هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مال خودش را به یک فرد دیگری می بخشد . یکی از مهمترین موارد هبه بخشش مهریه از طرف زوجه می باشد.در این نوشتار از مجله حقوقی دادمان ابتدا به بررسی انواع هبه می پردازیم و در ادامه به شرایط بخشش مهریه و راههای رجوع از هبه مهریه میپردازیم.با ما همراه باشید.
واهب: کسی که مال را میبخشد.
متهب: کسی که مال به تملک وی در می آید.
شرایط عقد هبه
باید واهب یا کسی که صاحب ملک است برای تصرف و تملک مال خود اهلیت داشته باشد. یعنی شخص واهب صغیر یا مجنون نباشد و صلاحیت اینکه مال خود را به غیر ببخشد را داشته باشد.
ورشکسته نباشد؛ در غیر این صورت عقد این قرارداد مورد قبول واقع نمی باشد. مثلا شخصی که ورشکسته و بدهکار شده باشد و مال خود را به همسرش واگذار کند مشخص است که برای فرار از پرداخت دین این مال را واگذار کرده است.
عین موهوبه یا ملک در وثیقه طلب یا رهن بانک یا جایی دیگر نباشد. زمانی که ملک یا اموال واهب در رهن یا وثیقه بدهی باشد قابل هبه نیست و اگر چنین قراردادی تنظیم شود فاسخ است مگر اینکه واهب بدهی و دین خود را پرداخت کند و ملک را از رهن آزاد نماید.
طبق قانون کسی که مال به وی بخشیده می شود( متهب ) باید مال را به قبض خود در بیاورد و از واهب تحویل بگیرد. تا زمانی که عین موهوبه در دست و اختیار متهب قرار نگیرد و شخص آن را قبول نکند هبه صورت نگرفته است.
در صورت فوت متهب و واهب قبل از قبض مال ( در دست گرفتن مال )، قرارداد طبق قانون فسخ می شود. زیرا باید با اراده و اجازه واهب عین موهوبه بخشیده شود و در صورت فوت و محجور شدن واهب پیش از قبض مال مانع از انجام معامله خواهد شد زیرا طبق قانون می توان قرارداد مذکور را انکار نمود.
در صورتی که متهب محجور شود باز هم قرارداد انجام می شود زیرا شخص متهب می تواند ولی و یا نماینده خود را برای تحویل موهوبه معرفی نماید. اما در صورت فوت وی این قرارداد به سرانجام نخواهد رسید.
چنانچه واهب با رضایت و اراده خود عین موهوبه را به متهب دهد پس از آن قبض مجدد صورت نخواهد گرفت.
اما در تنظیم متن این قرارداد گاهی اوقات واهب یا مالک شروطی را برای متهب تعیین می کند که بر اساس وجود این شروط یا نبود آن در قرارداد، هبه به دو نوع تقسیم می شود. هبه چه شرطی باشد چه شرطی نباشد، هبه صورت میگیرد.
انواع هبه در قانون کدام است؟
هبه معوض:
در هبه معوض شرط بر عوض وجود دارد یعنی واهب در عوض مالی یا خدمتی مال خود را به متهب واگذار می کند. در این نوع قرارداد واهب شرط بر خدمتی از سوی متهب و یا مالی در عوض مالی به صورت رایگان عوض دهد، می کند. البته شرط در برابر تملیک نیست و منافاتی با هبه ندارد و همچنین قرار نیست ارزش مال یا خدمت مشروع شرطی، با موهوبه برابر باشد در شرط عوض ممکن است اجاره یا فروش مالی با مبلغی مشخص مقرر شود.
هبه غیر معوض:
هبه غیر معوض عقدی است که در آن واهب شرطی را برای تملیک مال به متهب تعیین نکرده است.
چون عقد هبه یک نوع عقد جایز می باشد واهب میتوان تحت شرایطی از آن رجوع کند.
حالت وجود دارد که نمی شود مالی که هبه کردید را دوباره رجوع کنید:
مال بعد از هبه کردن تلف شده باشد. در صورتی که مال به پدر یا مادر یا اولاد بخشیده شده باشد .
بخشش عقدی است رایگان ، یعنی یک طرف به رایگان مال خودش را به دیگری می بخشد اما گاهی وقت ها پیش می آید که این بخشش رایگان نباشد یعنی در مقابل این بخشش چیزی به عنوان عوض گرفته شود در این صورت به آن هبه معوض گویند . حال اگر هبه معوض باشد و عوض آن داده شده باشد دیگر نمی شود از هبه رجوع کرد .
در صورتی که مالی که هبه شده از مالکیت متهب خارج شده باشد خواه به صورت ارادی مانند اینکه این مال را بفروشد خواه به صورت غیر ارادی مثل اینکه ورشکست شود (چون ورشکسته اختیار اموال خودش را ندارد)
در صورتی که در مالی که به صورت هبه بخشیده شده ، تغییری حاصب بشود که دیگر در نظر عرف مال قبلی به نظر نیاید مثلا تبدیل گندم به آرد
هبه با مرگ یکی از دو طرف (واهب و متهب) از بین نخواهد رفت و حق رجوع واهب هم از بین می رود .
هبه طلب به مدیون ، حق رجوع را از بین می برد چون در حکم تلف است .
اگر کسی به هنوان صدقه مالی را به کسی بدهد دیگر نمی تواند بدان رجوع کند .
منافع مال مورد هبه بعد از رجوع برای چه کسی است ؟
بعد از رجوع از هبه ، منافع مال مورد هبه اگر متصل باشد یعنی نشود از مال مورد هبه آن را جدا کرد برای واهب است و اگر منفصل باشد یعنی قابلیت جدا سازی داشته باشد پس از رجوع برای متهب می باشد .
چه اموالی را می شود هبه کرد ؟
مال معین ، دین و منفعت و مال کلی را میشود هبه کرد.
تفاوت قرارداد هبه رسمی و غیر رسمی چیست؟
طبق ماده۴۷ ثبت اسناد، هبه درصورتی که شرایط صحت را دارا باشد، چه بصورت کتبی باشد چه شفاهی باشد و چه رسمی باشد و چه غیر رسمی قابل قبول و معتبر است.
ولی چنانچه اختلافی در عین موهوبه بوجود آید و رسیدگی به مرجع قضایی ارجاع شود و سند بطور رسمی تنظیم نشده باشد، دادگاه موظف است درباره صحت و سقم آن تحقیق نماید.در صورتی که اگر سند رسمی بود و عدم جعل سند برای دادگاه محرز شد حق به دارنده سند داده میشود.
آیا زنی که مهریه خود را به همسرش هبه کرده است می‌تواند از هدیه مهریه خود رجوع و مهر خود را به صورت مجدد مطالبه کند یا خیر؟
قبل از پرداختن به شرایط بازگشت از هبه یا هدیه مهریه لازم می‌دانم تا سه حالت را از یکدیگر تفکیک کنم حالاتی که پیرامون موضوع مهر مطرح می‌شوند و به دلیل شباهت در ظاهر در بسیاری از اوقات از سوی مردم مورد اشتباه قرار می‌گیرند.
🔷 حالت اول زمانی است که زوجه در خصوص مهریه، ما فی الذمه زوج را ابراء می‌کند. به این بیان که می‌گوید از نظر من تو دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه نخواهی داشت؛ این بیان باعث میشود تا تکلیف شوهر در ادای مهر به طور کلی ساقط شود.
🔷 حالت دوم زمانی است که زوجه در قبال طلاق، مهریه خود را به شوهر بذل می‌کند. بذل مهر در طلاق‌های خلع و مبارات انجام میشود، به این صورت که زن با پرداخت مالی به شوهر، از او می‌خواهد که طلاقش دهد. اگر زن در ایام عده طلاق از بذل خود رجوع کند، طلاق ملغی و کان‌لم‌یکن خواهد شد.
🔷 حالت سوم زمانی است که زوجه مهریه خود را به زوج هبه می‌کند. به این بیان که می‌گوید من مهر خود را به تو بخشیدم؛ در این حالت است که همانند سایر اشکال هبه، تکلیف شوهر در پرداخت مهریه به طور کلی از بین نمی‌رود؛ چراکه زن می‌تواند تحت شرایطی از هدیه مزبور رجوع و مهر خود را مطالبه کند.
محاسبه مهریه در اپلیکیشن دادمان
موسسه حقوقی سروش نافع دادمان (شعبه مرکزی کرج) با همکاری تیمی قدرتمند و متعهد متشکل از حقوقدانان مجرب، وکلای پایه یک دادگستری، قضات بازنشسته، اساتید دانشگاه و کارشناسان در حوزه های مختلفی از جمله خانواده و ثبت و صنایع و مالی و کیفری و حسابداری با هدف ارائه خدمات گسترده مشاوره حقوقی و داوری و قبول انواع وکالتهای حقوقی و کیفری و خانوادگی در چارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران و در راستای تکریم ارباب رجوع اقدام به راه اندازی اپلیکیشن دادمان کرده است و یکی از بخشهایی که در این اپلیکیشن با استقبال زیاد کاربران روبرو شده بخش محاسبه مهریه میباشد. برای دریافت لینک اپلیکیشن و نصب آن روی عکس زیر کلیک کنید:
