ماده ۱ ـ منظور از کلمه سازمان در این آیین‌نامه
سازمان حج و اوقاف و امور خیریه است.
ماده ۲ ـ اداره حج و اوقاف و امور خیریه هر حوزه امور
مربوط به همان حوزه را انجام خواهد داد و در صورتی که رقبات یک موقوفه در حوزه‌های مختلف
واقع‌شده باشد اداره حج و اوقاف و امور خیریه محل مصرف مسئول رسیدگی به بودجه و
حساب موقوفه خواهد بود و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل وقوع‌رقبات واقع
در همان حوزه رسیدگی می‌نمایند. در صورتی که موقوفه دارای رقبات متعدد و در حوزه‌های
مختلف واقع و مصرف هر رقبه در همان حوزه باشد،رسیدگی به بودجه حساب و اداره
موقوفه به عهده اداره حج و اوقاف و امور خیریه همان حوزه می‌باشد.
تبصره ـ چنانچه در مورد این صلاحیت ابهام و اختلافی
بین ادارات حج و اوقاف و امور خیریه پیش بیاید نظر سرپرست سازمان
معتبر است.
ماده ۳ ـ اداره امور اماکن مذهبی اسلامی از قبیل بقاع
متبرکه و غیره به جز آنچه که در تبصره ۲ ماده ۱ قانون استثنا شده و اماکنی که برای اداره
آنها ترتیب خاصی‌داده نشده است به عهده ادارات حج و اوقاف و امور خیریه بوده و
می‌توانند برابر ماده ۵ قانون و تبصره‌های ذیل آن و آیین‌نامه مربوطه، اشخاصی
را به عنوان‌هیأت امنا انتخاب نمایند.
تبصره ـ عرصه اعیان و مساجد، مدارس،
علوم دینی و تکایا رقبه موقوفه است ولی ادارات حج واوقاف و امور خیریه در شئون داخلی
آنها از قبیل تعیین امام‌جماعت و انجام مراسم مذهبی دخالت نخواهند داشت.
ماده ۴ ـ به منظور رعایت مصلحت
موقوف علیهم در اجرای قسمت اخیر بند یک ماده یک قانون تشکیلات و
اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه در‌موارد مشروحه زیر حسب مورد
نظارت یا دخالت خواهند کرد.
الف ـ افراز،
تحدید حدود و اعتراض به ثبت موقوفه در صورتی که به ملکیت تقاضای ثبت شده باشد.
ب ـ فروش موقوفه و نحوه تبدیل آن با رعایت ماده ۳۲ این
آیین‌نامه و مقررات قانون مدنی.
ج ـ ایجار برای مدت بیش از ده سال با رعایت ماده ۳۲
این آیین‌نامه.
د ـ اعطای حق تملک اعیان به مستأجر در رقباتی که عرصه و “اعیاناً” وقف باشد با توجه
به مواد ۱۲ و ۳۲ این آیین‌نامه.
ماده ۵ ـ در موقوفات خاص، در صورت برز اختلاف، تولی و موقوف علیهم و یابین موقوف علیهم و یا بین
موقوف علیهم و در موارد تعدی و تفریط یا به خطر‌افتادن مصالح بطون لاحقه باید به
مرکز گزارش تا با تأیید سرپرست سازمان حسب مورد نظارت و یا امور موقوفه موقتاً و
تا رفع موانع به وسیله اداه حج و اوقاف‌و امور خیریه یا امین و یاهیأت امنا
منتخب سازمان و با رعایت مفاد وقف‌نامه ونظیر موقوفات متصرفی اداره شود.
ماده ۶ ـ اداره امور مؤسسات و انجمن‌های
خیریه‌ای که از طرف دولت و یا سایر مراجع ذیصلاح به عهده
سازمان یا واحدهای تابعه گذاشته شده یا می‌شود طبق‌اساس‌نامه‌های مصوبه هر یک
خواهد بود و در مورد سایر مؤسسات خیریه با توجه به قانون مالیات‌های مستقیم چنانچه
مؤسسات مذکور جهت مفاصا حساب‌مالیاتی یا به هر جهت دیگری که احتیاج به گواهی داشته
باشند مراجعه نمایند ادارات حج و اوقاف و امور خیریه می‌توانند
نحوه عملکرد این گونه مؤسسات را‌بررسی
نموده و در صورت تأیید گواهی صادر نمایند.
تبصره ـ گواهی فوق به مؤسسات خیریه‌ای
داده خواهد شد که در اساس‌نامه آنها پیش‌بینی شده باشد در صورت انحلال مؤسسه اموال و
دارایی آن با اجازه‌نماینده ولی فقیه صرف امور خیریه گردد.
ماده ۷ ـ ادارت حج و اوقاف و امور
خیریه موظفند گورستان‌های متروکه موقوفه واقع در حوزه عمل خود را
مشخص و در صورتی که فاقد متولی باشد با توجه به‌موقعیت آنها برنامه‌های متناسب
وفق موازین شرعی در امور خیریه جهت بهره‌برداری از آنها تنظیم و به
سازمان پیشنهاد نمایند تا با تصویب سرپرست سازمان به‌مرحله اجرا گذاشته شود.
ماده ۸ ـ اداره کل تحقیق سازمان وظایفی را که طبق
قانون برعهده دارد به وسیله شعب حقوقی و حساب رسی انجام خواهد داد طرز تشکیل و رسیدگی وظایف‌شعب
تحقیق بر طبق آیین‌نامه مربوطه
خواهد بود.
ماده ۹ ـ متولی، امین موقوفه بوده و موظف است مطابق
قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و سایر قوانین مربوطه و در صورت‌ابهام
و یا فقدان مقررات خاص طبق احکام شرع و با عنایت کامل به مندرجات وقف‌نامه
موقوفه تحت تولیت خود را اداره کند و در حفظ عین، منافع، حقوق و‌حدود موقوفه اقدام و در اجرای نیات خیر
واقف کوشش نماید.
ماده ۱۰ ـ متولیان موظفند در اسرع وقت نسبت به ثبت رقبات تحت تولیت خود مبادرت نمایند و همچنین در مواردی که از طرف اشخاص تقاضای ثبت موقوفه‌به عنوان ملک بشود اعتراض و در مراجع صالحه اقامه دعوی بنایند و در مواردی که موقوفه به نحوی از انحای بدون مجوز شرعی به ملکیت اشخاص درآمده با‌رعایت ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه مصوب ۶۳.۱.۲۸ و آیین‌نامه اجرایی آن نسبت به
احیای موقوفه اقدام و ادارات حج واوقاف و امور خیریه محل را در جریان اقدامات خود قرار دهند تا همکاری لازم معمول گردد.
تبصره ۱ ـ متولیان موظفند در اجرای ماده ۹ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و تبصره ذیل آن به ماده هنگام طرح هر گونه دعوی‌یا اعتراض بر ثبت، نسخه‌ای از دادخوست یا اعتراض‌نامه تنظیمی را به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل تسلیم و رسید دریافت دارند تا ادارات مذکور در‌این قبیل موارد برای حفظ حقوق موقوفه جریان دعوی را مستمراً مراقبت و در صورت لزوم در دعوی مطروحه وارد و در
جهت حفظ حقوق وقف اقدام نمایند.
تبصره ۲ ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه مکلفند در صورتی که متولیان نسبت
به تقاضای ثبت و اعتراض بر ثبت و اقامه دعوی پیگیری آن در مواعد
قانونی‌به وظایف خود عمل ننمایند برای حفظ حقوق وقف در موعد قانونی رأساً نسبت به موارد
مذکور اقدام نمایند.
تبصره ۳ ـ سازمان و موقوفات عام و اماکن مذهبی
اسلامی، مدارس علوم دینی و مؤسسات و بنیادهای خیریه به موجب تبصره ذیل ماده ۶ قانون تشکیلات و‌اختیارات
سازمان حج و اوقاف و امور خیریه از پرداخت مخارج و هزینه‌های دادرسی و همچنین
از پرداخت حق‌الثبت و بقایای ثبتی و هزینه‌های
اجرایی معاف‌می‌باشند.
ادامه در بخش ۲