به موجب ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، قرار منع تعقیب از سری قرار نهایی صادره از مقام دادسرا (دادیار یا بازپرس) است که همچون قرار موقوفی تعقیب ، غیر قطعی بوده است و می تواند مورد اعتراض قرار بگیرد.
هرچند با صدور قرار منع تعقیب، این فرصت برای شاکی فراهم می شود که اعتراض به قرار منع تعقیب، را مطرح کند، اما به موجب بند پ ماده ۲۷۰ همین قانون، مهلت اعتراض به قرار های قابل اعتراض برای اشخاص مقیم ایران، ده روز و برای افراد مقیم خارج از کشور، یک ماه از تاریخ ابلاغ است.
انواع رای اعتراض به قرار منع تعقیب
به موجب ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری ، حکم منع تعقیب در دو صورت از جانب بازپرس صادر می شود:
- در صورت جرم نبودن عمل ارتکابی متهم، یعنی فعلی که متهم انجام داده است، در قانون جرم انگاری نشده است.
- فقدان ادله کافی برای انتساب جرم به متهم، یعنی فعل منسوب به متهم ماهیتا جرم است، اما قرائن و دلایل کافی برای انتساب به او، وجود ندارد.
بند الف ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری:
اعتراض به قرار ممنوعیت تعقیب با تقاضای شاکی، امکان پذیر است.
اگر شاکی پرونده، به قرار صادره معترض باشد، می تواند در دادگاه صالح به رسیدگی جرم، با تنظیم لایحه، اعتراض به منع تعقیب را مطرح کند. برای مثال، فردی به داشتن رابطه نامشروع متهم شده است و بازپرس برای وی اقدام به صدور قرار منع تعقیب می کند، فرد شاکی می تواند نسبت به این قرار در دادگاه کیفری اعتراض کند.
برای اعتراض به قرار منع تعقیب باید چه کرد؟
شاکی برای اعلام اعتراض به قرار منع تعقیب بایستی به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کند و بعد از تکمیل فرم مخصوص آن و پیوست لایحه، اعتراض خود را به ثبت برساند. ثبت اعتراض به شکل آنلاین و الکترونیکی صورت می گیرد.
نکات مهم راجع به اعتراض به منع تعقیب
توجه شاکی به مهلت قانونی مقرر شده در ماده ۲۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری ( ۱۰روز برای ساکنین ایران و یک ماه برای افراد مقیم خارج از کشور)
ذکر اسامی شاکی و مشتکی عنه با ذکر مشخصات کامل و آدرس دقیق به همان صورت که در شکوائیه ابتدایی آمده بود، در لایحه اعتراض به حکم منع تعقیب
تمامی مدارک و مستندات که در مرحله دادسرا در پرونده موجود بوده است، به لایحه اعتراضی پیوست شود تا دادگاه برای مطالعه لایحه، نیاز به مرور مجدد پرونده نداشته باشد.
بعد از اعتراض شاکی نسبت به حکم منع تعقیب، به موجب ماده ۲۷۳ قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه به قرار منع تعقیب مورد اعتراض، در جلسه فوق العاده رسیدگی می کند.
تصمیمات دادگاه نسبت به اعتراض قرار ممنوعیت تعقیب به ۳ حالت، امکان پذیر می باشد:
تایید قرار:
در صورتی که قرار منع تعقیب با توجه به مفاد پرونده و تحقیقات صورت گرفته، به طور صریح و مطابق با قانون صادر شده باشد؛ دادگاه با رد اعتراض شاکی، قرار صادر شده را تایید می نماید. بعد از این، دادگاه مفاد قرار را به طرفین ابلاغ می کند و پرونده مجددا به دادسرا اعاده شده و در آنجا بایگانی خواهد شد. باید به این نکته اشاره شود که قرار رد اعتراض شاکی و تایید منع تعقیب دادسرا، قطعی و غیرقابل اعتراض خواهد بود.
نقض قرار و قبول اعتراض شاکی:
اگر دادگاه با توجه به مفاد پرونده و مستندات و دلایل شاکی، به این نتیجه برسد که حکم منع تعقیب صحیح نبوده است، به موجب ماده ۲۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری قرار را نقض و قرار جلب دادرسی صادر می کند تا پرونده مجددا به دادسرا اعاده شود. سپس بازپرس، متهم را احضار می نماید و اتهام را به وی تفهیم می کند و پس از اخذ تامین مناسب و دریافت آخرین دفاع متهم و قرار مجرمیت و کیفرخواست، پرونده را به دادگاه ارسال می کند.
نقض تحقیقات:
در صورتی که دادگاه در مقام رسیدگی به دادخواست اعتراض منع تعقیب شاکی، به این نتیجه برسد که تحقیقات انجام شده از سوی دادسرا، به صورت ناقص، صورت گرفته، در این حالت، بدون آنکه نفیا یا اثباتا در رابطه با اعتراض شاکی تصمیمی اتخاذ کند و صحت و سقم آن را تعیین نماید، قرار رفع نقص صادر کرده و پرونده مجددا به دادسرا مورد نظر اعاده شده تا رفع نقص یا نقایص صورت بگیرد.
براساس ماده ۲۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری، خود دادگاه می تواند به تکمیل تحقیقات مبادرت کند.
تفاوت منع تعقیب با موقوفی تعقیب چیست؟
قرار منع تعقیب در جایی است که شخص، جرمی مرتکب نشده اما قرار موقوفی تعقیب در جایی است که شخص، جرم مرتکب اما شامل مرور زمان شده است لذا تعقیب ایشان متوقف می گردد.
در نتیجه دادسرای حکمی جهت تنبیه و مجازات مجرم صادر نمی کند بلکه فقط قرار مجرمیت و کیفرخواست و یا قرار منع تعقیب صادر می نماید. سپس پرونده در صورتی که به قرار اعتراض یا قرار کیفرخواست صادر شود مرجع رسیدگی به آن دادگاه کیفری یک یا دو می باشد. پس از بررسی های پرونده و ادعا و دفاعیات طرفین، حکم صادر خواهد شد و چنانچه در دادگاه جرم متهم اثبات شود ایشان به مجازات مربوط به آن جرم محکوم خواهد شد در غیر این صورت حکم برائت نیز صادر می شود.