متولی تولیت موقوفه کیست و چه وظایف و شرایطی را شامل می شود؟

تولیت موقوفه به طور کلی به وظایف کسی میگویند که مسئولیت اداره و تصمیم گیری در خصوص اموال وقف شده را بر عهده دارد. این فرد را با نام متولی تولیت موقوفه می­شناسند که تعیین او توسط صاحب مال صورت می­پذیرد. زمانی که شخصی بخشی یا همه­ی اموال خود را وقف می­نماید و آن را برای استفاده­ی افراد دیگر قرار می­دهد، می­گویند که او اموالش را وقف کرده است.

در حالت کلی تولیت به معنای اداره کردن امور اموال وقف شده می­باشد. در شرایطی واقف چندین متولی تولیت موقوفه را برمی­ گزیند که در این مواقع مسئولیت مال وقفی بر عهده ­ی همه ­ی متولی­ها می­باشد. هم­چنین واقف می­تواند برای تولیت موقوفه شرایط را در نظر بگیرد و شرط و شروطی قرار دهد. انتخاب فرد برای تولیت موقوفه یا متولی و یا مسئولیت­های او دارای قوانینی است که در ادامه به بررسی آن­ها خواهیم پرداخت. پس اگر به دانستن اطلاعات بیش­تر در خصوص متولی تولیت موقوفه و … علاقه­ مند می­باشید، حتما تا انتهای این نوشتار از مجله حقوقی دادمان با ما همراه باشید.

نحوه­ معین کردن متولی برای تولیت موقوفه به چه صورت می­باشد؟

پس از انجام وقف، معمولا مسئولیت اداره و تصمیم گیری های موقوفه بر عهده ی شخص واقف یا صاحب مال می­باشد اما می­تواند بنا به دلایل مختلف انجام این مسئولیت را بر عهده­ ی شخص دیگری قرار دهد که آن شخص را اصطلاحا متولی تولیت موقوفه می­ نامند. با این کار واقف دیگر اراده­ ی تصمیم­ گیری در خصوص اموال وقفی را نخواهد داشت.

در قسمت قبل توضیح دادیم که انتخاب متولی تولیت موقوفه بر عهده ­ی شخص واقف می­باشد. گاهی واقف می­تواند برای مدت معلوم اداره ­ی امور را بر عهده­ ی متولی قرار دهد. انتخاب متولی تولیت موقوفه به چند روش امکان پذیر است و انجام می­گردد. در قسمت زیر این روش­ها را مورد بررسی دقیق قرار خواهیم داد:

♦ اولین و رایج­ترین شیوه آن است که واقف خود مسئولیت اموال وقفی را بر عهده بگیرد که در این صورت خود را به عنوان متولی امور موقوفه معرفی می­نماید.

♦ واقف فرد دیگری را به عنوان متولی دوم معرفی نماید و پس از انتخاب او هر دو به اداره ­ی امور موقوفه بپردازند اما هر کدام این مسئولیت را جدا از یکدیگر انجام دهند.

♦ یکی دیگر از راه­ها این است که واقف فردی را به عنوان متولی انتخاب کند و خود به همراه متولی با هم امور موقوفه را اداره نمایند.

♦ در حالت دیگر واقف می­تواند چندین نفر را به عنوان متولی تولیت موقوفه انتخاب نماید که هر یک از متولیان به طور مجزا به اداره­ ی امور موقوفه بپردازند.

♦ حالت دیگر برای مورد قبل آن است که واقف چند متولی را برگزیند و آن­ها با هم به اداره­ ی امور اموال وقف شده بپردازند.

♦ آخرین حالت هم این می­تواند باشد که واقف فردی را به عنوان متولی تولیت انتخاب نماید و در شرایط انتخاب متولی تولیت موقوفه ذکر نماید که خود یا متولی می­توانند نسبت به امور اموال وقف شده تصمیم­ گیری نمایند و یا حتی فردی دیگر را به عنوان متولی انتخاب نمایند.

معمولا انجام امور انتخاب متولی در اداره­ ی وقف انجام می­پذیرد و در این خصوص هر مسئله و اختلافی بین واقف و متولیان اتفاق افتد، بایستی امور حل اختلاف را در دادگاه انجام دهند و دادگاه در خصوص آن ها حکم کند.

تعیین مدت زمان تولیت به چه صورت می ­باشد؟

مطابق قانون مربوط به متولی تولیت موقوفه ، انجام امور مربوط به موقوفه برای دو دوره می­تواند انجام پذیرد که در زیر آن را بیان می­نماییم:

1. انتخاب متولی تولیت موقوفه برای مدت معین و محدودی باشد.
2. انتخاب متولی تولیت موقوفه و دادن مسئولیت به صورت دائمی باشد.

مطابق قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران وقف به دو صورت انجام می پذیرد: وقف خاص و وقف عام.

وقف خاص: زمانی است که واقف استفاده از اموال وقف شده را صرفا برای افرادی خاص تعیین کرده باشد. برای مثال فرزندان خود و … .

وقف عام: این اصطلاح برای زمانی به کار می­رود که واقف حق استفاده از اموال وقف شده­ی خود را برای عموم مردم قرار داده باشد.

نکات مهم در خصوص اموال وقف شده توسط واقف

♦ اداره­ ی امور مربوط به مال وقف شده خاص تا زمانی که متولی نداشته باشد یا متولی آن مجهول باشد بر عهده ی اداره­ ی وقف می­باشد.

♦ وقف مدت و زمانی ندارد و مدت آن نامحدود است پس برای آن نباید زمانی تعیین نمود.

♦ فروش اموال وقف شده مطابق قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران ممنوع می­باشد اما این امر در سه صورت امکان پذیر است:

1. مال وقف شده خراب شده باشد.
2. ترس از خراب گشتن مال وقف شده وجود داشته باشد به نحوی که حتی امکان بازسازی آن نیز نباشد.
3. اگر وقف به صورت خاص باشد و اختلاف بین موقوف علیهم به حدی جدی باشد که احتمال درگیری و قتل یا خونریزی به وجود آید. در این زمان آن­چه که مطابق نظر واقف بوده است به نحو دیگری انجام می پذیرد و مال وقفی به فروش می­رسد.

♦ برای تبدیل مال وقف شده، اخذ مجوزهای مربوطه از اداره­ی اوقاف لازم و ضروری می­باشد.

♦ اگر مال وقف شده اجاره داده شده باشد و اجازه­ی ساخت و ساز در محل وقفی به مستاجر داده شود، در صورتی که بنایی در آن محل ساخته شود متعلق به سازنده­ی آن خواهد بود. برای مثال اگر محل وقفی به صورت یک زمین مناسب کشت و زرع باشد که در شهر واقع شده است و دیگر امکان کشت و زرع در آن وجود ندارد، حال بخواهیم با تغییر کاربری زمین از کشاورزی به مسکونی بنایی در آن بسازیم. اگر این بنا در آن محل ساخته شود خود بنا متعلق به سازنده­ی آن می باشد در حالی که عرصه متعلق به موقوفه می­باشد . البته سازنده بایستی مبلغی را در همان ابتدا به متولی تولیت موقوفه بپردازد که این مبلغ به عنوان پذیره می­باشد. با پرداخت این مبلغ است که اجازه­ی ساخت به سازنده داده می­شود. پس از ساخته شدن بنا در مال وقف شده، سند آن بنا به نام سازنده خواهد بود اما از آن جایی که این بنا در محل وقف شده قرار گرفته است بایستی سازنده مبلغی را جهت اجاره به متولی بپردازد. تمامی قوانین این اجاره مانند دیگر اجاره ها می­باشد و می­تواند مطابق نرخ روز تعیین گردد و به طور مداوم تمدید شود.

♦ درخواست ثبت اموال وقف شده بر عهده­ ی متولی تولیت موقوفه می­باشد که باید انجام پذیرد. این مورد براساس ماده ۲۷ قانون ثبت و مواد ۲۵، ۳۲ و ۳۵ قانون ثبت املاک می­باشد و فرقی بین وقف عام و خاص در این قانون وجود ندارد. درخواست ثبت توسط متولی تولیت موقوفه بایستی تا حداکثر ۳۰ روز از گذشت تاریخ نشر اولین آگهی انجام پذیرد در غیر این صورت اداره­ی اوقاف این درخواست را ثبت خواهد کرد.

♦ مطابق ماده ۳۱ قانون ثبت، فردی که درخواست ثبت می­نماید به عنوان متصدی یا مدعی تولیت شناخته می­شود.

وظایف متولی تولیت موقوفه چیست؟

گاه واقف می­تواند پس از مشخص نمودن شخص متولی تولیت موقوفه، وظایفی را به او واگذار نماید. این وظایف می­تواند شامل مواردی باشد که در زیر به توضیح هر یک از آن­ها خواهیم پرداخت:

♦ اولین نکته پس از مشخص گشتن متولی تولیت موقوفه آن است که متولی می­تواند این تولیت را نپذیرد و در این امر، هیچ گونه اجباری وجود ندارد. اما اگر این تولیت را پذیرفت، دیگر نمی­تواند از انجام امور مربوط به تولیت سر باز زند. اگر واقف وظایفی را بر عهده­ ی او قرار داد که بایستی به انجام همان وظایف بپردازد در غیر این صورت، انجام امور معمولی مربوط به تولیت موقوفه مانند تقسیم اجرت بین موقوف علیهم، گرفتن اجرت و … در زمان تولیت می­باشد.

♦ نکته ­ی دیگر در خصوص وظایف او این است که بر طبق نظر شخصی خود و بدون هماهنگی و اجازه از واقف نمی­تواند کاری را انجام دهد.

♦ هر یک از متولیان اجازه­ ی انجام امور مربوط به وقف را دارند اما هیچ کدام از آن ها حق عزل کردن دیگر متولیان را ندارد مگر در زمانی که هنگام عقد وقف، این وظیفه برای آن­ها تعیین گردد.

♦ از مهم­ترین وظایف متولی تولیت موقوفه آن است که امور مرتبط با ثبت موقوفه را پیگیری نماید و سند مالکیت آن را دریافت کند. برای این کار بایستی در زمان تهیه دادخواست در دادگاه حضور پیدا کند و نسبت به حقوق مربوط به موقوفه مسئول باشد و از حقوق آن دفاع نماید.

♦ فرد مسئول در برابر تولیت موقوفه بایستی حساب بانکی مشترکی برای موقوفه افتتاح نماید تا تمامی اجاره مستاجران ملک موقوفی به آن حساب ریخته شود.

عزل متولی در موارد زیر می­تواند انجام پذیرد:

♦ از اولین مواقعی که بایستی متولی را از ادامه ­ی تولیت بر کنار کنیم در عدم رعایت مصلحت موقوفه می­باشد. در واقع متولی تولیت موقوفه حق هیچ گونه آسیب رساندن و یا ضرر رساندن به مال وقفی را ندارد پس اگر از جانب او ضرری به آن موقوفه وارد گردد می­توان آن فرد را از تولیت موقوفه برکنار نمود. برای عزل او در این زمان ابتدا هشدار و تذکری از سوی اداره­ی اوقاف به فرد متولی یا متولیان داده می­شود و اگر آن­ها به رعایت مصلحت موقوفه پرداختند می­توانند وظیفه ­ی تولیت موقوفه را ادامه دهند در غیر این صورت به راحتی می­توان آن­ها را عزل نمود.

♦ دومین اتفاقی که می­تواند متولی را از تولیت موقوفه برکنار نماید عدم رعایت موارد ذکر شده در عقد وقف می­باشد. متولی تولیت موقوفه موظف است طبق قوانین و شروط موجود در وقفنامه عمل کند و عمل نکردن به آن­ها به معنای خیانت وی در این امر می­باشد که می­تواند او را از عمل تولیت برکنار نماید. این شرایط می­تواند وظایف عادی و معمول متولی و یا شرایط تعیین شده از طرف واقف باشد.