پس از آنکه شخصی فوت میکند، تمام اموال وی به وارث یا وارثین خود خواهد رسید. از این اموالی که باقی می‌ماند وراث باید هزینه کفن و دفن فرد فوت شده و بدهی‌های او را بپردازند زیرا طلبکاران متوفی بر ورثه او مقدم هستند. قانون گذار تعیین تکلیف درباره اموال به ارث رسیده را به عهده ورثه گذاشته است که آنها می توانند بدون رفتن به دادگاه ارث را بین خود تقسیم کنند. صلح نامه ارث، وسیله ای است که وراث می‌توانند بدون رفتن به دادگاه درباره اموال به ارث رسیده تعیین تکلیف کنند.
صلح نامه ارث یا صلح عمری چیست؟
صلح عمری یا صلح نامه ارث عموما قرار دادیست که بسیار می تواند منعطف باشد و مسائل متعددی را در خود جای دهد که طبق توافق اشخاص متفاوت است. برای مثال، مالک می تواند زمانی را در قرار داد صلح ذکر کند که امکان پس گرفتن قرار داد را داشته باشد و طبق خواست خودش می تواند برای این امر مهلت مشخصی طرح کند یا آن را تا پایان عمر خود قرار دهد. همچنین مورد صلح عمری هم می تواند از اموال منقول و هم از اموال غیر منقول باشد و از این حیث محدودیتی در نوع مال صلح شده وجود ندارد. در قرارداد صلح نامه، به کسی که مال خود را صلح می کند، مصالح و به کسی که مال صلح شده را دریافت میکند، متصالح می گویند. از شرایط مهم صلح نامه ارث این است که طرفین صلح عاقل و بالغ باشند و همچنین هر دو طرف به انجام صلح راضی باشند.
تفاوت صلح عمری و وصیت
بسیاری از افراد برای اینکه میراثشان آن گونه که مورد نظر خودشان است، بین وراث تقسیم شود، پیش از مرگ خود به دنبال راه هایی می گردند. برخی افراد سراغ تنظیم کردن وصیت نامه می روند، اما از آنجایی که تقسیم ارث در اسلام دارای قوانین و احکام مشخصی است، با تنظیم وصیت نامه، فرد تنها اختیار در تعیین تکلیف کردن یک سوم از دارایی خود را دارد و چنانچه مالی از او، بیش از یک سوم دارایی اش باشد، جزو وصیت محسوب نشده و در تقسیم و مالکیت آن پیچیدگی هایی به وجود می آید.
اما با استفاده از صلح نامه ارث مالک با هر شخصی که بخواهد می تواند صلح کند و پس از مرگ خود، مال مورد نظر را به مالکیت او در آورد. صلح عمری برای بسیاری از میراث گذاران، بهترین راه حل برای تقسیم اموالشان طبق خواسته ی خودشان است.
طرفین قرارداد صلح نامه ارث
طرفین قرارداد صلح، مصالح (صلح کننده یا واگذارنده) و متصالح (کسی که صلح به نفع او صورت می پذیرد یا قبول کننده صلح) هستند.
طرفین قرارداد صلح نامه ارث بایستی به درستی معرفی گردند به گونه ای که تردید و اشتباهی در خصوص شناسایی آن ها صورت نگیرد خصوصا در صورتی که شخصیت متصالح از نظر مصالح، علت عمده ی عقد صلح باشد، لازم است تعریف دقیقی از وی صورت پذیرد.
انواع صلح نامه ارث
۱- صلح نامه ارث توسط متوفی قبل از مرگ:
شخص می‌تواند با تعیین سهم هر یک از وراث قبل از مرگ خود، اموال را تقسیم کند تا بعد از فوتش بین وراث دیگر دعوا و نزاعی به وجود نیاید و از قبل هر شخصی بداند که به چه اندازه و از چه مالی سهم می‌برد.
۲- صلح نامه ارث بعد از فوت:
بعد از فوت هم خود وراث می‌توانند بین خود توافق کنند و اموال خالص را پس از پرداخت بدهی‌ها و هزینه کفن و دفن متوفی بین خود تقسیم کنند. البته اگر در میان وراث، صغیری یا شخص فاقد اهلیتی وجود داشته باشد، باید توسط دادگاه انجام شود.
اما به جز این مورد با توافق و صلح انجام شده هر یک از وراث سهم‌خود را می برند. برای این امر لازم است که تمامی وراث توافق نامه را امضا کنند چون در غیر این صورت اعتباری نخواهد داشت. با امضای آن توسط تمامی وراث جز در موارد مشخص، حق اعتراض و فسخ وجود ندارد مگر در موارد خاصی که اشتباه در صلح پیش آمده باشد.
مزیت صلح نامه ارث قبل از فوت
اگر قبل از فوت، خود شخص، میزان سهم الارث‌ها را مشخص و آنها را به وراث خود صلح کند یا تحت هر عقدی غیر از صلح به آنان انتقال دهد، دردسر‌های بسیار کمتری بین وراث بعد از فوت ایشان وجود خواهد داشت. تحت این شرایط احدی از ورثه حق شکایت ندارد زیرا خود متوفی قبل از فوت برای اموالش تعیین تکلیف کرده و قانون هم این حق را به وی داده است.
مزیت این نوع صلح این است که هم برای جلوگیری از هر گونه نزاع در آینده استفاده می‌شود و هم از این طریق از مالیات بر ارث هم ورثه معاف خواهند شد.
فسخ قرارداد صلح
در صورت وجود برخی شرایط می توان نسبت به فسخ صلح نامه اقدام نمود. ممکن است در متن قرارداد و صلح نامه برای یکی از طرفین یا هردوی آنها حق فسخ در نظر گرفته شده باشد. و یا اینکه به استناد خیارات اقدام به فسخ قرارداد صلح شود.
به جز خیارات مختص به بیع (خیار مجلس، خیار حیوان و خیار تاخیر ثمن) سایر خیارات از قبیل خیار عیب، خیار تبعض صفقه، خیارت شرط، خیار اشتراط، خیار غبن، خیار رویت و تخلف وصف و همچنین خیار تدلیس نیز در عقد صلح جاری می شوند.
همچنین طرفین می توانند طبق مقررات مربوط به اقاله، آن را به تراضی تفاسخ کنند؛ بنابراین می توانند ماده ای را برای اقاله تفاسخ در قرارداد صلح بگنجانند.