدوی رد شده باشد، مانع این نیست که طرفین نتوانند در مرحله تجدید نظر ثالث را جلب کنند. همچنین هزینه دادرسی جلب ثالث معادل دعوای اصلی در مرحله تجدید نظر است.
جلب ثالث در شورای حل اختلاف
طولانی بودن و پر هزینه بودن دادرسی موجب شد تا شورای حل اختلاف برای سریع تر شدن و حذف تشریفات دادرسی بوجود بیاید و این مرجع به رسیدگی به اختلافات و شکایات مردم در برخی از موارد من جمله دعوا های مالی کمتر از دویست میلیون ریال، دعاوی تخلیه مستاجر، صدور گواهی انحصار وراثت و از این قبیل می پردازد.
امکان جلب ثالث در شورای حل اختلاف وجود دارد. طبق ماده ۲۲آیین نامه اجرایی قانون شورای حل اختلاف مشخص می کند که :
دعوی طاری … به دعاوی گفته می‌شود که از امور اتفاقی است و در جریان رسیدگی، از سوی یکی از اصحاب دعوی یا شخص ثالث با فرض وحدت منشا و موضوع و ارتباط کامل با دعوی اصلی مطرح و توأمان مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. مانند ورود شخص ثالث، جلب شخص ثالث و دعوی متقابل
جلب ثالث در دیوان عالی کشور
در برخی از جرایم که مجازات های سنگین تری دارند، به طور مثال قصاص برای این که عدالت بهتر رعایت شود و بر حسن اجرای قوانین در دادگاه ها نظارت باشد، نهادی با عنوان دیوان عالی کشور بوجود آمد که وظیفه رسیدگی به فرجام خواهی و اعتراضات به آرای دادگاه تجدید نظر را دارد. از دیگر وظایف این مرجع، صدور آراء وحدت رویه است.
جلب ثالث در دیوان عالی کشور ممکن نیست، زیرا جلب ثالث مستلزم این است که جریانات پرونده مرور و بررسی شود و دادگاه باید ادله ارائه شده توسط اصحاب دعوا را مورد سنجش قرار دهد، در حالی که رسیدگی در دیوان عالی کشور شکلی است. به عبارت دیگر دیوان صرفا اجرای قوانین توسط دادگاه ها و رعایت تشریفات را بررسی می کند. به همین جهت، جلب ثالث در دیوان عالی کشور ممکن نیست.
جلب ثالث در دیوان عدالت اداری
ماده ۵۴ قانون دیوان عدالت اداری در مورد امکان جلب ثالث این گونه بیان می کند:
هر گاه شاکی، جلب شخص حقیقی یا حقوقی دیگری غیر از طرف شکایت را به دادرسی لازم بداند، می تواند ضمن دادخواست تقدیمی یا دادخواست جداگانه، حداکثر ظرف سی روز پس از ثبت دادخواست اصلی، تقاضای خود را تسلیم کند. همچنین در صورتی که طرف شکایت، جلب شخص حقیقی یا حقوقی دیگری به دادرسی را ضروری بداند، می تواند ضمن پاسخ کتبی، دادخواست خود را تقدیم نماید.
بنابراین هر دو طرف دعوا، خواهان و خوانده، می توانند ثالث را جلب کنند.
مهلت درخواست جلب ثالث در دیوان عدالت اداری برای خواهان سی روز بعد از تقدیم دادخواست اولیه با ارایه دادخواست ، و خوانده هم باید همراه با لایحه دفاعی، به صورت دادخواست، ثالث را جلب کند و هزینه آن هم برابر با هزینه دعوا در دیوان عدالت اداری است.
انواع دادخواست جلب ثالث
جلب ثالث اصلی: این نوع از جلب توسط خواهان دعوای اولیه صورت می پذیرد و هدف خواهان این است که مجلوب را مانند خوانده دعوای اولیه محکوم نماید. دلیل محکومیت مجلوب می تواند به علت خواسته دعوای اولیه و یا یک دلیل دیگر باشد. توجه داشته باشید که دلیل محکومیت مجلوب هر چیزی که باشد، باید با علت دعوای اصلی در ارتباط باشد. همچنین خوانده دعوای اصلی نیز می تواند، از محکومیت این جلب استفاده نماید و این شخص را در برابر خواهان به جای خود محکوم کند و یا وی را شریک جرم خود نماید.
جلب ثالث تقویتی: این نوع جلب به صورت کمکی یا تقویتی است. به طوری با این هدف شخص ثالث جلب می شود که با محکومیت شخص ثالث در دعوای ثالث، امکان برنده شدن شخصی که او را جلب نموده است، بیشتر شود. جلب ثالث می تواند کمکی یا تقویتی باشد؛ ثالث جلب می شود تا با محکومیت وی در دعوای جلب ثالث امکان برنده شدن جالب یعنی شخصی که او را جلب کرده است، بالا برود. دعوای جلب ثالث تقویتی هم مانند جلب ثالث اصلی باید با دعوای اصلی هم منشا باشد یعنی دلیل بوجود آمدن این دعوا با دعوای اصلی یکی باشد و با هم ارتباط داشته باشند.
نکته: توجه داشته باشید که همانند جلب ثالث اصلی، جلب تقویتی نیز باید در ارتباط با دعوای اصلی باشد. یعنی دلیل به وجود آمدن هر دو یکی باشد.