ابلاغ سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه در چارچوب سند چشم انداز بیست ساله (۱۳۸۷/۱۰/۲۱)
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در نامه ای به آقای احمدی نژاد رئیس جمهور، سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه را ابلاغ کردند.
این سیاستهای کلی در چارچوب سند چشم انداز بیست ساله و با رویکرد مبنایی پیشرفت و عدالت، ابلاغ شده است.
سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه دارای ۴۵ بند و شامل سرفصلهای: امور فرهنگی – امور علمی و فناوری – امور اجتماعی – امور اقتصادی و امور سیاسی، دفاعی و امنیتی است.
متن ابلاغیه مقام معظم رهبری به رئیس جمهور که همزمان برای رئیس مجلس، رئیس قوه قضاییه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شده به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب آقای دکتر احمدی نژاد
ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
با سلام و تحیت
پیش روی بودن دومین پنجسال از سند چشم انداز دوره ی بیست ساله کشور و ابلاغ بعضی از سیاستهای کلی اصولی مانند سیاستهای کلی اصلی ۴۴ از یکطرف و بعضی تحولات جهانی از طرف دیگر اقتضاء می کند که هرچه زودتر قانون برنامه ی پنجساله پنجم کشور با جهت گیری دستیابی به اهداف مرحله ای متناسب با سند چشم انداز بیست ساله تهیه گردد. اینک سیاستهای کلی برنامه پنجم که باید مبنای تهیه و تدوین قانون برنامه ی پنجساله پنجم توسعه ی جمهوری اسلامی ایران باشد، ابلاغ می گردد.
انتظار می رود این سیاستها که با رویکرد مبنایی پیشرفت و عدالت تنظیم شده، بتواند در جای جای کلیه فعالیتهای کشور چه در بُعد تقنین و چه در بُعد اجرا ظاهر گردد. بی گمان اهتمام و دقت نظر جنابعالی و هیئت محترم دولت و مجلس محترم شورای اسلامی و سایر دستگاههای رئیسی نظام می تواند در این باره نقش تعیین کننده ایفا کند. انتظار دارم در دوره ی پنجساله آینده اقدامات اساسی برای تدوین الگوی توسعه ایرانی ـ اسلامی که رشد و بالندگی انسانها بر مدار حق و عدالت و دستیابی به جامعه ای متکی بر ارزشهای اسلامی و انقلابی و تحقق شاخصهای عدالت اجتماعی و اقتصادی در گرو آنست، توسط قوای سه گانه ی کشور صورت گیرد.
مشارکت جدی اندیشه وران حوزه و دانشگاه در تبیین مقوله ی عدالت و اقتضائات آن نقشی تعیین کننده در این امر دارد. لازم می دانم از مجمع محترم تشخیص مصلحت نظام و هیأت محترم دولت و دبیرخانه مجمع و نیز کارشناسان فعال و همکار با این مجموعه ها که در تنظیم پیشنهادهای مربوط به سیاستهای کلی برنامه ی پنجم نقش آفرینی کرده اند، صمیمانه سپاسگزاری نمایم.
نسخه ی حاوی مجموعه ی سیاستها همزمان برای مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت ارسال می شود.
سیدعلی خامنه ای
سیاستهاى کلى برنامه پنجم توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى ایران
ـ امور فرهنگى
- تکمیل و اجراى طرح مهندسى فرهنگى کشور و تهیه پیوست فرهنگى براى طرحهاى مهم.
- زنده و نمایان نگه داشتن اندیشه دینى و سیاسى حضرت امام خمینى(ره) و برجسته کردن نقش آن به عنوان یک معیار اساسى در تمام سیاست گذارىها و برنامه ریزىها.
۳. تقویت قانونگرایى، انضباط اجتماعى، وجدان کارى، خودباورى، روحیه کار جمعى، ابتکار، درستکارى، قناعت، پرهیز از اسراف و اهتمام به ارتقاء کیفیت در تولید.
- مقابله با جریانات انحرافى در حوزه دین و زدودن خرافات و موهومات.
- استفاده بهینه از فناورىهاى اطلاعاتى و ارتباطى براى تحقق اهداف فرهنگى نظام.
- ایجاد درک مشترک از چشم انداز بیست ساله و تقویت باور و عزم ملى براى تحقق آن.
ـ امور علمى و فناورى
- تحول در نظام آموزش عالى و پژوهش در موارد زیر:
- ۱: افزایش بودجه تحقیق و پژوهش به ۳ درصد تولید ناخالص داخلى تا پایان برنامه پنجم و افزایش ورود دانش آموختگان دوره کارشناسى به دورههاى تحصیلات تکمیلى به ۲۰ درصد.
- ۲: دستیابى به جایگاه دوم علمى و فناورى در منطقه و تثبیت آن در برنامه پنجم.
- ۳: ارتباط مؤثر بین دانشگاهها و مراکز پژوهشى با صنعت و بخشهاى مربوط جامعه.
- ۴: توانمندسازى بخش غیردولتى براى مشارکت در تولید علم و فناورى.
- ۵: دستیابى به فناورىهاى پیشرفته مورد نیاز.
- تحول در نظام آموزش و پرورش با هدف ارتقاء کیفى آن بر اساس نیازها و اولویتهاى کشور در سه حوزه دانش، مهارت و تربیت و نیز افزایش سلامت روحى و جسمى دانشآموزان.
- تحول و ارتقاء علوم انسانى با: تقویت جایگاه و منزلت این علوم، جذب افراد مستعد و با انگیزه، اصلاح و بازنگرى در متون و برنامهها و روشهاى آموزشى، ارتقاء کمى و کیفى مراکز و فعالیتهاى پژوهشى و ترویج نظریهپردازى، نقد و آزاداندیشى.
- گسترش حمایتهاى هدفمند مادى و معنوى از نخبگان و نوآوران علمى و فناورى از طریق: ارتقاء منزلت اجتماعى، ارتقاء سطح علمى و مهارتى، رفع دغدغه خطرپذیرى مالى در مراحل پژوهشى و آزمایشى نوآورىها، کمک به تجارى سازى دستاوردهاى آنان.
- تکمیل و اجراى نقشه جامع علمى کشور.
ـ امور اجتماعى
- تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن در آن و در صحنههاى اجتماعى و استیفاى حقوق شرعى و قانونى بانوان در همه عرصهها و توجه ویژه به نقش سازنده آنان.
- تقویت هویت ملى جوانان متناسب با آرمانهاى انقلاب اسلامى، فراهم کردن محیط رشد فکرى و علمى و تلاش در جهت رفع دغدغههاى شغلى، ازدواج، مسکن و آسیبهاى اجتماعى آنان، توجه به مقتضیات دوره جوانى و نیازها و تواناییهاى آنان.
- اصلاح نظام ادارى و قضایى در جهت: افزایش تحرک و کارآیى، بهبود خدمت رسانى به مردم، تأمین کرامت و معیشت کارکنان، به کارگیرى مدیران و قضات لایق و امین و تأمین شغلى آنان، حذف یا ادغام مدیریتهاى موازى، تأکید بر تمرکز زدایى در حوزههاى ادارى و اجرایى، پیشگیرى از فساد ادارى و مبارزه با آن و تنظیم قوانین مورد نیاز.
- هویت بخشى به سیماى شهر و روستا، باز آفرینى و روزآمد سازى معمارى ایرانى – اسلامى، رعایت معیارهاى پیشرفته براى ایمنى بناها و استحکام ساخت و سازها.
- تقویت و کارآمد کردن نظام بازرسى و نظارت، اصلاح قوانین و مقررات در جهت رفع تداخل میان وظایف نهادهاى نظارتى و بازرسى.
- اولویت دادن به ایثارگران انقلاب اسلامى در عرضه منابع مالى و فرصتها و امکانات و مسؤولیتهاى دولتى در صحنههاى مختلف فرهنگى و اقتصادى.
- اهتمام به توسعه ورزش و حمایت از گسترش فعالیتهاى گردشگرى با تأکید بر سفرهاى زیارتى.
- تأکید بر رویکرد انسان سالم و سلامت همه جانبه با توجه به:
- ۱: یکپارچگى در سیاستگذارى، برنامه ریزى، ارزشیابى، نظارت و تخصیص منابع عمومى.
- ۲: ارتقاء شاخصهاى سلامت هوا، امنیت غذا، محیط و بهداشت جسمى و روحى.
- ۳: کاهش مخاطرات و آلودگىهاى تهدید کننده سلامت.
- ۴: اصلاح الگوى تغذیه جامعه با بهبود ترکیب و سلامت مواد غذایى.
- ۵: توسعه کمى و کیفى بیمههاى سلامت و کاهش سهم مردم از هزینههاى سلامت به ۳۰% تا پایان برنامه پنجم.
- ارتقاء امنیت اجتماعى:
- ۱: مبارزه همه جانبه با مواد مخدر و روانگردان و اهتمام به اجراى سیاستهاى کلى مبارزه با مواد مخدر.
- ۲: سامان بخشى مناطق حاشیه‌نشین و پیشگیرىوکنترل ناهنجارىهاى عمومى ناشى از آن.
- ۳: استفاده از ابزارهاى فرهنگى، آموزشى و رسانهها براى پیشگیرى و مقابله با ناهنجارىهاى فرهنگى و اجتماعى.
ـ امور اقتصادى
الف) رشد مناسب اقتصادى با تأکید بر:
- تحقق رشد مستمر و پرشتاب اقتصادى به میزان حداقل ۸% نرخ رشد سالیانه تولید ناخالص داخلى با:
- ۱: توسعه سرمایه گذارى از طریق کاهش شکاف پس انداز – سرمایه گذارى با حفظ نسبت پسانداز به تولید ناخالص داخلى حداقل در سطح ۴۰ درصد و جذب منابع و سرمایههاى خارجى.
- ۲: ارتقاء سهم بهرهورى در رشد اقتصادى به یک سوم در پایان برنامه.
- ۳: بهبود فضاى کسب و کار کشور با تأکید بر ثبات محیط اقتصاد کلان، فراهم آوردن زیرساختهاى ارتباطى، اطلاعاتى، حقوقى، علمى و فناورى مورد نیاز، کاهش خطرپذیرىهاى کلان اقتصادى، ارائه مستمر آمار و اطلاعات به صورت شفاف و منظم به جامعه.
- ۴: تقویت و توسعه نظام استاندارد ملى.
- تغییر نگاه به نفت و گاز و درآمدهاى حاصل از آن، از منبع تأمین بودجه عمومى به «منابع و سرمایههاى زاینده اقتصادى» و ایجاد صندوق توسعه ملى با تصویب اساسنامه آن در مجلس شوراى اسلامى در سال اول برنامه پنجم و برنامه ریزى براى استفاده از مزیت نسبى نفت و گاز در زنجیره صنعتى و خدماتى و پایین دستى وابسته بدان با رعایت:
- ۱: واریز سالانه حداقل ۲۰ درصد از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز و فرآوردههاى نفتى به صندوق توسعه ملى.
- ۲: ارائه تسهیلات از منابع صندوق توسعه ملى به بخشهاى خصوصى، تعاونى و عمومى غیردولتى با هدف تولید و توسعه سرمایه گذارى در داخل و خارج کشور با در نظر گرفتن شرایط رقابتى و بازدهى مناسب اقتصادى.
- ۳: قطع وابستگى هزینههاى جارى دولت به درآمدهاى نفت و گاز تا پایان برنامه.
- اصلاح ساختار نظام بانکى با اجراى کامل و روزآمد قانون بانکدارى بدون ربا و نهادینه کردن نظامهاى قرضالحسنه، تأمین اعتبارات خرد و اعتبارات لازم براى سرمایه گذارىهاى بزرگ.
- ارتقاء کمى و کیفى بازارهاى مالى (سرمایه، پول و بیمه) با تأکید بر کارایى، شفافیت و سلامت.
- تحقق سیاستهاى کلى اصل۴۴ قانون اساسى والزامات مربوط به هر یک از بندها با تأکیدبر:
- ۱: حمایت از شکلگیرى بازارهاى رقابتى.
- ۲: ایجاد ساختارهاى مناسب براى ایفاى وظایف حاکمیتى(سیاست گذارى، هدایت و نظارت)
- ۳: تنظیم سیاستهاى تشویقى در جهت تبدیل فعالیتهاى غیرمتشکل (نهاد خانوار) به فعالیتهاى واحدهاى حقوقى.
- ۴: ایجاد بازار رقابتى براى ارائه خدمات بیمه درمانى.
- توجه به ارزش اقتصادى، امنیتى، سیاسى و زیست محیطى آب با تسریع در استحصال، عرضه، نگهدارى و مصرف آن و مهار آبهایى که از کشور خارج مىشود با اولویت استفاده از منابع آبهاى مشترک.
- سرمایه گذارى در استحصال و استخراج گاز و نفت و معادن مشترک با کشورهاى همسایه با رعایت سیاستهاى کلى اصل ۴۴ قانون اساسى.
- حفظ ذخایر راهبردى ارزى به مقدارى که اطمینان از تأمین نیازهاى اساسى کشور در مدت معین (براساس مصوبه شوراى عالى امنیت ملى) حاصل گردد.
- تأکید بر راهبرد توسعه صادرات به ویژه در بخش خدمات با فناورى بالا به نحوى که کسرى تراز بازرگانى بدون نفت کاهش یافته و توازن در تجارت خدمات ایجاد گردد.
- گسترش همه جانبه همکارى با کشورهاى منطقه جنوب غربى آسیا در تجارت، سرمایهگذارى و فناورى.
- ارتقاء و هماهنگى میان اهداف توسعهاى: آموزش، بهداشت و اشتغال به طورى که در پایان برنامه پنجم، شاخص توسعه انسانى به سطح کشورهاى با توسعه انسانى بالا برسد.
- تبدیل نظام بودجه ریزى کشور به بودجه ریزى عملیاتى.
- برقرارى ارتباط کمى و کیفى میان برنامه پنجساله و بودجههاى سالیانه با سند چشمانداز با رعایت شفافیت و قابلیت نظارت.
ب) گسترش عدالت اجتماعى با:
- تنظیم همه فعالیتهاى مربوط به رشد و توسعه اقتصادى بر پایه عدالت اجتماعى و کاهش فاصله میان درآمدهاى طبقات و رفع محرومیت از قشرهاى کم درآمد با تأکید بر موارد زیر:
- ۱: جبران نابرابرىهاى غیرموجه درآمدى از طریق سیاستهاى مالیاتى، اعطاى یارانههاى هدفمند و ساز و کارهاى بیمهاى.
- ۲: تکمیل بانک اطلاعات مربوط به اقشار دو دهک پایین درآمدى و به هنگام کردن مداوم آن.
- ۳: هدفمند کردن یارانههاى آشکار و اجراى تدریجى هدفمند کردن یارانههاى غیرآشکار.
- ۴: تأمین برخوردارى آحاد جامعه از اطلاعات اقتصادى.
- اقدامات لازم براى جبران عقب ماندگىهاى حاصل از دورانهاى تاریخى گذشته با تأکید بر:
- ۱: ارتقاء سطح درآمد و زندگى روستاییان و کشاورزان با تهیه طرحهاى توسعه روستایى، گسترش کشاورزى صنعتى، صنایع روستایى و خدمات نوین و اصلاح نظام قیمتگذارى محصولات کشاورزى.
- ۲: گسترش فعالیتهاى اقتصادى در مناطق مرزى و سواحل جنوبى و جزایر با استفاده از ظرفیتهاى بازرگانى خارجى کشور.
- ۳: کاهش فاصله دو دهک بالا و پایین درآمدى جامعه به طورى که ضریب جینى به حداکثر ۳۵/۰ در پایان برنامه برسد.
- ۴: انجام اقدامات ضرورى براى رساندن نرخ بیکارى در کشور به ۷ درصد.
- ۵: تأمین بیمه فراگیر و کارآمد و گسترش کمى و کیفى نظام تأمین اجتماعى و خدمات بیمه درمانى.
- ۶: توسعه نظامهاى پیشگیرى از آسیبهاى فردى و اجتماعى.
- ۷: حمایت از اقشار محروم و زنان سرپرست خانوار.
- ۸: توسعه بخش تعاون با هدف توانمندسازى اقشار متوسط و کمدرآمد جامعه به نحوى که تا پایان برنامه پنجم سهم تعاون به ۲۵ درصد برسد.
ـ امور سیاسى، دفاعى و امنیتى
- تقویت حضور و مشارکت مردم در عرصههاى سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى.
- جهت دهى جریانات سیاسى به پایبندى به ارزشهاى اسلامى – انقلابى، دفاع از منافعملى، دشمنستیزى، قانون پذیرى و اصول اخلاقى.
- حمایت از آزادىهاى مشروع و صیانت از حقوق اساسى ملت.
- اعتلاى شأن، موقعیت، اقتدار و نقش جمهورى اسلامى ایران در منطقه و نظام بینالملل بهمنظور تحکیم امنیت ملى و پیشبرد منافع ملى با تأکید بر:
- ۱: تقویت همکارىهاى دوجانبه، منطقهاى و بینالمللى با اولویت کشورهاى همسایه.
- ۲: تقویت روابط سازنده با کشورهاى غیرمتخاصم.
- ۳: بهرهگیرى از روابط براى افزایش توان ملى.
- ۴: مقابله با افزون خواهى و اقدام متجاوزانه در روابط خارجى.
- ۵: تلاش براى رهایى منطقه از حضور نظامى بیگانگان.
- ۶: حمایت از مسلمانان و ملتهاى مظلوم و مستضعف بویژه ملت فلسطین.
- ۷: تلاش براى همگرایى بیشتر میان کشورهاى اسلامى.
- ۸: تلاش براى اصلاح ساختار سازمان ملل.
۳۹و ۹: سازماندهى تلاش مشترک براى ایجاد مناسبات و نظامات جدید اقتصادى، سیاسى و فرهنگى منطقهاى و جهانى با هدف تأمین عدالت، صلح و امنیت جهانى.
- حضور فعال و هدفمند در سازمانهاى بینالمللى و منطقهاى و تلاش براى ایجاد تحول در رویههاى موجود بر اساس ارزشهاى اسلامى.
- ارتقاء نقش مدیریتى ایران در توزیع و ترانزیت انرژى، افزایش فرصتهاى صادراتى، جذب سرمایه و فناورىهاى پیشرفته و کمک به استقرار نظام پولى، بانکى و بیمهاى مستقل با کمک کشورهاى منطقهاى و اسلامى و دوست با هدف کاهش وابستگى به سیستم پولى نظام سلطه.
- تقویت تعامل فرهنگى، حقوقى، سیاسى و اقتصادى با جهان بویژه حوزه تمدن اسلامى – ایرانى.
- تقویت هویت اسلامى و ایرانى ایرانیان خارج از کشور، کمک به ترویج خط و زبان فارسى در میان آنان، حمایت از حقوق آنان و تسهیل مشارکت آنان در توسعه ملى.
- تحکیم و ارتقاء امنیت پایدار، فراگیر و تضمین کننده اهداف و منافع ملى با تأکید بر:
- ۱: تقویت نقش مردم و اطلاعات مردمى در پیشگیرى از تحرکات ضد امنیتى.
- ۲: تقویت و تعامل مؤثر دستگاههاى اطلاعاتى، انتظامى و قضایى و هماهنگى بین آنها براى تأمین اشراف اطلاعاتى و مقابله با هر نوع اخلال در امنیت عمومى، اقتصادى و اجتماعى و مقابله با تهدیدهاى نرم.
- ۳: ایجاد سامانه یکپارچه نرمافزارى اطلاعاتى، ارتقاء سطح حفاظت از اطلاعات رایانهاى، توسعه علوم و فناورىهاى مرتبط با حفظ امنیت سامانههاى اطلاعاتى و ارتباطى به منظور صیانت از فضاى تبادل اطلاعات، تقویت فنى براى مقابله با تخلفات در فضاهاى رایانهاى و صیانت از حریم فردى و عمومى.
- ۴: تقویت زیر ساختهاى انسجام و همبستگى ملى براى پیشگیرى و مقابله با عوامل بروز گسستهاى هویتى، اجتماعى، فرهنگى و اعتقادى.
- ارتقاء توانمندىهاى دفاعى و قدرت بازدارندگى به منظور دفاع از حاکمیت، تمامیت ارضى، منافع و امنیت ملى و مقابله مؤثر با تهدیدهاى خارجى و ایجاد توازن منطقهاى با تأکید بر:
- ۱: کسب دانش و فناورىهاى نو و نرمافزارهاى پیشرفته دفاعى و نوسازى و بازسازى صنایع دفاعى، افزایش ضریب خودکفایى با توسعه تحقیقات و بهرهمندى از همه ظرفیتهاى صنعتى کشور.
- ۲: اهتمام به حضور نیروهاى مردمى در امنیت و دفاع از کشور و انقلاب با تقویت کمى و کیفى بسیج مستضعفان.
- ۳: گسترش پدافند غیرعامل.
- ۴: امنیت پایدار مناطق مرزى و کنترل مؤثر مرزها.