برای جلوگیری از سرقت و به اصطلاح تامین امنیت کوچهها، در برخی از محله‌های شهر با بستن زنجیر در ورودی کوچه و استقرار اتاقک‌های نگهبانی رو‌به‌رو شده‌ایم. زنجیرکردن و بستن کوچه‌های عمومی بن‌بست و غیر بن‌بست، بعضا مشکلاتی را برای شهروندان به‌وجود می‌آورد و تردد را برای آنان مشکل می‌کند. در این نوشتار از دانستنی ها و نکات حقوقی دادمان به بستن زنجیر در ورودی کوچه و قانونی یا غیر قانونی بودن آن می‌پردازیم.
بنا بر ماده ۲۴ قانون مدنی، هیچ کس نمی‌تواند معابری که انتهای آن مسدود نیست را ببندد.
بستن ملک عمومی، جرم است
نقشه کوچهها، شوارع یا بن‌بست‌ها باید بر اساس قانون نحوه خرید ابنیه و اراضی مورد نیاز شهرداری‌ها، مصوب سال ۱۳۵۸ و براساس نقشه شهرها که شهرداری آن را تایید و به تصویب وزارت‌کشور و استانداری همان استان رسیده‌است، ترسیم و حدود آن مشخص شده باشد. یعنی محدوده املاک موجود در شهر بر اساس نقشه شهر مشخص می‌شوند.
اگر کوچهها و راه‌ها بر اساس این قانون ایجاد و شهرداری آن را به‌عنوان اماکن عمومی استفاده کرده‌باشد، بستن زنجیر در ورودی کوچه غیرقانونی می‌شود. اما اگر مالکان در کوچهها از ملک متعلق به خودشان استفاده و کوچه‌ای احداث کرده‌باشند، بستن زنجیر یا راهبند و محصور کردن این کوچه که متعلق به خودشان است، منع قانونی ندارد.
بستن زنجیر در ورودی کوچه های اختصاصی مجاز است
انسداد و بستن زنجیر در ورودی کوچه ها توسط افراد تنها زمانی مجاز است که بن بست بوده و ملک اختصاصی افراد باشد در غیر اینصورت بستن زنجیر در ورودی کوچه اقدامی مجرمانه است.
کوچه اختصاصی هم به این معنا نیست که ساکنان یک محله، کوچه را برای خودشان اختصاصی کنند، بلکه به این معناست که از ملک متعلق به خودشان کوچه‌ای یا محوطه‌ای درست کنند و تنها در این شرایط می‌توانند کوچه را با زنجیر ببندند و برای آن نگهبان بگذارند. یعنی اهالی یک خیابان، بخشی از دیوار حیاط خود را خراب کرده و آن را به کوچه اضافه می‌کنند و با این عمل آنان صاحب کوچه بوده و کوچه ملک خصوصی‌شان محسوب می‌شود.
شهرداری مالک کوچهها نیست
به علت وجود تاسیسات عمومی از قبیل آب، برق، گاز و … و همچنین ارائه خدمات عمومی از طرف شهرداری به مردم در کوچه‌های شهر، کوچه متعلق به شهرداری نیست و با مجوز گرفتن از این نهاد نمی‌توان آن را اختصاصی کرد.
ارائه این خدمات مطابق ماده ۵۵ و ۲۵ قانون شهرداری، از وظایف مشخص شده شهرداری است و کسی که وظیفه‌اش را انجام می‌دهد، حق ادعای مالکیت ندارد، بنابراین به هیچ‌وجه هر کوچه‌ای به شهرداری تعلق ندارد. کوچه یک مکان عمومی است و توافق ساکنان نمی‌تواند ناقض مالکیت و نافی حقوق سایر شهروندان باشد.
اگر شما ساکن کوچه‌ای باشید و با همسایگان خود برای بستن زنجیر در ورودی کوچه توافق کنید، باید در نظر داشته باشید که استفاده از کوچه فقط حق شما و همسایه‌هایتان نیست و شهروندان دیگر هم حق استفاده و حداقل تردد در این کوچه را دارند و برابر قانون، باید به‌راحتی در کوچه رفت و آمد کنند، زیرا این ملک متعلق به عموم مردم است و هیچ‌کس حق ندارد این حق را از آن‌ها بگیرد.