دیه یا خون‌بها از قوانین اسلام است و بر اساس تعاریف فقهی، مال یا پولی است که به سبب کشتن انسان یا نقص عضو به کسی که صدمه دیده‌است یا به بازماندگان او پرداخت می‌شود. در تعریف حقوقی دیه کیفر نقدی است که از مجرم به نفع مجنی‌علیه یا قائم مقام او گرفته شود. در این نوشتار از مجله حقوقی دادمان به بررسی انواع راههای گرفتن دیه می پردازیم.
گرفتن دیه از پزشکی قانونی
این نمونه از گرفتن دیه متداول ترین شیوه ممکن برای گرفتن دیه است که در اغلب موارد به دنبال خسارات ناشی از تصادفات رانندگی مطرح می گردد.
گرفتن دیه از پزشکی قانونی متضمن مراحل خاصی است که باید رعایت گردد. در حالت عادی اگر پرونده شامل تمامی مدارک لازم از جانب مقامات انتظامی و پزشکی باشد، پرونده مورد نظر از دادسرا به دادگاه ارسال شده و دادگاه طی یک ماه آینده ، جلسه رسیدگی به پرونده را تعیین می کند.
در صورتی که میان طرفین در خصوص رای دادگاه و محتویات پرونده اختلاف نظر پیش نیاید، نتیجه دادگاه به طرفین ابلاغ خواهد شد. این پروسه در اغلب موارد بیش از دو ماه به طول می انجامد اما در کمتر از چهار ماه پرونده مختومه خواهد شد.
گرفتن دیه قبل از حکم دادگاه
فردی که در یک تصادف رانندگی، ضرب و جرح و … صدمه دیده است حق دریافت دیه را دارد. در این خصوص باید به هزینه های درمانی بسیاری از افراد اشاره کرد که پیش از تعیین تکلیف مبلغ دیه توسط ارگان های صلاحیت دار مجبور به تکلف مبالغ بسیار سنگین به مراکز درمانی می شوند.
از آنجا که رای دادگاه مبتنی بر تشخص پزشکی قانونی است و نظریه پزشکی قانونی نیز در بسیاری از موارد موکول می گردد به پایان دوره درمان فرد، قانون باید برای رفع این مشکل چاره ای اندیشد و خسارت دیدگان را تحت حمایت مالی قرار داد.
در راستای رفع این مسئله تبصره ۴ ماده ۲ آیین نامه اجرایی و همچنین ماده ۳۰ قانون بیمه شخص ثالث امکان دریافت ۵۰ درصد از کل دیه پیش از رای قطعی دادگاه را فراهم نموده است. ۵۰ درصد باقی مانده پس از دریافت نظریات پزشکی قانونی و به نرخ روز تادیه می گردد.
گرفتن دیه بدون حکم دادگاه
بسیاری از مردم تصور می کنند گرفتن دیه متضمن حکم دادگاه است اما توافق طرفین در بسیاری از موارد بر حکم دادگاه ارجحیت داشته و با توجه به اصل حاکمیت اراده باید توسط طرفین، اشخاص ثالث و سازمان های اداری و قضایی محترم شمرده شود.
امروزه برخی از بیمه ها امکان پرداخت دیه بدون حکم دادگاه و به صورت فوری را فراهم نموده اند. این قانون که با عنوان دریافت دیه فوری نیز شناخته می شود مبتنی بر حضور خسارت دیده و یا وارث قربانی و وارد کننده خسارت به همراه مدارک لازم و توضیحات پزشکی قانونی به دفتر بیمه و دریافت دیه بدون مراجعه به دادگاه است.
مرجع قضایی صالح رسیدگی به دعوای مطالبه دیه
دعاوی مطالبه دیه در ابتداعاً در دادسرا و پس از صدور کیفرخواست در دادگاه کیفری مورد برسی قرار می گیرد.
نکته: دیه در صورتی که ناشی از ضرب و جرح های عمدی و امثالهم باشد باید توسط مقامات قضایی بررسی شده و به صورت مجازات نقدی به شاکی و یا اولیای دم پرداخت گردد اما در اغلب تصادفات رانندگی مشمول مراجعه به بیمه و درخواست پرداخت دیه می گردد.
مدارک لازم برای گرفتن دیه از بیمه:
- مدارک شناسایی شاکی و متشاکی عنه
- گزارشات مقامات انتظامی ( اعم از کلانتری و راهنمایی و رانندگی ) و گزارش هیئت کارشناسی
- اوراق بازجویی رسمی و قضایی
- نظریه پزشکی قانونی
- پرونده شاکی در مراکز درمانی
- رای قطعی دادگاه رسیدگی کننده به پرونده
- گواهینامه و بیمه نامه معتبر در صورت حاثه ناشی از رانندگی
- علاوه بر این مدارک ممکن است مدارک دیگری برای تکمیل پرونده درخواست گردد.
نکات:
- مهلت پرداخت دیه در قانون به مدت یک سال قمری از زمان وقوع خسارت، تعیین شده است.
- پرداخت میزان دیه باید به نرخ روز صورت گیرد.
- در صورتی که محکوم علیه در مدت یکسال مبادرت به پرداخت دیه نکند اجرای احکام نمی تواند فعل مثبتی در رابطه با دریافت دیه انجام دهد و پس از گذشت یک سال قمری، فرد زیان دیده می تواند درخواست احضار محکوم علیه به مراکز قضایی را بنماید.
نحوه واریز دیه:
دیه ابتدا به حساب مراجع قضایی ذیربط واریز می گردد و ظرف مدت بیست تا چهل روز به حساب زیان دیده واریز می گردد. در هر صورت محکوم علیه تا پیش از یک سال از وقوع حادثه ملزم به پرداخت دیه نخواهد بود.
گرفتن دیه از اجرای احکام
پس از رسیدگی به پرونده و صدور حکم پرداخت دیه توسط قاضی این حکم به شاکی یا فردی که آسیب دیده ابلاغ می شود و در ضمن آن به میزان دیه اشاره شده است دادگاه به شرکت بیمه گر حکم صادره را ابلاغغ می نماید بدین ترتیب پرونده جبران خسارت شما وارد مرحله جدید می شود در این میان شما باید مدارک مربوطه را به کمک وکیل دیه جمع آوری کنید و به شرکت بیمه گر ارسال کنید. بیمه گر بیاد ضمن ۲۰ روز از زمان تحویل مدارک شما به آنها نسبت به پرداخت خسارت و دیه شما اقدام لازم را به عمل آورد.