یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین دستگاه‌های اجرایی در زندگی روزمره شهروندان، شهرداری است. شهروندان زیادی روزانه برای اخذ مجوزهای شهری، پرداخت عوارض یا شکایت از وضعیت آسفالت، حمل و نقل و آبگرفتگی معابر به شهرداری مراجعه می‌کنند.در این نوشتار از مجموعه مقالات مجله حقوقی دادمان قصد داریم به نحوه شکایت از شهرداری و پیگیری حقوق شهروندان بپردازیم، زیرا شهرداری در صورت نیاز به طرح دعوا با عنایت به ماده ۳۲ قانون آئین دادرسی مدنی ضمن معرفی نماینده یا وکیل قانونی مطالبات خود را پیگیری میکند، اما شهروندان ممکن است در پیگیری موارد اختلاف با شهرداری به دلیل جهل به قانون یا آگاهی کمتر، با مشکل مواجه شوند.
شکایت از شهرداری به عنوان شخص حقیقی یا حقوقی؟
نکته ای که لازم است در ابتدا به آن توجه داشته باشیم این است که در یک تقسیم بندی کلی، اشخاص به دو دسته تقسیم میشوند:
الف) اشخاص حقیقی: یعنی تمامی انسانهایی که بر روی زمین درحال زندگی کردن می باشند.
ب) اشخاص حقوقی: که خود به دو دسته تقسیم میشوند:
الف) اشخاص حقوقیِ حقوق خصوصی اگر در زمینه کسب سود فعالیت داشته باشند شامل شرکتهای تجاری و بازرگانی خواهد شد.
ب) ولی اگر دنبال کسب سود و منفعت نباشند، شامل مؤسسات غیرانتفاعی خواهند شد و اشخاص حقوقیِ حقوق عمومی دارای زیر مجموعه های زیادی میباشد، از جمله:
- سازمانهای اداری دولتی (مثل وزارتخانه ها) یا سازمانهای اداری غیردولتی (مثل شوراهای محلی)،
- سازمانهای فنی و تخصصی(مثل سازمان سنجش)،
- نهادها و مؤسسات عمومی دولتی (مثل دانشگاه ها) و مؤسسات غیردولتی (مثل هلال احمر، کمیته امداد، کمیته المپیک، شهرداری و…)
بنابراین با آگاهی از این تقسیم بندی متوجه خواهیم شد که شهرداری زیرمجموعه اشخاص حقوقیِ حقوق عمومی (یعنی جزء مؤسسات غیردولتی) میباشد. از جمله ویژگیهای این مؤسسات غیردولتی این است که بیش از ۵۰ درصد بودجه آنها غیر دولتی میباشد.
آیا امکان شکایت از شهرداری وجود دارد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت: بله، بطور کلی هر شخصی، چه حقیقی و چه حقوقی، در صورتی که حقی از ما ضایع کند، امکان شکایت از او و دریافت خسارت وجود دارد.
ماده ۳۳۱ قانون مدنی در این زمینه بیان می دارد:
«هر کس سبب تلف مالی بشود باید مثل یا قیمت آن را بدهد و اگر سبب نقص یا عیب آن شده باشد باید از عهده‌ی نقص قیمت آن برآید.»
بنابراین در صورتی که شهرداری حتی سببِ ورود خسارت به کسی بشود، باید خسارت وارده را جبران کند.
در مورد چه مسائلی می توان از شهرداری شکایت کرد؟
همانگونه که قبلاً نیز بیان شد، در هر موردی که شهرداری باعث ورود خسارت به ما شده باشد، امکان شکایت از شهرداری به عنوان یک شخص حقوقی وجود دارد و در صورتی که دلیل و مدارک کافی برای محکوم کردن شهرداری در دست داشته باشیم میتوانیم خسارتهای وارده را از شهرداری دریافت کنیم.
بنابراین در صورتی که شهرداری یا هر یک از پرسنل شهرداری موجب وارد آمدن خسارتی به ما بشوند یا اینکه حقی از ما ضایع کرده باشند، امکان شکایت از آنها وجود دارد که این شکایت میتواند تحت عنوان تصرف عدوانی یا مطالبه خسارات ناشی از تخریب و … مطرح شود.
به عنوان مثال میزان عوارض توسط شورای شهر معین می شود و شهرداری آن را محاسبه کرده و اخذ مینماید، اما با این حال ممکن است در تعیین میزان عوارض اشتباهی رخ دهد.
در چنین شرایطی افراد معترض به عوارض شهرداری میتوانند از شهرداری شکایت کنند؛ یا ممکن است شهرداری بدون اجازه مالک، ملکی را به هر دلیل تصاحب کند، مالک می تواند از شهرداری به دلیل تصاحب ملک شخصی شکایت کند.
یا ممکن است مقداری از زمین شخص را برای عریض کردن خیابان، تصاحب کند ولی به دلیل تغییر نقشه متراژ بیشتری از ملک شخص در خیابان قرار بگیرد و شهرداری به دلیل پیدا نکردن مالک برای کسب اجازه مجدد، بدون اطلاع مالک متراژ بیشتری از ملک شخصی فرد را تصاحب کند، مالک می تواند بعد از مطلع شدن از موضوع از شهرداری شکایت کند. همچنین در سایر موارد مانند تخریب و مطالبه خسارات ناشی از تخریب و …
مراجع طرح شکایت از شهرداری به ترتیب کدامند؟
نکته ای که در اینجا باید به آن توجه داشت این است که باید ببینم عملی که شهرداری انجام داده و باعث ضرر به ما شده است، آیا از نوع حاکمیتی است یا از نوع تصدی گری.
ماده ۸ قانون مدیریت خدمات کشوری در تعریف عمل حاکمیتی بیان می دارد:
«امور حاکمیتی آن دسته از اموری است که تحقق آن موجب اقتدار و حاکمیت کشور است و منافع آن بدون محدودیت شامل همه اقشار جامعه گردیده و بهره مندی از این نوع خدمات موجب محدودیت برای استفاده دیگران نمیشود».
ماده واحده قانون تعیین مرجع دعاوی بین افراد و دولت مصوب سال ۱۳۰۷، اعمال تصدیگری را اینگونه تعریف میکند:
«اعمال تصدی گری اعمالی است که دولت از نقطه نظر حقوقی، مشابه اعمال افراد جامعه انجام می دهد، مانند خرید و فروش املاک، اجاره و امثال آن.»
یعنی در این حالت شهرداری، مانند بقیه افراد جامعه میباشد.
بنابراین در مواردی که زمین یا ملکی برای اجرای یک پروژه عمرانی از سوی شهرداری تصرف شود یا در زمینه قراردادهای پیمانکاری که یک طرف آن شهرداری باشد، اختلاف شود یا اینکه خسارت مالی از طرف شهرداری متوجه یکی از شهروندان شود، این موضوعات باید در دادگاه های عمومی (حقوق یا کیفری) مطرح شود.
ولی در صورتی که شهرداری در مقام انجام اعمال حاکمیتی موجب تضییع حق دیگران شده باشد، افراد برای مطالبه حق خود، ابتدا باید به اداره حقوقی یا اداره تکریم ارباب رجوع مراجعه کرده و مشکل خود را با کارشناسان حقوقی مطرح کرد تا مشکل آنها توسط کارشناسان بررسی شود.
شکایت از شهرداری و دیوان عدالت اداری
بعد از بررسی مشکل به وجود آمده، در صورتی که این مشکل به علت قصور شهرداری ایجاد شده باشد و شهرداری این موضوع را بپذیرد، افراد را به اداره ای که به آن مشکل مربوط می شود، ارجاع میدهند.
ولی در بعضی از مواقع ممکن است شهرداری علت به وجود آمدن مشکل را قصور خود نداند؛ بلکه خودِ فرد را علت به وجود آمدن این مشکل بداند، در این حالت اگر افراد از رأی صادر شده راضی نباشند، میتوانند برای پیگیری اعتراض، به دیوان عدالت اداری مراجعه کرده و با طرح شکایت در دیوان عدالت اداری، مشکل خود را پیگیری نمایند.
بر اساس اصل ۱۷۳ قانون اساسی که بیان می دارد:
«به منظور رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مأموران یا واحدها یا آئین نامه های دولتی و احقاق حق آنها، دیوانی به نام عدالت اداری زیرنظر رئیس قوه قضائیه تأسیس میگردد.»
بنابراین برای اینکه مردم بتوانند علیه اعمال و تصمیمات حاکمیتی دولت و ماموران دولتی یا شهرداریها طرح دعوا کنند، در قانون اساسی نهادی به نام «دیوان عدالت اداری» پیشبینی شده است.
ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری در مورد حدود صلاحیت دیوان عدالت اداری بیان می دارد:
«صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:
رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:
- تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمانها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداریها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها
- تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آنها
- رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‌هایی مانند کمیسیون‌های مالیاتی، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداریها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها
- رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند (۱) و مستخدمان موسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی
تبصره ۱ ـ تعیین میزان خسارات وارده از ناحیه موسسات و اشخاص مذکور در بندهای (۱) و (۲) این ماده پس از صدور رأی در دیوان بر وقوع تخلف با دادگاه عمومی است.»
با سلام و عرض ادب و احترام
در شهرداری پرند واقعا چه خبر است
اینجانب علی اکبر بابایی به شماره ملی ۳۷۸۱۷۳۹۹۶۱ و همراه ۰۹۱۲۲۲۹۰۱۶۷ ساکن فاز صفر کوچه کندوان پلاک ۱۰ واحد ۱
نسبت به عدم پاسخگویی و کارایی و فساد مسئولین شهرداری و شورای شهر پرند اعتراض دارم و خواستار رسیدگی به مشکل خویش هستم.
موضوع: آپارتمان ساکن در آن را از زمانی خریداری نمودم دارای مشکلات فراوان سازه ای و ساخت بوده است من جمله در پایان کار شماره ۸۳۳۵/ش مورخه ۱۳۹۷/۰۳/۲۳ (پیوست) ذکر گردیده که هر طبقه دارای ۲ بالکن که فقط طبقه اول اجرا نگردیده و واحد های بالایی بالکن دارد و در طبقه اول با وجود درب پاچلاقی بالکن و روشنایی برق اجرا نگردیده است(پیوست) چطور ممکن است که شهرداری بدون اینکه عملیات ساختمانی به اتمام برسد پایان کار صادر نمایند، از مالک آقای محمد جوادی شکایت نموده بانظر کارشناس رسمی دادگستری اجراییه ۹۸۱۰۴۲۲۲۹۰۴۰۰۰۶۳ مورخه ۱۳۹۸/۰۴/۲۰ شعبه ۴ دادگاه عمومی حقوقی شهرستان رباط کریم (پیوست)علیه مالک مبنی بر تکمیل ساختمان صادر گردیده است و ایشان هم سازنده و شهرداری را مقصر دانسته، به معاونت شهر سازی جهت مجوز برای نصب بالکن جهت نیفتادن فرزند کوچکم از ارتفاع مراجعه نمودم که معاونت شهر سازی آقای حامد شجاعی که پایان کار را امضاء نمودند گفتند طرح زیبا سازی هست ساختمان شما هیچ ایرادی ندارد و خواسته شما مغایر میباشد و با پیگیری مجدد از من شکایت کرده و مرا به دایره قضایی کلانتری ۱۷ پرنداحضار نمودند (پیوست). در ملاقات حضوری اولیه با شهردار آقای حمیدرضا اللهیاری فرمودند که قطعا در زمان شهردار وقت خیانت صورت گرفته و دستور بازرسی و پیگیری با مستندات تصویری با قید فوریت به شماره ثبت ۰۱/۱۲۶۹ و ۰۱/۸۲۹۰دبیر خانه شهرداری را نمودند(پیوست) و نمیدانم چرا ایشان هم بعد از چند وقت فرمودند که ساختمان هیچ ایرادی ندارد و خواسته شما مغایر میباشد و هیچ پاسخی و مجوزی به شما نمی دهیم و من گفتم که شما باید به من به عنوان شهروند جواب قانع کننده بدهید و ذکر کردم که بالاخره جواب خواهم گرفت. با پیگیری و ملاقات حضوری دوم در حضور پرسنل ملاقات مردمی تهدید و دست مرا گرفته و از اتاق بیرون و گفتند هر کاری میتونی برو بکن واگر بیرون بود میدونستم چکارت کنم ولی من باز هم جهت گرفتن حق و پاسخ قانع کننده به ملاقات مردمی روز سه شنبه ۱۴۰۱/۰۷/۱۲ به شهرداری رفتم که شهردار شهرم با اطلاع از ارسال شکایت به بازرسی استان تهران با شماره پیگیری ۴۱۳۸۰۶۹۰۳ به محض دیدن من با کلانتری پرند تماس گرفته و مرا در اتاقی نگه داشته، تحویل کلانتری ۱۷ پرند نمودند و در کلانتری مورد بازجویی قرار گرفتم.
چندین مرحله به دفتر شورای شهر جهت پیگیری مراجعه نموده و مشکل را به اعضا بیان نمودم که رییس وقت حاج آقا محمد نیا دستور به مکاتبه با شهرداری جهت دریافت پاسخ کتبی با شماره ثبت ۸۳۱دبیرخانه شورا (پیوست) را صادر نمودند و نمیدانم چرا آنها هم هیچ نامه نگاری با شهرداری و اقدامی نکردند و در حالی که شورا منتخب شهروندان می باشند نه منتخب شهردار.
واقعا جای تعجب دارد که شهرداری بدون جمع کردن نخاله های ساختمانی و لوله کشی فاضلاب شهری و ایزوگام پشت بام و نصب انشعابات قانونی و تکمیل سنگ کاری و حتی تیرچه و یونولیت قسمتهای هنوز هم بدون پوشش می باشد(پیوست) پایان کار صادر نموده که حکم کارنامه و سند با اعتبار دائم دارد و جالب اینکه شهرداری کار خود را بدون ایراد و خود را مبرا از هیچگونه پاسخگویی به شهروندان می داند و این که بعد یک سال از تاریخ صدور پایان کار دستگاه قضایی حکم بر تکمیل ساختمان داده است. اگر نمونه کار بی ایراد شان این است خدا بقیه کارهایشان را به خیر کند برای من که مدرک کارشناسی ارشد سازه دارم جای تعجب دارد که چرا باید یه شخص غیر فنی که هیچ تحصیل دانشگاهی در زمینه عمران و شهر سازی ندارد به عنوان شهردار از طرف شورا انتخاب گردیده سپاسگزارم و امید دارم شهر سالم و پویا در کنار همه شهروندان داشته باشیم.
با احترام شهروند علی اکبر بابایی
سلام ببخشید من در شهرستان خوی یک واحد آپارتمان باهزار بدبختی خریداری کردم با سند ششدانگ و پایان کار و….. به این امیدواری که زد زلزله هست و با نظارت مهندس ساختمان ساخته شده ولی تا چند روز پیش زلزله ساختمان رو داخون کرده میخواستم بدونم که آیا میتونم از شهر داری شکایت بکونم یا از کدام اورگان یا سازمان در نظارت در ساخت آپارتمان کم کاری داشته که ساختمان به این ضعیفی ساخته شده. من تمام پس‌انداز عمرم داده بودم الان نمیدونم چیکار کنم
سلام بنده ساکن پرند حدود ۹سال ساکن هستم محل کار بنده تهران هست هر روز مبلغ ۴۲۰۰تومان عوارضی از من دریافت میشود محض رضای خدا یکبار از تهران به پرند بیاید وضعیت آسفالت جاده ساوه ببینید بعد از داخل پرند تا منزل من ۱۶تا دست‌اندز هرچی در میارم خرج ماشین هایش ظلم نیست
سلام شهرداری محکوم به استرداد اموال من شده نیم عشر دولتی را پرداخت کرده ولی برای اموال محکوم شده من هروز یک بهانه میاره نمیده ایا بزنم بکشم حقش هست چون جانباز جنگ تحمیلی عراق و روان هستم ۱۲ سال است اموال منو جمع آوری کردند و به جای نا معلوم بردند حالا بعد از ۱۲ سال رفت و آمد محکوم به استرداد اموال من با نیم عشر دولتی شدند ایا حق دارم بزنم بکشم و این کار را میکنم دیگه بس است ۱۲ سال