قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران برای تعیین حدود وظایف و حقوق زن و شوهر نسبت به یکدیگر مقرراتی را وضع کرده است. در قسمت خانواده در قانون مدنی، اختصاصا بخشی درباره حقوق و وظایفی که زن و شوهر باید با هم داشته باشند و با همکاری و معاضدت یکدیگر زندگی را بهبود ببخشند، آمده است. در این مطلب از مجله حقوقی دادمان به موضوع وظایف قانونی زن و شوهر در برابر هم می‌پردازیم.
وظایف قانونی و حقوقی زن و شوهر در برابر هم
یکی از مهمترین وظایف قانونی زن و شوهر در برابر هم نفقه می باشد. بر اساس ماده ۱۱۰۶ این قانون، در عقد دایم نفقه زن به عهده شوهر بوده و ماده ۱۱۰۷، ۱۱۰۸ و ۱۱۱۱ هم ضمن ارایه تعریفی از نفقه، جزئیات آن را شرح داده است.
طبق قانون، نفقه شامل مسکن و البسه و غذا و اثاث خانه که به‌طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و حتی به داشتن خادم در صورت عادت زن به برخورداری از آن یا احتیاج او به واسطه بیماری یا نقص عضو، میشود.
هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود، اما در بسیاری از پرونده‌های دادگاه خانواده پیش آمده که شوهر از دادن نفقه به زن خودداری کند که در این‌صورت زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و دادگاه هم با محاسبه میزان نفقه، رقم آن را معین و شوهر هم به پرداخت آن محکوم میشود.
گاهی زن برای نفقه یک ماه جاری خود به دادگاه شکایت می‌کند که به آن نفقه جاریه می‌گویند، اما گاهی هم بیش از یک ماه از عدم پرداخت نفقه می‌گذرد و قاضی تمام مدت سپری شده را محاسبه می‌کند؛ نکته‌ای که در این خصوص در قانون مورد تاکید قرار گرفته این است که زن هر زمان به دادگاه مراجعه و برای نفقه خود شکایت داشته باشد، دادگاه تمام طول عدم پرداخت را محاسبه می‌کند.
حقوق و وظایف قانونی زن و شوهر در برابر هم برای استقرار در محل سکونت
ساکن شدن زن در منزلی که شوهر تعیین می‌کند از وظایف زن بیان شده است. این مورد در صورتی از دوش زن برداشته میشود که اختیار تعیین منزل به وی داده شده باشد؛ البته برای مواردی هم که ممکن است ساکن شدن در محل تعیین شده توسط همسر، متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می‌تواند موقت در جای دیگری مستقر شود و این مدت هم پرداخت نفقه همچنان از وظایف شوهر باقی می‌ماند و نمی‌توان آن را عدم‌تمکین به‌حساب آورد.
طبق ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی، شوهر می‌تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند. در مواقعی هم که زن با اذن شوهر می‌تواند در حرفه یا صنعت مشخصی، مشغول به کار شود، می‌تواند از دارایی خود به هر شکلی که می‌خواهد، استفاده کند.
حقوق و وظایف زن و شوهر به گونه‌ای در قانون تعریف شده است که تمکین به آن را از وظایف طرفین قرار داده است مگر در صورتی‌که طرفین عقد ازدواج بر اساس قانون، هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بکند؛ به عنوان مثال شرط شود هر گاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق کند یا علیه حیات زن سوءقصد کند یا سوء رفتاری کند که زندگانی آن‌ها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود، زن وکیل و وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی، خود را مطلقه سازد که در اصطلاح به آن حق طلاق زن می‌گویند.