زمانی که دختر و پسر با حمایت های معنوی و مادی خانواده هایشان تصمیم به ازدواج می‌گیرند، صرفاً تشکیل خانواده و ازدواج را نباید یک قرارداد تلقی کنند، بلکه باید بدانند که ازدواج مشتمل بر تکالیف و حقوقی می‌باشد، که از بدو انعقاد عقد نکاح به وجود می‌آید و بعد از اتمام رابطه نیز ممکن است تعهدات و حقوقی برای یکی از طرفین یا هر دو به همراه داشته باشد. پس آگاهی از اینکه دختر و پسر با چه تکالیف و حقوقی روبرو هستند امری اجتناب ناپذیر می‌باشد. پرونده‌های مربوط به ازدواج، درصد عمده‌ای از اختلافات در محاکم را به خود اختصاص داده است که یکی از این تکالیف حق تمکین برای مرد و تکلیف به تمکین از سوی زن است.
تمکین حق قانونی مرد است!
تمکین حقی است که، برای مرد قانونی است. در صورت رعایت و بودن شرایطی مرد میتواند حق قانونی تمکین را از سمت زن درخواست کند. در مقابل تمکین تعهد و تکلیف قانونی و شرعی‌ای است که بر عهده زن می‌باشد و زن نمی‌تواند بدون هیچ توجیه قانونی از این تکلیف سرباز کند. در صورتی که ثابت شود زن از حق تمکین خود سرپیچی کرده است، دادگاه میتواند بر علیه او حکم دهد و برخی از حقوق قانونی زن از وی سلب خواهد شد. برای جلوگیری از این موضوع لازم است بدانید که در چه شرایطی مرد میتواند حق تمکین را درخواست کند و زن در چه شرایطی میتواند از این قانون پیرونی نکند. همچنین باید بدانید که تمکین به چه حقوقی تقسیم میشود.
تعریف حق تمکین و اقسام آن
همانطور که گفته شد حق تمکین از جهتی برای زن تکلیف و از جهتی برای مرد حق به حساب می‌آید که به معنای این می‌باشد که بعد از تحقق عقد نکاح ،زن به حکم شرع و قانون ملزم به اطاعت از دستور های مرد است. حق تمکین شامل اقامت در منزل انتخابی شوهر و انجام رابطه زناشویی نیز میشود و به دو نوع تمکین خاص و تمکین عام تقسیم میشود:
حق تمکین عام
این نوع حق تمکین به معنی پذیرش ریاست مرد بر کانون زندگی مشترک می‌باشد، که اموری مثل سکونت زن در منزل تعیین شده توسط شوهر، عدم اشتغال زن به مشاغلی منافی با مصالح خانوادگی، جلوگیری از ادامه تحصیل و… است. البته مشروط بر این که مرد در سند ازدواج یا در سند جداگانه حق تعیین منزل اجازه اشتغال یا خروج از کشور و تحصیل را به زن نبخشیده باشد.
حق تمکین خاص
تمکین خاص معنی آمادگی زن برای برقراری رابطه زناشویی با مرد است که البته اگر برای زن موانعی مثل بیماری یا حق حبس بر مهریه ایجاد شود زن لازم به تمکین خاص نیست.
حق حبس بر مهریه چیست؟
بعد از ازدواج به حکم قانون زن نسبت به مهریه خود حق حبس دارد به این مفهوم که زن میتواند تمکین خود را مشروط بر پرداخت تمامی مهریه نماید و تا زمانی که مهریه پرداخت نشود ملزم به تمکین نیست. زن در این زمان تکلیفی بر تمکین از همسرش ندارد و از تمامی حقوق قانونی عقد،در این دوران بهره‌مند خواهد شد
حق حبس مهریه مشروط به شرایط زیر است:
تا زمانی که زن به خواست خود برای حق حبس بر مهریه صرف نظر نکرده باشد میتواند از آن استفاده کند مشروط بر اینکه قبلا تمکینی صورت نگرفته باشد و هیچ رابطه زناشویی برقرار نشده باشد. در حق حبس مهریه اصل بر این است که مرد توان پرداخت تمام مهریه زن را دارد و حتی اگر هم دچار ناتوانی مالی در پرداخت مهریه باشد و آن را ثابت کند هم حق حبس بر مهریه زن به هیچ عنوان از بین نمی‌رود.
مهریه زن باید عندالمطالبه باشد، تا بتواند از حق حبس استفاده کند و اگر برای زمان مشخص در آینده تعیین شده باشد و یا عندلاستطاعه باشد زن نمی‌تواند از حق حبس خود استفاده نماید. البته اگر زن و مرد بعد از ازدواج با هم توافق کنند که مهریه را به صورت اقساطی پرداخت کند حق حبس زن از بین خواهد رفت مگر اینکه اقساطی شدن مهریه به حکم قانون ناشی از درخواست اقساط مرد باشد. حتی اگر زن بخشی از مهریه اش را گرفته باشد یا بگیرد این باعث از بین رفتن حق حبس زن نمی‌شود مگر اینکه توافق کرده باشند که اقساط پرداخت شود که حکم قسمت قبلی اجرا خواهد شد.
پرداخت نفقه و مهریه در دوران عقد
در دوران عقد هم مهریه و هم نفقه بر عهده مرد است و این برداشت که میان عموم خانواده‌های ایرانی است که دختر تا زمانی که در خانه پدرش هست، نیاز به پرداخت نفقه ندارد اشتباه است. از زمانی که عقد ازدواج منعقد میشود تمامی تکالیف و حقوق شرعی و قانونی برای دختر و پسر تحمیل میشود. در دوران عقد، پیشفرض پرداخت نفقه از طرف شوهر و تمکین زن برای شوهر است مگر اینکه زن از حق حبس خود استفاده کند و یا مرد الزامات اساسی تمکین زن از جمله تهیه مسکن و اساسی منزل را فراهم نکرده باشد.
تامین نفقه زن بر عهده مرد است. تمکین و نفقه با هم رابطه مستقیم دارند اما حتی زمانی که دختر در خانه پدر سکونت دارد هم تامین مخارج آن برعهده شوهر می‌باشد. اما اگر دختر به شوهرش بدون داشتن حق حبس مهریه تمکین نکند، پسر باید ابتدا لزوما تمکین همسرش را درخواست کند. اگر همچنان زن تمکین نکند دیگر حقی بر مطالبه نفقه نیست. مهریه دختر ارتباط مستقیمی با تحقق عقد نکاح و صحت آن دارد حتی اگر دختر که در دوران عقد ناشزه شناخته شود می‌توانند نسبت به مطالبه مهریه اقدام کند.
ضمانت اجرا و نتیجه عدم حق تمکین در دوران عقد
اولین ضمانت اجرایی که در ارتباط مستقیم با تمکین زن است نفقه می‌باشد .اگر نشوز زن در دادگاه اثبات برسد زن تا زمانی که به شوهرش تمکین نکند حق مطالبه نفقه ندارد اما نفقه گذشته که به پیش از صدور تاریخ رای به تمکین برمی‌گردد قابل درخواست است تامین ضمانت اجرای عدم تمکین دختر در زمان عقد صدور مجوز برای ازدواج مجدد مرد است.
یکی از شروطی که زن به موجب نقض آن از طرف مرد حق طلاق را به دست می‌آورد، ازدواج مجدد است. اما اگر مرد درخواست به تمکین همسرش کند و حکم بر تمکین زن صادر شود و زن با وجود اجرایی تمکین به شوهر از این حکم قانونی سرباز کند مرد میتواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و درخواست ازدواج مجدد کند به دلیل نشوز همسر داشته باشد که در این صورت حکم دادگاه برای مرد این است که میتواند ازدواج مجدد انجام دهد.