ابلاغیه، برگه ای است که دربردارنده بخشی از اطلاعات مربوط به یک پرونده قضایی بوده و مطابق مقررات ابلاغ قانون آیین دادرسی مدنی برای طرفین دعوا ارسال می گردد. در گذشته، ابلاغیه اوراق قضایی به شکل کاغذی صادر می شد و این برگه های کاغذی توسط مامور ابلاغ، برای طرفین پرونده ارسال می گردید. اما از سال ۱۳۹۵ و با راه اندازی سامانه ثنا، در حال حاضر، ابلاغیه اوراق قضایی از طریق این سامانه برای افراد ارسال شده و احکام ابلاغیه نیز تابع مقررات این سامانه می باشد.
ابلاغیه در اصطلاح حقوقی «مطلع نمودن مخاطب از تشریفات قضایی» است.
انواع ابلاغیه در قانون
۱- ابلاغ واقعی
۲- ابلاغ قانونی
ابلاغیه واقعی چیست؟
ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی اظهار می‌دارد که مأمور ابلاغ مکلف است، حداکثر ظرف ۲ روز اوراق را به شخص خوانده تسلیم کند و در برگ دیگر اخطاریه‌ٔ رسید بگیرد. در ابلاغیه واقعی، اوراق به خود شخص مخاطب ابلاغ می‌گردد و از وی رسید دریافت می‌شود.
اوراق قضایی توسط مأمور ابلاغ باید در محل و نشانی تعیین‌شده در ورقه ابلاغ به مخاطب تسلیم گردد تا ابلاغ صحیح باشد. اگر مأمور ابلاغ در نشانی دیگری، فرد را مشاهده کند و قصد تسلیم اوراق را به شخص داشته باشد و مخاطب از قبول اوراق امتناع کند، مأمور ابلاغ نمی‌تواند این امتناع را قید کند؛ زیرا چنین اقدامی اصلا ابلاغیه محسوب نمی‌شود و صحیح و قانونی نیست. با وجود این، چنانچه مخاطب در غیر از محل تعیین‌شده، برگه‌ابلاغ را از مامور ابلاغ دریافت کرد، ابلاغ صحیح و واقعی است.
مواردی که در ابلاغیه واقعی شامل می‌شود :
- اشخاص حقیقی : هرکدام از افراد عادی جامعه،یک شخص حقیقی به شمار می‌آید . ابلاغیه به آن فرد تحویل داده می‌شود.
- اشخاص حقوقی عمومی : اعم از مؤسسات و سازمان‌ها و ادارات دولتی می‌باشند که به رئیس دفتر یا قائم مقام تسلیم می‌شود.
- اشخاص حقوقی خصوصی : شامل شرکت‌ها می‌باشد که به مدیر یا قائم مقام یا کسی که حق امضاء دارد ابلاغ می‌شود.
ابلاغیه قانونی چیست؟
طبق ماده ۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی هرگاه مأمور ابلاغ نتواند اوراق را به شخص خوانده برساند، باید در نشانی تعیین‌شده به یکی از بستگان یا خادمان او که سن و وضعیت ظاهری آنان برای تمیز اهمیت اوراق یادشده کافی باشد، ابلاغ نماید. بنابراین، این نوع ابلاغ که در مقابل ابلاغیه واقعی است، به مواردی گفته می‌شود که اوراق ابلاغیه در نشانی تعیین‌شده طبق تشریفات قانونی به شخصی غیر از مخاطب تحویل داده شود تا به اطلاع او برسد.
مواردی که در ابلاغیه قانونی شامل می‌شود :
- امتناع نمودن از خوانده برای گرفتن اوراق ابلاغ واقعی و قانونی : مأمور ابلاغ جهت اجتناب از اوراق را در برگه اخطاریه ذکر می‌نماید . یا به عبارت دیگر به نظر قانون گذار فردی که از دریافت ابلاغیه خودداری کند در جریان جزئیات ابلاغ قرار دارد و تاریخ امتناع را تاریخ ابلاغ به حساب می‌آید و تمامی مهلت و مواعد قانونی براساس همین تاریخ حساب می‌شود.
- ابلاغ به بستگان شخص : زمانی که مأمور ابلاغ مخاطب خوانده در نشانی که تعیین شده نیاید ، اوراق را به بستگان فرد می تواند تحویل دهد.
- در صورتی که فرد خوانده یا بستگان وی در محل حضور نداشته باشند و یا از دریافت اوراق ابلاغیه خودداری نمایند : مأمور ابلاغ یک نسخه ای از ابلاغیه را به آدرسی که قبلاً مشخص شده است را الصاق می‌نماید.
- ابلاغ به افراد مقیم خارج از کشور : این کار توسط مأموران سیاسی و کنسولی یا وزارت خارجه انجام می‌گردد.
- ابلاغ به ادارات دولتی : رئیس دفتر یا قائم مقام وی ابلاغ می‌گردد.
- ابلاغ به خواندگان غیر محصور : در دعاوی مربوط به اهالی معینی شامل : ده ، روستا ،شهر یا بخشی از یک شهر از طریق انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار و یک نسخه ای از دادخواست را به فرد یا افراد که معارض خواهاند ابلاغ می‌شود.
- ابلاغ خارج از حوزه دادگاه : اگر فرد خوانده شده در حوزه دیگر دادگاه باشد ابلاغ توسط دفتر دادگاه به هر وسیله ای صورت می‌گیرد و اگر حوزه ای در آن دادگاه نباشد ابلاغ توسط مأموران انتظامی ،بخشداری یا شورای اسلامی محل یا پست در ابلاغ واقعی و قانونی انجام می‌گیرد .
- ابلاغیه به اشخاص حقوقی : مدیر یا قائم مقام یا کسی که حق امضاء دارد یا به مسئول دفتر مؤسسه ابلاغ می‌شود.
- ابلاغ به نامعلوم بودن آدرس خوانده در ابلاغ قانونی : در صورتی که مفاد دادخواست طبق درخواست خواهان و براساس دستور دادگاه یک بار یکی از روزنامه کثیرالانتشار آگهی داده می‌شود.
درمورد اشخاص حقیقی، زمانی که خوانده مجهول‌المکان باشد و اقامتگاه مشخصی نداشته نباشد و خواهان از اقامتگاه وی اطلاعی نداشته باشد، با درخواست خواهان، وقت رسیدگی از طریق آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار به آگاهی مخاطب می‌رسد که این نوع ابلاغ هم، قانونی و موردتأیید دادگاه است؛ ولی در مورد اشخاص حقوقی منحل شده اوراق دعوی به آخرین اقامتگاه آنان در اداره ثبت شرکت‌ها ارسال می‌شود و انتشار آگهی صورت نمی‌پذیرد.
ابلاغیه واقعی بهتر است یا ابلاغیه قانونی؟
بین ابلاغ واقعی و قانونی بهترین ابلاغ ، ابلاغ واقعی است ، به این خاطر که در اجرای عدالت فرآیند دادرسی بهتر انجام می‌شود و طرفین از جزئیاتی که مرتبط به دادرسی است مطلع می‌کند.
انواع ابلاغ شامل چه اوراقی می شود؟
- دادخواست و اخطاریه دعوت به جلسه رسیدگی
- اظهارنامه
- احضاریه گواهان
- دادنامه
- ابلاغ اجراییه
- و….
نکته: ابلاغیه واقعی و قانونی باید توسط مأموران دولتی انجام گیرد و به جز فرد مورد نظر ، بر فرد دیگر قابل قبول نمی‌باشد اما در بعضی از موارد قانونی به دلیل فوریت موضوع و موضوعات کیفری تا موقعی که پرونده در جریان است ابلاغ توسط مأموران انتظامی صورت می‌گیرد . ابلاغ به صورت حضوری در محاکم که از طرف کارکنان دادگاه می‌باشد قابل قبول است .