در این نوشتار قصد داریم شرایط جاری شدن صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر را مورد بررسی قرار دهیم. انعقاد عقد نکاح و آثار وارد بر آن نیازمند به طی یک سری تشریفات و مراحل قانونی می باشد. به عبارت دیگر پس از آشنایی و شناخت طرفین از یکدیگر برای اینکه این رابطه ی قانونی و مشروع باشد نیازمند به ثبت و انعقاد نکاح می باشد. اما ثبت و انعقاد نکاح جدای از رضایت طرفین، نیازمند به رضایت و اذن پدر می باشد. حال مسئله و سوالی که در این باره مطرح می شود که آیا بدون اذن و رضایت پدر هم می توان اقدام به انعقاد صیغه محرمیت و ازدواج نمود.
آیا صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر امکان پذیر می باشد؟
امروزه معیار های ازدواج با گذشته بسیار متفاوت بوده و همچنین نوع و طریقه ی زندگی هم در سال های اخیر دستخوش تغییرات گسترده ای نسبت به گذشته شده است. همه ی این عوامل دست به دست هم داده تا اختلاف نظرهای زیادی بین جوانان و والدین در خصوص انتخاب همسر به وجود آید.
گاها این پدر و مادر هستند که با گذشت از خواسته ها و انتظارات مد نظر خود، رضایت خود را برای انعقاد نکاح فرزند خود با فرد دلخواه اعلام می دارند. اما بعضا شاهد این موضوع هستیم که والدین با این مساله کنار نیامده، و تحت هیچ شرایطی ولو با حضور هرگونه واسطه و میانجیگری برای این اقدام موافقت نمی نمایند.
اگر طرفین همچنان اصرار به ایجاد رابطه ی زوجیت و انعقاد نکاح داشته باشند نیازمند به اذن می باشند. البته اذن برای خانم، چرا که اساسا وجود اذن پدر برای آقا، به جهت ازدواج لازم و ضروری نیست. درباره صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر قانون مدنی در مواد ۱۰۴۳ و ۱۰۴۴ به این موضوع پرداخته است.
ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی در این باره بیان داشته است که:
نکاح دختر باکره اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد موقوف به اجازه پدر یا جد پدر او است و هر گاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه کند اجازه او ساقط و در این صورت دختر می تواند با معرفی کامل مردی که می خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آنها قرار داده شده پس از اخذ اجازه از دادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.
مسائل پیرامون ازدواج و اذن پدر
در خصوص انعقاد صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر باید به نکاتی اشاره داشت:
سن بلوغ در دختران ۹ سال تمام و پسران ۱۵ سال تمام می باشد و از آنجایی که امر ازدواج یک عمل غیرمالی محسوب می شود احراز رشد لازم نیست، درحالی که در امور مالی (خرید و فروش) احراز رشد لازم و نیازمند اخذ گواهی رشد در این باره می باشد.
موضوع دیگر که می بایست به آن توجه شود بحث دوشیزه بودن ( قانون از لفظ ناشایست باکره استفاده کرده است) خانم می باشد، بنابر این اگر خانم سابقا ازدواج نموده باشد و با همسر سابق خود نزدیکی و رابطه ی جنسی برقرار نموده باشد برای ازدواج مجدد دیگر نیازی به اذن پدر نمی باشد.
این نکته را هم باید در نظر داشت که؛ درصورت از بین رفتن دوشیزگی خانم و برقراری رابطه ی جنسی حتی به صورت نامشروع، اذن پدر برای ازدواج از نظر قانونی از بین خواهد رفت. اما اگر این از بین رفتن دوشیزگی، به موجب یک حادثه بوده باشد(برای مثال در اثر تصادف یا بیماری و هر عامل دیگری بدون رابطه ی جنسی) اذن پدر برای ازدواج لازم است
ماده ۱۰۴۴ قانون مدنی هم در تکمیل ماده قبل در بحث صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر بیان داشته است:
در صورتی که پدر یا جد پدری در محل حاضر نباشند و استیذان (اذن) از آنها نیز عادتاً غیر ممکن بوده و دختر نیز احتیاج به ازدواج داشته باشد، وی می تواند اقدام به ازدواج نماید.
تبصره : ثبت این ازدواج در دفترخانه منوط به احراز موارد فوق در دادگاه مدنی خاص می باشد.
یک اشتباه رایج در خصوص تفاوت اذن و اجازه
واژه ی اذن و اجازه از نظر معنایی و کاربردی بسیار به یکدیگر نزدیک می باشند و در بسیاری از این موارد به جای یکدیگر به کاربرده و یا اصلا تفاوتی بین آنها قائل نمی شوند. در این خصوص باید بیان داشت که؛ اذن قبل انجام یک عمل صادر می شود و اجازه بعد از انجام عمل.
برای مثال تا وقتی پدر اذن به ازدواج دختر خود ندهد عملی محقق نمی شود . همچنین اگر کسی بدون اطلاع مالک یک باغ از آن استفاده نماید در صورتی که مالک اعمال و اقدامات فرد را تنفیذ و اجازه دهد اثر قانونی برآن وجود نخواهد داشت.
مورد دیگر قابلیت رجوع و باز پس گیری از آن می باشد. که این امر در اذن امکان پذیر و در اجازه غیر ممکن خواهد بود.
طریقه اقدام به جهت اخذ اذن از دادگاه برای ازدواج
برای شروع به اقدام قانونی درباره انعقاد صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر مطابق با آنچه که در قانون مدنی بیان شد، نیاز به طرح دادخواستی با عنوان ” تقاضای صدور اذن ثبت ازدواج به لحاظ مضایقه پدر/ جد پدری ” از اذن به طرفیت پدر خود مطرح سازد.
لازم به ذکر است که، از آنجایی که این دعوا یک دعوای غیرمالی محسوب می شود، هزینه دادرسی آن هم بر اساس هزینه دادرسی غیر مالی یعنی از ۴۰۰ هزار تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار ریال طبق بخشنامه رییس قوه قضاییه خواهد بود.
همچنین به این موضوع هم باید اشاره کرد که برای ثبت دادخواست نیازی به مراجعه به دفاتر دادگاه نمی باشد، بلکه با مراجعه به هریک از دفاتر خدمات قضایی و پرداخت هزینه دادرسی و هزینه های مربوط به سامانه ابلاغ (ثنا) نسبت به ثبت دادخواست اقدام نماید.
وکالت مطلق در عقد نکاح یعنی چه؟
همان‌طور که می‌توان از نام این نوع وکالت حقوقی در ازدواج برداشت کرد این است که موکل اختیارات مطلق برای انتخاب همسر را بر عهده وکیل خود می‌گذارد، در این شرایط وکیل می‌تواند بنا بر مصلحت شخص موکل و در نظر گرفتن شرایط فردی را به عقد موکل درآورد. این نوع وکالت باز هم استثنائی دارد و آن این است که وکیل نمی‌تواند موکل را به عقد خود درآورد؛ مگر آنکه موکل صراحتاً اعلام کرده باشد و یا در وکالت‌نامه عنوان شده باشد که وکیل می‌تواند شخص موکل را به عقد هرکسی حتی خودش درآورد.
اقدامات دادگاه در خصوص صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر
در خصوص اقدامات دادگاه در بحث صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر نمی توان به طور دقیق اظهار نظر نمود چرا که در بسیاری موارد در موضوعات مشابه تصمیمات و احکام مختلفی صادر می شود ولی به طور کلی ممکن است دادگاه پس از استماع (شنیدن) اظهارات هریک از طرفین اقدام به تصمیم گیری نماید یا اگر این موضوع را لازم بداند می تواند از نزدیکان و بستگان طرفین تحقیق به عمل آورد یا موضوع را به مددکاری اجتماعی یا روانشناس ارجاع دهد. پس از ارائه گزارش های لازم اقدام به صدور حکم نماید.
نمونه دادخواست برای انعقاد صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر
ریاست محترم مجتمع قضایی دادگاه …..
سلام علیکم ؛
احتراما به استحضار می رساند :
اینجانب به شماره شناسنامه …………….. صادره از ……………… متولد در تاریخ …… و در شرایط مناسبی از رشد سنی هستم و قصد ازدواج با آقای ……………….. را دارم .نظر به اینکه آقای ………….. فرزند …………….. متولد ……………….. دارای مذهب ………………… و دارای مدرک تحصیلی ………………….… و مشغول به کار در …………………… هستند و با امضای شروط ضمن عقد ازدواج، خواهان ازدواج دائم اینجانب با قبول مهریه …………………….. می باشند که از تمامی جهات شخصی، خانوادگی و اجتماعی تناسب و هماهنگی لازم را با بنده دارا می باشند، پدر بنده به دلایل واهی و خارج از عرف و روال امروزی مانع ازدواج بنده می باشند فلذا مطابق با ماده۱۰۴۳ قانون مدنی، صدور اذن ازدواج مورد استدعا می باشد.
نتیجه گیری
در پایان بحث صیغه محرمیت و ازدواج بدون اذن پدر و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد؛ ازدواج و انعقاد نکاح اگرچه تشریفات خاص و پیچیده ای ندارد ولی دارای یک شرط اساسی برای خانم می باشد آن هم وجود اذن پدر. اما قانون مدنی این حق و اختیار را برای خانم به وجود آورده است تا درصورت وجود شرایط لازم اقدام به درخواست اذن از دادگاه بنماید.