جوینت ونچر JV یک اصطلاح دقیق حقوقی نیست و تقریباً در هیچ یک ازنظام‌های حقوقی تعریف نشده است؛ با این حال، از پرکاربردترین اصطلاحات در حقوق تجارت بین الملل است که امروزه تقریباً در تمام زبان‌های دنیا وارد شده و با معانی متنوع و مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. این اصطلاح از سال ۱۹۸۰ به بعد در آرای دادگاه‌های آمریکا مورداستفاده قرار گرفت. امروزه در آمریکا لغت Venture معادل لغت مؤسسه (Enterprise) با تاکید بیشتر بر مفهوم ریسک به کار می‌رود.
سرمایه گذاری مشترک یا جوینت ونچر JV اصطلاحی است انگلیسی که در زبان حقوقی و اقتصادی کشور ما به همان لفظ بکار رفته است .”جوینت ونچر JV” به نوعی از همکاری تجاری اطلاق میشود که طی آن طرفین، مدیریت فعالیت خاصی را به نحو مشترک به عهده می گیرند و در سود و زیان حاصله شریک می شوند. به این ترتیب بسیاری از انواع قراردادهای انتقال تکنولوژی و اعطای لیسانس و عاملیت پخش و غیره از حیطه شمول اصطلاح “جوینت ونچر” خارج می شوند.
عناصر جوینت ونچر JV
سرمایه گذاری مشترک یا جوینت ونچر JV در هر صورت بر اساس یک قرارداد استوار میشود؛ حتی در مواردی که در قالب یک شرکت تجارتی سازماندهی میشود که در این صورت اصل تشکیل شرکت، روابط شرکا با شرکت و معاملاتیt Ventu که احتمالاً بین آنان صورت میگیرد، قواعد راجع به نقل و انتقال سهام، منع رقابت شرکا با شرکت، نحوه و میزان افزایش سرمایه در آینده، نحوه حل و فصل اختلافات و موارد خاتمه همکاری، همه از مسایلی هستند که باید بر اساس قرارداد “جوینت ونچر” حل و فصل شوند. پس به طور کلی میتوان گفت که جوینت ونچر JV مبتنی بر یک قرارداد است.
در چارچوب یک ” سرمایه گذاری مشترک یا جوینت ونچر” ، طرفین با همکاری یکدیگر فعالیت خاصی را پیش میبرند. در واقع دخالت فعال طرفین در اداره “جوینت ونچر JV” از وجوه ممیزه آن است. چنانچه یکی از طرفین با وجود مشارکت در تأمین سرمایه و سهیم شدن در سود فعالیت از مشارکت فعال در مدیریت امتناع کند، نمیتوان روابط ایجاد شده را تحت عنوان “جوینت ونچر” تحلیل نمود. همین امر جوینت ونچر JV را از شرکتهای سهامی، که درآن بسیاری از سهامداران پس از تأمین بخشی از سرمایه شرکت در مدیریت شرکت نقش فعالی ایفا نمیکنند، متمایز میکند. این ویژگی باعث تمایز “جوینت ونچر” از قراردادهای فاینانس (تأمین مالی) یا قراردادهای مشابه میگردد که درآن بانک یا تأمین کننده اعتبار، پس از اینکه بخشی از سرمایه فعالیت را تأمین مینماید، از دخالت در اداره شرکت خودداری میکند.
آنچه مهم است اصل شراکت است. به این ترتیب در مواردی که یک طرف به درخواست دیگری و در مقابل دریافت اجرت، قسمتی از فعالیت را انجام میدهد، نمیتوان چنین رابطه ای را “جوینت ونچر” نامید. همین امر جوینت ونچر JV را از روابط پیمانکاری فرعی و دادن کمکهای فنی و غیره متمایز میکند.
انواع سرمایه گذاری مشترک جوینت ونچر JV
دسته ای از “جوینت ونچر”ها بدون انجام سرمایه گذاری مشترک و در نتیجه بدون تأسیس یک بنگاه اقتصادی مشترک تشکیل میگردند. این نوع ” جوینت ونچر JV که بدون آورده ” بوده هر یک از طرفین بر اساس قرارداد، انجام بخشی از فعالیت مشترک را به عهده میگیرد. معمولاً نظارت بر کل فعالیت به عهده یک کمیته مدیریت مشترک قرار میگیرد؛ اما طرفین هر یک به اسم خود و به مسئولیت خود بخشی از فعالیت را به انجام می رساند. این گونه از سرمایه گذاری مشترک یا جوینت ونچر JV ها معمولاً بر اساس یک قرارداد همکاری یا یک قرارداد فعالیت مشترک شکل میگیرد بدون این که طرفین برای اجرای این قرارداد دست به تأسیس یک بنگاه اقتصادی جدید بزنند.به همبن دلیل به این نوع، “جوینت ونچرهای قراردادی” گفته می شود.
در مقابل، نوع دیگری جوینت ونچر JV قراردارد که درآن طرفین برای همکاری با یکدیگر و تحقق اهداف مشترک دست به تأسیس یک بنگاه اقتصادی جدید می زنند. آورده های خود را در این بنگاه متمرکز میکنند و هدایت فعالیت از طریق این بنگاه اقتصادی انجام میپذیرد. این دسته را “جوینت ونچر با آورده”یا “جوینت ونچر سرمایه” یا “جوینت ونچرهای شرکتی” می‌نامند
در این قسم مشارکت تجارتی، برخلاف نوع قبلی، اراده طرفین برای همکاری به صورت تأسیس شرکتی تجاری نمود و بروز مییابد و به همین جهت علی الاصول مدت این نوع مشارکت بسیار بیشتر از مدت مشارکت نوع قراردادی آن میباشد. البته ورود به این نوع مشارکت لزوماً نیازمند تأسیس شرکت تجاری جدید نخواهد بود. گاه ممکن است یک یا چند شریک وارد شرکت تجاری موجود شوند که علی الاصول به صورت انتقال مقداری از سهام و یا افزایش سرمایه صورت میگیرد.
علل تشکیل جوینت ونچر JV
تشکیل جوینت ونچر JV یا سرمایه گذاری مشترک میان شرکتهای داخلی و یا شرکتهای داخلی و خارجی موضوعی متداول در دو دهه اخیر بوده است.در حالی که کشورها بویژه کشورهای در حال توسعه تمایل زیادی به همکاری و تولید مشترک با تولیدکنندگان بزرگ جهانی داشته و این تمایل سبب گردیده قریب به ۴/۳ از JV ها میان بنگاه‌هایی با ملیت‌های مختلف ایجاد شود. در عین حال نمیتوان از آثار مثبت اینگونه همکاری تجاری در سطح بنگاه‌های داخلی یک کشور نیز غفلت کرد. از جمله این موارد همکاری دو یا چند شرکت در سیستم تولید چابک صورت میگیرد. تولید چابک به عنوان یکی از پاردایم‌های مدرن در تولید صنعتی در دنیای امروز مطرح بوده و از جمله اجزای تشکیل دهنده آن ایجاد JV شرکتی و یا قراردادی میباشد.