سازمان پزشکی قانونی یکی از اصلی ترین سازمانهای زیر نظر قوه قضائیه می باشد . وظیفه این سازمان کارشناسی در امور پزشکی که نظریات آن برای مراجع قضائی و سایر سازمانهای دولتی مستند باشد . همچنین بررسی و تحقیق در امور پزشکی، در پیشگیری از وقوع جرم با دستور مراجع قضائی ذیصلاح از وظایف این سازمان است .
لذا پس از ارجا دستور از سوی مرجع قضایی به عنوان مثال دادگاه و یا دادسرا ، پرونده پزشک قانونی تشکیل شده و شعبه ان مشخص میشود . پس از معاینات لازم ، پزشک قانونی گزارشی کامل ، شامل علت و زمان فوت و یا میزان اسیب دیدگی و جراحات و صدمات جسمی و بدنی به مرجع قضایی ارائه داده میشود.
سازمان پزشکی قانونی با وجود اینکه زیر نظر قوه قضائیه می باشد . ولی به صورت سالانه بودجه جداگانه به آن اختصاص یافته و همچنین دارای استقلال اداری می باشد. سازمانهایی از جمله : دادگاه ها ، دادسرا ، کلانتری ها ، زندان ها ، اداره امور سرپرستی ، مددکاری ، سازماهای بیمه ، بنیاد جانبازان و … همواره با پزشک قانونی در ارتباط هستند . پزشک قانونی جهت افزایش توانایی در تحقیقات پزشکی در مواردی از متخصصین سم شناسی ، میکروبیولوژی ، روانشناسی و … بهره میبرد .
وظایف سازمان پزشکی قانونی
یکی از اصلی ترین وظایف سازمان پزشکی قانونی تشخیص علت مرگ با دستور مراجع قضایی می باشد . از دیگر وظایف این سازمان می توان موارد ذیل را نام برد :
- ضرب و جرح
- موارد روانشناسی و روانپزشکی
- موارد آزمایشگاهی (سم شناسی و …)
- فعالیت های آموزشی
- خفگی و غرق شدگی، برق گرفتگی
- ترومای حرارتی (آسیب از نظر شرایط دمایی مثل گرمازدگی یا سرمازگی)
- مسائل جنسی
- تشخیص الکل و مواد مخدر در بدن
- تشخیص سن (برخی افراد معتقد اند سن شناسنامه آنها از سن واقعی شان کمتر یا بیشتر است؛ لذا با در دست داشتن اجازه از دادگاه و مراجعه به پزشکی قانونی و انجام آزمایشات لازم، میتوانند سن به سن واقعی خود برسند.)
لازم به ذکر است که تنها درصد کمی از مراجعین به سازمان پزشکی قانونی در رابطه با فوت می باشد و اکثر مراجعین مربوط به امور سرپایی که برای مسائل جنسی، سنجش میزان جراحات در تصادفات، درگیری ها، حوادث و یا موارد روانپزشکی و… مراجعه میکنند مورد بررسی قرار میگیرد .
- علل مرگ
به طور کلی علل مرگ را می توان به چهار دسته تقسیم کرد:
مرگ طبیعی
خودکشی
قتل
تصادف و حوادث
بررسی علل مرگ یکی از مهمترین وظایف سازمان پزشکی قانونی می باشد که معمولا با کالبد شکافی تشخیص داده میشود . از آنجا که حضور در صحنه فوت یکی دیگر از وظایف پزشکان این سازمان می باشد از این رو پزشکان این سازمان علاوه بر فهمیدن علت مرگ می توانند به پیدا کردن شواهد و مدارکی که منجر به پیدا کردن متهم و یا قاتل می شود کمک عمده نمایند.
وظایف پزشکان و کارشناسان پزشکی قانونی
از عمده وظایف و مسئولیت های پزشکان سازمان پزشکی قانونی می توان امور زیر را نام برد:
- تشخیص علت مرگ
- تشخیص هویت متوفی
- تخمین زمان مرگ
- شدت و حدت و تقدم جراحات
- شرایط فوت
- حضور در صحنه جنایت
- تطبیق آلات و وسایل جرم با جراحات و علت مرگ
- تطبیق عکس و تشخیص هویت
- نبش قبر
- تشخیص علت حادثه در فوت های دسته جمعی
- کالبد شکافی
اجسادی که بر اثر تصادفات، مسمومیت و.. فوت می کنند، یا افراد مجهول الهویه یا بی سرپرستی که در خیابان فوت کرده اند، و به طور کلی تمامی افرادی که به شکل غیرطبیعی یا مشکوکی فوت کرده اند به پزشکی قانونی ارجاع داده می شوند.
افرادی که مرگ آنها مشکوک است و یا افرادی که در بیمارستان ها فوت کرده اند اما شواهد نشان دهنده وقوع یک جنایت می باشد، به پزشکی قانونی ارجاع داده شده و با دستور قضائی اجساد آنها شکافته می شود (کالبد شکافی) و تمامی موارد در گزارش مربوطه ذکر شده و به دادگاه ارائه می شود.
کالبد شکافی توسط پزشکی قانونی می تواند: علت مرگ، هویت متوفی، زمان فوت، شدت و حدت و تقدم جراحت ها و شرایط فوت را مشخص کند.
اجسادی که هویت آنها مشخص نیست و هیچ یک از بستگان یا آشنایان آنها نیز در پی پیدا کردن آنها نبوده، بعد از گرفتن نمونه DNA و اثر انگشتو نگهداری به مدت یک ماه، با دستور دفن از طرف قاضی؛ انجام تمامی تشریفات و مراحل شرعی صورت گرفته و متوفی با هزینه دولت دفن می گردد.
وظایف بخش روانپزشکی سازمان پزشکی قانونی
براساس قانون مجازات اسلامی، درصورتی که فردی حین ارتکاب جرم درحالت روانی نرمال نبوده باشد؛ شرایط جرم و حکم مربوطه متفاوت می باشد. لذا بخشی از سازمان پزشکی قانونی مربوط به روانشناسی و روانپزشکی می باشد. البته این بخش علاوه بر این وظایف دیگری نیز دارد نظیر:
- تشخیص رشد عقلانی
- تشخیص محجوریت یا عدم محجوریت
- تشخیص سلامت عقلانی و روانی افرادی که مدعی مشکلات روانی هستند
- تشخیص رشد عقلانی سفیه و صغیر
- تشخیص و صدور مجوز برای تغییر جنسیت
- اهداء عضو
- تشخیص سلامت روانی برای برعهده گرفتن حضانت فرزندخوانده
- تشخیص عوارض ناشی از ضربه و جراحات
- بررسی شرایط روانی مادر و موافقت با سقط جنین
مراحل پذیرش مراجعین در پزشک قانونی
اگر به هر علتی قصد مراجعه به پزشک قانونی دارید باید از یک مرجع قضایی و انتظامی نامه پذیرش دریافت کنید . به عنوان مثال در صورتی که در یک درگیری دچار صدمه شده اید میتوانید با مراجعه به کلانتری محل ( تحت شرایطی خاص ) و یا مراجعه به دادسرا شکوائیه خود را تنظیم و نامه مراجعه به پزشک قانونی را دریافت نمایید .
پس از مراجعه وجه معاینه پزشکی را پرداخت میکنید. سپس جهت تکمیل فرایند پرونده و عکس برداری از چهره توسط پزشک معاینه میشوید . نوع پزشک و معاینه بستگی به نامه معرفی شده از سوی مرجع قضایی دارد . در نهایت پس از اتمام مراحل معاینه ، نامه پزشک قانونی صادر و به شما تحویل داده میشود و یا مستقیم به مرجع قضایی ارجاع میگردد .
در نظر داشته باشید که رای پزشک قانونی قابل اعتراض از سوی متقاضی می باشد . لذا در صورتی که فرد به نظریه پزشکی اعتراضی دارد میتواند لایحه ای تحت عنوان اعتراض به نظریه پزشکی به مرجع قضایی ارائه دهد .
بسته به نوع پرونده مرجع قضایی که معمولا دادسرا می باشد از پزشک قانونی درخواست نظریه تکمیلی می نماید . در شرایطی هم با توجه به درخواست متقاضی و پرداخت تعرفه پزشکی توسط متقاضی، پرونده به کمسیون پزشکی ارجاع داده میشود .
این مورد را هم توجه داشته باشید که بازپرس پرونده ملزم به ترتیب اثر دادن چنین اعتراضی نخواهد بود . ولی عموما اگر در مهلت مناسبی درخواست اعتراض دریافت گردد با ان موافقت میشود . این زمان معمولا یک هفته پس از تاریخ ابلاغ نظریه پزشک قانونی می باشد .
با توجه به روند طولانی مدت و همچنین عدم آشنایی به مراحل اداری سازمان پزشکی قانونی ، وکلای مجرب موسسه حقوقی سروش نافع دادمان آماده ارائه خدمات حقوقی به شما همراهان عزیز می باشند: