معامله صوری ممکن است در شرایط و موقعیت های بسیار مختلفی انجام شود. احتمالا شما نیز بارها در مورد این معامله ها در اطراف خود شنیده اید. در بیشتر مواقع عقد این معامله یا قراردادها جهت سوء استفاده های قانونی انجام می گیرد. اما در برخی از مواقع نیز می توان معامله صوری را کاملا قانونی و بدون هیچ مشکلی دانست. متاسفانه عقد قراردادهای ساختگی و صوری امروزه بسیار انجام می پذیرد. زیرا این گونه افراد می خواهند از دینی که به گردن آن ها است فرار کنند.
کلمه صوری در لغت به معنی ظاهری و ساختگی می باشد. در نتیجه معامله صوری نیز به معنی معامله ظاهری و ساختگی است. معامله ها برای آن که بتوانند قانونی باشند باید از یک سری ارکان مشخص برخوردار باشند. این ارکان شامل اهلیت طرفین، معین بودن موضوع، مشروعیت جهت معامله و قصد و رضایت طرفین می باشند. هر معامله ای که هر کدام از این ارکان را دارا نباشد باطل است. این نوع معامله ها قصد ایجاد و انشاء هیچ چیزی وجود ندارد. بلکه برای رسیدن به برخی منافع شخصی انجام می گیرند. این نوع قرارداد اگر به جهت سوء نیت بسته شده باشند کاملا باطل می باشند و مشروعیت شرعی نیز ندارند. اما اگر سوء نیت خاصی در این قراردادها وجود نداشته باشد می توان آن ها را صحیح نامید.
معامله صوری در چه مواردی انجام می شود؟
یک معامله صوری ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. هر یک از افراد به دلایل شخصی ممکن است معامله ظاهری و ساختگی انجام دهند. برخی از افراد قصد و نیت خاصی از معامله صوری ندارند و فقط می خواهند اموال خود را به فرد دیگری واگذار کنند. اما برخی دیگر از انجام این کار هدف خاصی دارند. مثلا فرد ممکن است از دینی که به گردن او است شانه خالی کند. به همین جهت اقدام به ایجاد این معامله می کند.
برخی از افراد به خاطر این که بتوانند از تسهیلات بانکی و وام استفاده کنند این کار را انجام می دهند. همچنین برخی از افراد برای آن که بتوانند از زیر مسئولیت پرداخت مهریه سرباز زنند اقدام به عقد معامله صوری برای فرار از دین می کنند. این گونه فرد از دادگاه تقاضای تقسیط مهریه می کند یا اعلام می کند که توانایی مالی پرداخت آن را ندارد. این گونه موارد در جامعه بسیار دیده می شود.
معامله فرار از دین چگونه است و چه شرایطی دارد؟
همان طور که قبلا اشاره کردیم قصد و نیت از معامله صوری می تواند تفاوت های زیادی ایجاد کند. مثلا اگر فردی طلبکارانی داشته باشد و برای جلوگیری از توقیف مال توسط طلبکاران طلب را بفروشد اقدام به معامله فرار از دین کرده است. اگر در این معامله فرد تمامی اموال خود را به فروش برسد تا چیزی برای طلبکاران نماند کار غیرقانونی انجام داده است. در این حالت طلبکاران می توانند نسبت به اثبات معامله صوری اقدام کنند و اموال را توقیف سازند. این گونه قراردادها برای افراد مدیون مشمول مجازات های سنگین می باشد. اما اگر فرد مدیون تنها برخی از املاک خود را به فروش گذاشته باشد و فروش اموال ضرری به طلبکاران وارد نکند این معامله مشکلی ندارد. اگر فرد اموال خود را فروخته و طلب طلبکاران را وصول کند این نوع معامله از لحاظ قانونی مشکل خاصی ندارد.
لازم است بدانید در این معامله صوری گیرنده اموال یا همان خریدار اموال نیز نقش مهمی دارد. مثلا در برخی موارد فرد خریدار از قصد و نیت فروشنده از فروش اموال خود خبر ندارد. یعنی این که نمی داند قصد فروشنده از فروش اموال خود فرار از دین است. همچنین خریدار هزینه را به صورت کامل به فرد فروشنده پرداخت می کند و هیچ کوتاهی در این مورد وجود ندارد. این معامله کاملا قانونی و قابل استناد است. اما اگر خریدار از قصد فروشنده خبر داشته باشد و تنها به صورت صوری خرید را انجام دهد شریک جرم فرد مدیون خواهد بود.
مجازات معامله صوری
ممکن است شما نیز این سوال را داشته باشید کسی که معامله صوری به قصد و نیت سوء استفاده انجام می دهد چه مجازاتی دارد؟ فرد مدیون که به قصد فرار از دین معامله انجام می دهد شامل مجازات حبس تعزیری و جزای نقدی می شود. حبس تعزیری ممکن است از ۳ ماه تا یک سال طول بکشد. همچنین فرد به میزان ۶ میلیون تا ۲۴ میلیون تومان جریمه نقدی می شود. فرد گیرنده اموال نیز باید عین مال را یا قیمت ارزش آن مال را پرداخت کند. یعنی اموال از فرد گیرنده دریافت می شوند.
اگر معامله صوری به قصد انجام اعمال غیرقانونی و مجرمانه همانند کلاهبرداری صورت گیرد، مجازات برای تمامی طرفین قرارداد در نظر گرفته می شود. کسی که جرم را مرتکب شده و کسی که معامله را انجام داده است مشمول مجازات می شوند.
معامله صوری در چه مواردی صحیح می باشد؟
معامله صوری در همه موارد غیرقانونی نیست. بلکه زمانی غیرقانونی است که از فرد انجام معامله سوء قصد داشته باشد. مثلا اگر قصد فرد از معامله صوری فرار از دین یا کلاهبرداری نباشد این معامله هیچ گونه مشکلی نخواهد داشت. مثلا فردی ممکن است به دلایلی بخواهد اموال خود را به فرد دیگری انتقال دهد. در حالی که فرد فروشنده هیچ طلبکاری ندارد و این کار را کاملا به صورت اختیاری انجام می دهد. در این معامله فرد به اصطلاح فروشنده تمام کارهای اداری و قانونی را انجام می دهد. سپس مال خود را به ازای قیمت خاصی به فرد خریدار منتقل می کند. اما در قبال این مال پولی از فرد مورد نظر دریافت نمی کند. در واقع معامله را به صورت صوری انجام می دهد اما معامله واقعی بوده و به صورت کاملا قانونی انجام می شود.
چگونه می توان وقوع این معامله را به جهت فرار از دین اثبات کرد؟
اگر قصد اثبات وقوع معامله صوری را دارید بهتر است حتما از یک وکیل کمک بگیرید. زیرا اثبات کردن این نوع معامله گاهی مواقع می تواند بسیار پیچیده باشد. اما به صورت کلی هر معامله ای را که فاقد ارکان مشخصی باشد را می توان یک معامله صوری خواند. یعنی با اثبات عدم وجود این ارکان می توان ثابت کرد که معامله فوق کاملا به صورت غیرقانونی انجام شده است. اگر فرد طلبکار بتواند وقوع معامله ساختگی را اثبات کند اموال فرد به میزان بدهی های او به سرعت توقیف می گردند. این گونه طلبکار می تواند بابت در امان ماندن حق و حقوق خود مطمئن باشد.
در چه شرایطی باید به صوری بودن معامله شک کرد؟
برای آن که بتوانید وقوع یک معامله صوری را تشخیص و اثبات کنید لازم است در این موارد بیشتر حواس خود را جمع کنید. زیرا احتمال صوری بودن یک قرارداد در موارد زیر بسیار زیاد است. در ادامه به برخی از این موارد می پردازیم.
۱) ممکن است طلبکار اقدام به توقیف اموال مدیون کرده باشد. به همین دلیل مدیون قبل از توقیف شدن اموال، آن را به فرد دیگری بفروشد. در اینگونه موارد به احتمال زیاد معامله صوری رخ داده است.
۲) در قراردادهایی که در آن ها ذکر شده است مبالغ به صورت نقدی پرداخت شده اند به احتمال زیاد معامله ظاهری بوده است. زیرا این گونه نمی توان هیچ پیگیری مالی برای انتقال وجه انجام داد.
۳) اگر در قرارداد فوق به چک و یا سفته هایی اشاره شده باشد و در حالی که این چک و سفته ها وجود خارجی نداشته باشند، معامله صوری است.
۴) در مواقعی ممکن است قرارداد مربوطه که در آژانس املاک عقد شده است دارای خطای تاریخ باشد. در این گونه مواقع شماره قرارداد بسیار مهم می باشد. مثلا ممکن است شماره قرارداد مربوط به سال ۱۴۰۰ باشد، اما در قرارداد به سال ها و ماه های قبل اشاره شده باشد. این ناهماهنگی می تواند نشانگر صوری بودن قرارداد باشد.