در قوانین مالیِ چک و سفته ، چک سفید امضاء به چکی اطلاق می شود که بدون مرقوم کردن مبلغ در آن صاحب چک اقدام به امضاء می کند و این حق را به دریافت کننده می دهد که در زمان لازم مبلغ دلخواه را در آن مرقوم کرده و جهت نقد کردن آن به بانک مراجعه کند .
به زبان ساده تر ، صادر کننده چک بخش مبلغ و در برخی موراد تاریخ را خالی می گذارد و دریافت کننده چک میتواند مبلغ مورد نظر را روی آن بنویسد و آن را نقد کند .
از تاریخ ۲۱ آذر ۱۳۹۹ امکان صدور چک در وجه حامل (بدون ذکر نام ذینفع) وجود ندارد.
مواردی که چک سفید امضاء محسوب نمی شود
بدون تاریخ: اگر در برگه چک فقط بخش تاریخ در آن خالی مانده نمیتوان آن را سفید امضاء دانست .
چک در وجه حامل: اگر در برگه چک فقط بخش دریافت کننده چک (ذینفع ) قید نشده باشد نمیتوان آن را سفید امضاء دانست.
مجازات سوء استفاده از چک سفید امضاء در ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی ، تحت عنوان خیانت در امانت :
هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوء استفاده کند، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.
در صورت گم شدن یا سرقت چک سفید امضا چه خواهد شد؟
با توجه به تغییرات جدید در قوانین صدور چک که بخشی از آن ممنوعیت صدور چک در وجه حامل (برگه چک بدون نام دریافت کننده ) در آذر ماه سال ۱۳۹۹ است امکان صدور چک سفید امضاء بدون نام دریافت کننده وجود ندارد در نتیجه برگه چک سفید امضاء اگر گم و یا سرقت شود چون مشخصات شخص دریافت کننده و ذینفع مد نظر در سامانه صیاد بانک مرکزی تحت عنوان سامانه پیچک (پیمایش مبادلات چک) ثبت شده است برگه فیزیکی فاقد ارزش است.
اگر چکی به عنوان ضمانت به شخصی داده شود و آن شخص اقدام به پر کردن آن به مبلغ دلخواه کند فرد صادر کننده باید در مراجع قضایی ، حقوقی بودن چک را ثابت کند فقط در این صورت است که از پرداخت مبلغ چک معاف خواهد شد در غیر این صورت باید مبلغ چک را به عنوان بدهی پرداخت کند .
چک سفید امضاء به دلیل اینکه مبلغ چک و تاریخ ان نوشته نمیشود و جایش خالی باقی می ماند می تواند خطرناک باشد . این نوع چک معمولا برای ضمانت داده میشود و شخص دریافت کننده میتواند جای مبلغ و تایخ را به دلخواه خودش پر کرده و به بانک ببرد . این نوع چک بدون نام و تاریخ حکم چک حامل دارد و هر کسی می تواند با ارائه کارت ملی به بانک مراجعه کرده و درخواست نقد کردن ان را بنماید .
چکی که همه موارد آن پر شده باشد و فقط قسمت تاریخ خالی باشد حکم چک سفید امضاء را ندارد و از نوع چک های عادی بدون تاریخ است و شخص دریافت کننده می تواند به میل خودش برای چک تاریخ صدور بزند . در مورد پر کردن اطلاعات چک باید خیلی دقت شود چرا که صدور چک بدون تاریخ هم میتواند دردسر های زیادی را برای صادر کننده ایجاد نماید .در واقع با جابجا کردن تاریخ توافق شده میتواند مبلغ چک را در زمان زودتر مطابله کرده و صادر کننده چک را به دردسر بیندازد.
موارد استفاده از چک سفید امضاء
- استفاده از چک سفید امضا به منظور ضمانت در معامله
- گاهی اوقات در املاک تجاری، صاحب ملک برای اطمینان از این که ملکش در زمان مشخص تخلیه میشود، از مستاجر درخواست چک سفید امضا می‌کند.
- چک سفید امضا ممکن است برای جبران خسارت یک معامله یا قرارداد درخواست شود.
- استفاده از این چک به منظور امانت است به همین دلیل طرفین در این مورد توافق می‌کنند که چک نقد نشود. هر چند ممکن است که دریافت کننده‌ی چک به عهد خویش عمل نکند.
- ممکن است برای معاملاتی مانند ربا و نزول درخواست چک سفید امضا شود که صاحب چک معمولا از روی اجبار آن را را امضا می‌کند و ممکن است مشکلات قضایی بسیاری برای او پیش آید.
صادرکننده و دریافت کننده چک سفید امضاء باید چه مواردی را رعایت کنند ؟
شخصی که چک سفید را دریافت می کند در صورتیکه لازم شد چک را نقد کند فقط باید مبلغ توافق شده را در چک بنویسد در غیر این صورت صادر کننده چک حق دارد از وی شکایت کند و اینکه صادر کننده و دریافت کننده چک سفید امضاء باید اسناد و مدارک کافی برای اثبات ادعای خود در خصوص چک سفید را داشته باشند .
چه کسی ممکن است از چک سفید امضاء سوء استفاده کند؟
سو استفاده از چک سفید امضا ممکن است توسط کسی که چک در دست او امانت است انجام گیرد و یا حتی ممکن است کسی به درخواست دیگری چک سفید امضا را به نوعی تکمیل کند که به ضرر صاحب امضا باشد و شخص دیگری از آن چک استفاده کند، در این صورت هر دو در جرم شریک می‌باشند؛ اولی به دلیل نوشتن مطالبی خارج از توافق و زیان آور در چک سفید امضا و دیگری به دلیل سو استفاده از آن چک.
چک سفید امضاء به هر دلیلی که صادر شود باید صادر کننده برای پیشگیری از مشکلات بعدی از دریافت کننده رسید دریافت کرده و در رسید مذکور کاملا قید شود این چک به چه منظور و برای چه کاری صادر شده است.