لایحه به نوشته مکتوبی گفته می شود که هر یک از طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده دعوا می توانند در طول فرآیند دادرسی و تا قبل از ختم دادرسی تنظیم کنند و بر روی آن ، همه مطالبی را که می خواهند به اطلاع دادگاه برسانند ، قید کنند .
این اطلاعاتی که بر روی لایحه درج می شود ، اطلاعاتی پیرامون دعواست و در واقع ، به این منظور لوایح نوشته می شود که اگر مطالبی علاوه بر آنچه که در دادخواست قید شده وجود داشته باشد که اطلاع دادگاه از آن ضروری است ، بر روی اوراق لایحه نوشته شده و به دادگاه تقدیم شود ؛ و اینجاست که تفاوت در لایحه و دادخواست مشخص می شود .با این نوشتار مجله حقوقی دادمان همراه باشید.
لایحه دفاعیه چیست؟
علاوه بر مذاکرات شفاهی که طرفین دعوا در دادگاه انجام می دهند ، ممکن است دفاعیات مربوط به پرونده به صورت مکتوب بر روی سندی تحت عنوان لایحه نوشته شده و با استناد و استدلال حقوقی در این لایحه قضایی ، سرنوشت دعوا تحت تاثیر قرار گیرد . بر این اساس لایحه دفاعیه به لایحه ای گفته می شود که در دعاوی حقوقی و کیفری برای تکمیل دفاعیات ارائه شده مورد استفاده قرار می گیرد .
لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه به متن مکتوبی گفته می شود که هر یک از طرفین دعوا می توانند با تنظیم و ارائه آن به دادگاه تمامی اطلاعات و جزییات مرتبط با موضوع را به اطلاع دادگاه برسانند و از این طریق سرنوشت دعوا را تحت تاثیر قرار دهند .
همانطور که ملاحظه می شود ، نحوه تنظیم لوایح نقش مهمی در سرنوشت دعوا ایفا می کند ؛ چرا که مستند بودن و مستدل بودن جزییات ذکر شده در لایحه ، اصولا تاثیر زیادی بر فرایند صدور حکم دادگاه خواهد داشت . بنابراین هر چند دفاع شفاهی در دادگاه و بیان جزییات مطالب نزد قاضی دادگاه از اهمیت بسزایی برخوردار است ، اما در برخی موارد ، همچون زمانی که شخص در جلسه دادگاه مطالبی را فراموش کرده یا به صورت نامناسب آنها را بیان کرده باشد ، با نگارش یک لایحه قضایی دقیق می تواند آن ضعف را جبران کند .
بنابراین لایحه ابزار قانونی مناسبی است که به قاضی نیز این فرصت را می دهد که با توجه به متن ارائه شده ، رای شایسته صادر کند . به همین دلیل ، شخصی که لایحه ای تنظیم و به دادگاه ارائه می کند ، چه وکیل باشد و چه خود شخص ، می بایست اطلاعات حقوقی کامل در خصوص پرونده را داشته باشد و علاوه بر این ، به فنون نگارش لوایح قضایی و لوایح دفاعیه آشنایی داشته باشد .
ذکر این نکته الزامی است که اگر دولت بخواهد قانونی را در مجلس تصویب کند ، می تواند پیشنهاد تصویب قانون را در قالب لایحه به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد ؛ به همین منظور ، در اینجا کلمه ” قضایی ” یا ” دفاعی ” به لوایح اضافه می شود که مشخص شود منظور از آن ، لایحه ای است که برای دفاع در مراجع قضایی مورد استفاده قرار می گیرد
مشاوره لوایح قضایی و لوایح دفاعیه
حضور در مراجع قضایی و اقامه دعوا در آنها ، الزامات حقوقی خاص خود را دارد که هر فردی باید از آن ها اطلاع داشته باشد . علاوه بر این ، زمانی که علیه شخصی در دادگاه دعوایی مطرح می شود و باید از خود دفاع کند ، می بایست از طریق ابزارهای قانونی بخصوصی که وجود دارد اقدام نماید تا نتیجه مطلوب را به دست آورد که یکی از این ابزارهای قانونی در راستای دفاع از حقوق قانونی ، استفاده از لایحه قضایی است .
لایحه ، لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه به سندی گفته می شود که طرفین دعوا با استفاده از آن ، می توانند مطالبی را که برای دفاع از خود در دادگاه ها و مراجع قضایی ضروری می دانند را به اطلاع دادگاه برسانند . اما دلایل لزوم تنظیم لوایح در دادگاه و همچنین نحوه تنظیم یا نوشتن لایحه مطالب مهمی است که اطلاع از آن برای افراد ضروری است و چه بسا با نگارش و تنظیم یک لایحه قضایی یا دفاعیه ساده ، بتوان حقی را بدست آورده یا از آن محافظت نمود.
تفاوت دادخواست و لایحه چیست؟
به موجب دادخواست ارائه شده دادگاه ملزم به رسیدگی به دعوا می شود اما معمولا از لایحه قضایی برای ارائه توضیحات تکمیلی مربوط به دعوا استفاده می شود. زمانی که شخصی قصد اقامه دعوا در دادگاه حقوقی یا و سایر مراجع قضایی را دارد ، ابتدائا باید دادخواست یا شکواییه تنظیم کند. بر اساس این دادخواست یا شکواییه است که دادگاه ملزم به رسیدگی به خواسته و یا شکایت می شود و طرح دعوا را در دستور کار خود قرار می دهد.
- هر چند دادخواست و شکواییه نیز می بایست به صورت مستند و مستدل تنظیم شود ، اما معمولا اطلاعاتی که بر روی برگه دادخواست یا شکواییه قید می شود به صورت خلاصه و مختصر است و دفاعیه و شرح دادن دادخواست توسط طرفین دعوا موکول می شود به اینکه در دادگاه حاضر بشوند و به صورت کامل از خود دفاع کنند . اینجا علاوه بر اینکه می توانند در دادگاه حاضر شوند و از خود دفاع کنند.
تنظیم دادخواست و ارائه به دادگاه جهت رسیدگی به پرونده ، امری ضروری و الزامی است ؛ اما تنظیم لوایح الزامی نبوده و طرفین دعوا می توانند به همان صحبت های شفاهی که در جلسه رسیدگی به دعوا در دادگاه داشته اند ، اکتفا کنند .
- در واقع به دلیل اینکه اصولا قاضی تمامی اظهارات طرفین دعوا و نکاتی را که در جلسه دادگاه ذکر کرده اند را در صورتجلسه قید می کند ، الزامی به ارائه لایحه قضایی مکتوب نیست ، اما به خاطر تکمیل مطالب و توجه دادن قاضی ممکن است اشخاصی بخواهند لایحه قضایی یا لایحه دفاعیه تنظیم کنند .
دلایل لزوم تنظیم لوایح در دادگاه
تنظیم لایحه قضایی و حتی لایحه دفاعیه ، امری الزامی نیست و طرفین دعوا به لحاظ حقوقی و قانونی ملزم نیستند که حتما لایحه تنظیم کنند و به دادگاه ارائه دهند ؛ بلکه لزوم تنظیم لایحه برای دادگاه به این دلیل است که طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده ، با اطلاعات تکمیلی که به دادگاه ارائه می دهند ، بتوانند سرنوشت دعوا را تحت تاثیر قرار داده و به نفع خود حکم بگیرند . به همین لحاظ لحاظ ، دلایل لزوم تنظیم لایحه در دادگاه را می توان شامل موضوعات زیر دانست :
♦ هر چند قاضی دادگاه معمولا خلاصه ای از اظهارات و مطالبی که خواهان و خوانده در جلسه رسیدگی ارائه می دهند را ثبت می کند ، با این وجود ممکن است که سهو قلم توسط وی رخ داده و اظهارات ارائه شده به صورت کامل نوشته نشود ؛
♦ البته ممکن است که بعد از دفاعیه شفاهی که طرفین دعوا در دادگاه به صورت حضوری ارائه می نمایند ، اسناد و دلایل و مدارک جدیدی کشف شود که تا قبل از آن وجود نداشته است و به موجب یک لایحه قضایی ، طرفین دعوا آن را برای دادگاه شرح داده و به این طریق ، سرنوشت دعوا را تحت تاثیر قرار دهند .
♦ همچنین هر یک از طرفین دعوا یا وکلای آنها نیز ممکن است در جلسه رسیدگی دچار استرس شده و مطالبی را که قصد دارند برای قاضی شرح دهند ، فراموش کنند یا آنها را به نحو مناسبی منعکس نکنند .
♦ علاوه بر این ، ممکن است که طرفین دعوا یا وکلای آنها نتوانند و یا نخواهند در جلسه رسیدگی دادگاه حاضر شوند و در چنین حالتی هم می توانند لایحه تنظیم کرده و به صورت مکتوب آن را به دادگاه ارائه دهند . در چنین حالتی ، رای غیابی تلقی نمی شود و حضوری قلمداد شود ؛ البته به این شرط که لایحه تنظیم شده حالت دفاعی داشته باشد.
تنظیم لایحه دفاعیه بر خلاف ارائه دادخواست الزامی نیست و در صورتی که ارائه توضیح اضافه ای ضرورت نداشته باشد می توان بدون ارائه لایحه نیز مراحل دعوا را طی کرد ولی معمولا در صورتی که نکاتی مبهم و کشف نشده ای برای دادگاه وجود داشته باشد می بایست این موضع ضمن لایحه به اطلاع دادگاه برسد
لایحه تکمیلی چیست و چه زمانی داده میشود؟
در بسیاری از موارد مشاهده مینمایید که اشخاص دعوا یا وکیل ایشان قبا از تشکیل جلسه نسبت به ثبت لایحه دفاعیه خود و ضمیمه نمودن آن در محکمه اقدام مینمایند. یا اصحاب دعوا مطالب و دفاعیاتی را در حین جلسه رسیدگی اعلام مینمایند که طرف مقابل علاوه بر پاسخ به آنها در جلسه رسیدگی، نیازمند ارائه مطالب و دفاعیات بیشتری و تحصیل دلیل و بررسی میباشد. در این مواقع علی الاصول در صورتجلسه قید میشود که متقاضی ظرف سه روز آینده نسبت به ارائه لوایح تکمیلی اقدام خواهد نمود.
نحوه تنظیم لوایح
تنظیم لایحه قضایی و دفاعیه معمولا از جانب وکیل صورت می گیرد و حتی اگر هم در خصوص موضوع دعوا ، طرفین وکیل دادگستری انتخاب نکرده باشند ، می توانند برای تنظیم لایحه قضایی خود ، از خدمات حقوقی یا مشاوره لایحه نویسی استفاده کرده و تقاضای نگارش لایحه حقوقی نمایند .
با این حال در صورتی که خود شخص بخواهد اقدام به تنظیم لوایح دفاعیه نماید ، حتما می بایست با لحاظ مسائل حقوقی ، لایحه را بنویسد و ضمن اینکه مطالب خود را به صورت مستدل نوشته ، آن را مستند به مواد قانونی مرتبط با دعوا نماید .
لوایح دفاعیه تنظیم شده باید به صورت خلاصه و موجز تنظیم شود و از طول و تفصیل مطالب آن خودداری شود و جزییات اضافی غیر مرتبط با موضوع از آن حذف شود و صرفا اسناد و مدارکی ضمیمه لایحه شود که بر روند دادرسی موثر است .
لازم است که حرمت قاضی دادگاه و طرف مقابل دعوا حفظ شده و صرفا با تکیه بر حقایق موجود و مواد قانونی ، حقوق قانونی را مطالبه نمود و از توهین ، تحقیر یا دروغ نسبت به دیگری خودداری شود ؛ چرا که این مطالب ممکن است ذهنیت قاضی را تحت تاثیر قرار دهد.
هزینه نوشتن لایحه
هزینه تنظیم لوایح و نوشتن لایحه توسط عریضه نویسان علی الاصول دارای نرخ و هزینه ثابتی است. ولیکن هزینه تنظیم لوایح توسط وکیل نظر به موضوع دعوا، میزان دانش و خبره بودن وکیل، مرحله رسیدگی و بسیاری دیگر از موارد بستگی داشته و در نهایت هزینه مذکور به تراضی و توافق میان طرفین یعنی وکیل و موکل بستگی دارد.
نکات مهم در خصوص فنون لایحه نویسی
۱.قسمت های مختلف یک لایحه :
- الف- مقدمه لایحه
در قسمت مقدمه شرح کوتاهی از واقعیت بیان می کنیم، مخاطب شما می خواهد بداند موضوع چیست و باب اختلاف کجاست که با شرح مختصری در مقدمه منشأ و سوابق اختلاف را بیان می کنید. - ب- متن لوایح
در قسمت متن لوایح رویدادها، استدلال ها و ضمایم را ذکر می کنیم و از اینها استفاده می کنیم برای جهت دادن به ذهن قاضی و نزدیک کردن وی به نتیجه مطلوب و مورد نظر ما. - ج- نتیجه لایحه
در قسمت نتیجه از مقدمه و دلایلی که ذکر شده است نتیجه می گیریم.
۲.توجه به صورت و ظاهر یک لایحه
۳.لحن لوایح
۴.خط لایحه
۵.خطاب درست
۶.احترام!
۷.انتخاب الفاظ،تعابیر و معانی درست
۸.نگارش و املای درست
۹.اغراق نکنید
۱۰.لایحه یک درخواست است.
۱۱.مختصر و مفید
۱۲.بیان منظور
۱۳.سخنان تکراری نگویید.
۱۴.احاطه به موضوع
۱۵.پاسخ به طرف دعوا
۱۶.استناد به قوانین
۱۷.پیوست های لوایح