اختلاف و نارضایتی در محل کار، اتفاقی ناخوشایند اما شایع است. قوانین کشور و اداره کار در اکثر مواقع برای آسایش و احقاق حقوق نیروی کار فعالیت می‌کنند. این مورد باعث شده که کارکنان توانایی مقابله با عدم تفاهم‌ها را داشته باشند و در صورت وجود اختلاف، بتوانند اقدام به شکایت از کارفرما کنند. اگر یک نیروی کار بدون هیچ قراردادی در حال فعالیت باشد و با کارفرمای خود با مشکل مواجه شود، امکان ثبت شکایت را دارد؟ در این مطلب قرار است به بررسی دقیق و کامل شکایت از کارفرما بدون قرارداد پرداخته و تمام وجوه قانونی و اصلی آن را با هم بررسی کنیم. پیش از شروع بحث، بهتر است با مهمترین اصطلاحات قانون کار در این رابطه آشنا شویم.
کارگر:
با توجه ماده ۲ قانون کار، کارگر از نظر این قانون شخصی می باشد که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.
کارفرما:
بر اساس ماده ۲ قانون کار، کارفرما فردی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند.
قرارداد کار:
با توجه به ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر‌موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.
شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار
مدیرها و مسئول ها و به طور عموم تمامی اشخاصی که عهده‌دار اداره کارگاه هستند نماینده کارفرما به حساب می آیند و کارفرما مسئول کلیه تعهداتی است که نمایندگان ذکر شده در قبال کارگر به عهده می‌گیرند.
درباره شکایت از کارفرما بدون قرارداد اگر که نماینده کارفرما خارج از اختیارات خود تعهدی کند و کارفرما آن را نپذیرد در مقابل کارفرما ضامن می باشد.
رابطه بین کارگر و کارفرما:
کارفرما وظیفه دارد طبق تعرفه های موجود، همه حقوق کارگر را از جمله دستمزد، عیدی، پاداش، مرخصی، حق اولاد، حق مسکن و همه مورد هایی را که حقوق کارگر است به موقع به وی پرداخت کند و در صورتی که کارفرما در ادای حقوق کارگر تعلل کند، کارگر حق دارد با مراجعه به اداره کار محل، نسبت به عدم دریافت هر نوع حقی که داشته شکایت کند.
روابط کارگر و کارفرما را طبق قانون کار می توان تحت دو خصوصیت بیان کرد:
- تابعیت دستوری کارگر از کارفرما
- تابعیت مزدی کارگر از کارفرما
برای این که یک رابطه کارگری و کارفرمایی به وجود بیاید باید هر دو تابعیت فوق به عنوان ارکان رابطه کاری تحقق پیدا کند و عدم وجود یا نقص درهر کدام از ارکان مانع از به وجود آمدن و شکل گیری رابطه کارگری و کارفرمایی می گردد.
قرارداد کار شامل چه مواردی است؟
با توجه به ماده ۱۰ قانون کار، قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین، باید حاوی موارد ذیل باشد:
- نوع کاریا حرفه یا وظیفه ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد.
- حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن
- ساعت کار،تعطیلات و مرخصی ها
- محل انجام کار
- تاریخ انعقاد قرارداد و مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشد.
- موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل،ایجاب نماید.
- شرایط و نحوه فسخ قرارداد (در مواردی که مدت تعیین نشده است)
چرا کارفرما بدون قرارداد کسی را استخدام می‌کند؟
به دلیل وفور نیروی کار و در عوض کمبود موقعیت‌های کاری، اغلب نیروها پس از مدتی با یافتن یک شغل قابل قبول، چشم خود را بر مشکلات احتمالی موجود می‌بندند.
در واقع می‌توان گفت کارفرما به این دلیل قرارداد نمی‌بندد که حق و حقوق کارگر را پرداخت نکرده و بتواند در هر زمانی و بدون نیاز به پراخت حق و حقوق تعیین‌شده کارگر، او را به‌راحتی اخراج نماید.
بنابراین نبستن قرارداد کتبی برای کارفرماهای سودجو، یک راه فرار از پرداخت هزینه‌های مختلف است و متاسفانه اغلب کارگران تصور می‌کنند بدون داشتن یک قرارداد کتبی، نمی‌توانند به مراجع معتبر مراجعه کرده و نسبت به عدم اجرای قانون، از کارفرما شکایت کنند.
نکته: باید بدانید که کارگر حتی بدون داشتن هیچ مدرک کتبی، می‌تواند از کارفرما شکایت کرده و حق و حقوق قانونی خود را طلب کند. در واقع نداشتن قرارداد در مرحله شکایت، به ضرر کارفرما خواهد بود و کارگر ممکن است موارد مختلف را بیش از میزان توافق مابین خود و کارفرما، اعلام نماید.
شکایت از کارفرما بدون قرارداد چه مراحلی دارد؟
شکایت از کارفرما بدون قرارداد مراحل مشخصی دارد. در ابتدا و پیش از هرچیزی، کارگر باید مدارک لازم را جمع‌آوری کرده و بدون هیچ قراردادی ثابت کند که در همان بازه زمانی معین و مورد ادعا، در محل کار به‌عنوان کارگر حضور داشته و فعالیت‌های مورد نظر کارفرما را اجرا کرده است.
پس از آن کارگر باید در سامانه وزارت کار و رفاه اجتماعی ثبت نام کرده و کد رهگیری دریافت کند. سپس در اداره کار و از واحد دادخواست، برگه دادخواست را اخذ کرده و با داشتن مدارک هویتی لازم مثل شناسنامه و کارت ملی، دادخواست را تکمیل و سپس دادخواست را به اداره کار ارائه داده و شکایت خود را رسما ثبت کند.
در زمان تکمیل دادخواست باید موارد مندرج در آن مثل محل انجام کار، اطلاعات شخصی کارگر و کارفرما و در نهایت، مورد شکایت خود را عنوان نماید. نکته مهمی که باید در این بخش توجه شود این است که کارگر باید مورد شکایت را تنها در چهار خط نوشته و به هیچ عنوان توضیح بیش از حد ندهد.
اعلام دقیق شکایت باید در روز رسیدگی انجام شده و کارگر باید در آن روز با در دست داشتن مدارک اثبات دعوای خود، در محل رسیدگی حاضر شود.
معمولا روند رسیدگی بدین گونه خواهد بود:
- شکایت کارگر از کارفرما در مرجع معتبر مثل اداره کار؛
- ارسال نامه و ابلاغیه به کارفرما و تعیین جلسه رسیدگی؛
- حضور کارگر و کارفرما در جلسه مصالحه برای حل اختلاف؛
- در صورت عدم ایجاد مصالحه، دو هفته پس از این جلسه اولیه، یک جلسه تشخیص شکایت برگزار خواهد شد و کارگر در این مرحله باید تمام مدارک و ادله خود را ارائه دهد؛
- کارشناسان پس از بررسی این مدارک و بر طبق گفته طرفین، رای خود را صادر خواهند کرد و در صورت پذیرش رای از سوی هر دو طرف، پروسه شکایت با اجرای رای کارشناسان به‌اتمام خواهد رسید؛
- در صورت عدم پذیرش رای صادره از سوی یکی از طرفین شکایت، جلسه حل اختلاف پس از گذشت بازه معین ۱۰ روزه، برگزار می‌شود؛
- اگر رای جلسه حل اختلاف نیز با مخالفت یکی از طرفین روبه‌رو شود، شکایت به دادگاه ارجاع‌شده و از سوی یک مرجع بالاتر شکایت دنبال خواهد شد.
معمولا در مرحله آخر شکایت به‌نتیجه رسیده و یا دو طرف به یک توافق نسبی خواهند رسید. اگر کارفرما حتی پس از این جلسه، حقوق و مزایای قانونی کارگر را پرداخت نکند، دادگاه می‌تواند مبلغ مورد نظر برای پرداخت به کارگر را از حساب بانکی کارفرما یا اموال او، برداشت کرده و رای خود را از این طریق اجرا کند.
مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کتبی
- حکم استخدام، حکم ارتقای شغلی یا تغییر پست در مجموعه و یا هر مدرک دیگری که در دوره مورد ادعای کارگر و به اسم او نوشته شده باشد؛
- لیست حقوق کارگاه همراه با اظهارنامه مالیاتی که در اداره دارایی مرتبط، تایید شده باشد؛
- دفاتر قانونی کارگاه و یا اسناد هزینه‌های مربوطه که حضور کارگر در آن محیط کار را تایید کند؛
- لیست حقوق کارگاه؛
- گواهی بانک مبنی بر واریزشدن حقوق در یک بازه زمانی معین از سوی کارفرما (حقیقی یا حقوقی)؛
- فیش یا رسید حقوق، چک بانکی و یا کارت افتتاح حساب در یک بانک؛
- کارت حضور و غیاب یا ورود و خروج یا دفاتر ثبت حضور و غیاب کارگران در کارگاه؛
- کارت بهداشت فرد که از سوی اداره بهداشت محیط کار صادر شده باشد؛
- معاینات پزشکی پیش از استخدام؛
- تقاضای فرد برای ارسال بازرس به محیط کار و تحقیق از محل کار فرد برای اثبات حضور او در آن محل؛
- جمع‌آوری استشهادیه محلی با امضای همکاران سابق فرد و یا استشهاد واحدهای تجاری هم‌جوار با محل کار؛
- داشتن یک برگه مرخصی و یا ماموریت تایید‌شده از سوی شرکت؛
- فاکتور خرید و فروش اجناس برای شرکت یا معرفی‌نامه کارگر به سایر موسسه‌ها مثل بانک، شرکت و یا نهادهای دیگر؛
- سایر مدارک مشابه که به‌نوعی حضور کارگر را در آن شرکت و مجموعه تایید کند.
مهلت شکایت از کارفرما بدون قرارداد چقدر است؟
هیچ مدت زمان محدودی در این بین تعیین نشده و در هر زمانی می‌توانید شکایت خود را ثبت کنید. در واقع حتی پس از فوت کارگر و گذر زمان، بازماندگان می‌توانند از کارفرمای کارگر فوت‌شده شکایت کرده و حق و حقوق او را مطالبه کنند.
تنها حالتی که شامل قانون محدودیت زمان است، شکایت بر علیه اخراج خواهد بود و کارگر فقط ۳۰ روز پس از اخراج مهلت دارد که نسبت به اخراج خود اعتراض کرده و در این رابطه شکایت کند.