بر اساس ماده ۱ قانون اعسار: “معسر، کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی، یا عدم دسترسی به مال خود، قادر به تادیه مخارج محاکمه یا دیون خود نباشد.” طبق این ماده، هر شخصی که به واسطه عدم توانایی مالی، ناتوان از پرداخت دیون و هزینه های دادرسی باشد، معسر است. هر فرد معسر، یا مدعی اعسار، می تواند با ثبت دادخواست اعسار، از پرداخت تمام یا بخشی از هزینه های دادرسی یا پرداخت یک جای دیون خود، معاف شده و طی مدتی که دادگاه، مقرر می کند، اقدام به پرداخت دیون خود یا هزینه دادرسی نماید.
نکته: دادخواست اعسار، از تجار و اشخاص حقوقی پذیرفته نمی شود. این اشخاص، باید رسیدگی به امر ورشکستگی خود را درخواست کنند.
انواع دادخواست اعسار براساس توان پرداخت
اعسار مطلق : اعساری است که شخص ادعا می کند به طور کامل قادر به پرداخت هزینه دادرسی و یا آنچه به آن محکوم شده است ، نیست . یعنی وضعیت مالی فرد به گونه ای است که فرد در هیچ شرایطی نمی تواند بدهی خود را بدهد .
اعسار نسبی: در اعسار نسبی بر خلاف اعسار مطلق فرد توانایی مالی پرداخت هزینه دادرسی و محکوم به را دارد اما نمی تواند آن را به صورت یک جا پرداخت کند .
انواع اعسار بطور کلی:
- اعسار از پرداخت هزینه دادرسی
- اعسار از پرداخت محکوم به
نکته: اثبات اعسار(اعسار مطلق و اعسار نسبی) در دادگاه بر عهده مدعی است.
ثبت دادخواست اعسار
ثبت دادخواست اعسار، بر اساس نمونه دادخواست آن، با توجه به اینکه اعسار، نسبت به محکوم به است یا هزینه دادرسی، متفاوت است.
شرایط ثبت دادخواست اعساراز پرداخت هزینه دادرسی
اگر ادعای اعسار، نسبت به اعسار از هزینه دادرسی باشد، ثبت آن، در همه مراحل رسیدگی، ممکن است. ثبت دادخواست اعسار، در خصوص هزینه دادرسی، باید هم زمان با ثبت دادخواست باشد. در این صورت، دادخواست فرد با هزینه اندکی ثبت شده و دادگاه، ابتدا به دادخواست اعسار او رسیدگی خواهد کرد. در صورت پذیرش اعسارمدعی اعسار، رسیدگی، بدون نیاز به هیچ پرداختی، انجام خواهد شد.
اثبات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی چگونه است؟
- خواهان باید برای اثبات اعسار خود دلیل ارائه دهد.
- غالبا برای اثبات این امر، به شهادت شهود استناد می کنند.
- اگر دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و وضع زندگی مدعی اعسار مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود.
- در شهادت نامه باید موارد زیر ذکر آورده شود:
- مشخصات مدعی اعسار (نام، نام خانوادگی، کد ملی)
- شغل معسر (می توان عنوان بیکار نیز قید کرد)
- وسیله امرار معاش
- عدم تمکن مالی او برای پرداخت هزینه دادرسی با تعیین مبلغ هزینه دادرسی
- منشاء اطلاعات شهود (مثلا دوستی، همکاری ، فامیلی و …)
- مشخصات شهود و اقامتگاه آنها
توجه داشته باشید ممکن است دادگاه حضور شهود را در جلسه دادرسی لازم بداند. در این صورت به مدعی اخطار می شود در روز مقرر شهود خود را حاضر نماید.
نکته: در مواردی که اعسار از پرداخت هزینه دادرسی داده می شود در صورتی که شخص از اعسار استفاده کند و در آخر پیروز پرونده گردد. مکلف است هزینه های دادرسی را بپردازد.
چند شاهد برای اعسار لازم است؟
دو شاهد برای اثبات اعسار لازم است برگه شهادتنامه را امضا نمایند.
توجه داشته باشید شما صرفا شهودی که برگه را امضا کرده اند می توانید به دادگاه معرفی کنید. از همین رو پیشنهاد ما این است به جای ۲ شاهد ۴ شاهد در برگه خود معرفی نمایید.
که اگر به هر علتی دو تا از شهود شما نتوانستید حضور پیدا کنند، ۲ شاهد دیگر حاضر شوند.
شرایط ثبت دادخواست اعسار ازپرداخت محکوم به:
اگر ادعای اعسار، نسبت به اعسار از پرداخت محکوم به باشد، مدعی اعسار، به مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه، فرصت دارد تا دادخواست اعسار خود را به دادگاه بدهد. نکته مهم در ثبت دادخواست اعسار، این است که فرد، باید برای ثبت آن، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و همراه با ارائه دادخواست، لیست کلیه اموال خود را به همراه شهادت کتبی لااقل چهار نفر از اشخاصی که از وضع معیشت و زندگانی او مطلع باشند، به دادخواست خود ضمیمه کند، در غیر این صورت، دادخواست اعسار او پذیرفته نمی شود.
اثبات اعسار از پرداخت محکوم به ( آنچه به آن محکوم شده اید) :
کسی که مدعی اعسار از پرداخت محکوم به است، باید صورت اموالی مشتمل بر موارد زیر را ضمیمه دادخواست خود نماید:
- تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیر منقول
- میزان وجوه نقدی نزد بانک ها، موسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی
- کلیه اموالی که فرد نزد اشخاص ثالث دارد
- طلب های فرد از اشخاص ثالث
- نقل و انتقالات اموال از زمان یک سال قبل از طرح دعوا
نحوه تنظیم دادخواست اعسار از حیث مخاطب و خطاب دادخواست:
به این نحوه میباشد که، یا خطاب به ریاست دادگاه نوشته میشود یا خطاب به ریاست شورای حل اختلاف تنظیم و تقدیم میگردد. که این امر بنا به تقسیم پرونده ها در این دو مرجع قضایی میباشد. دادخواست اعسار باید به همان دادگاهی تقدیم شود که دعوا در آن شعبه مطرح گردیده است. از آنجایی که اعسار امری عارضی میباشد، پس طرح مجدد آن بعد از رد شدن بلامانع است. و طرح مجدد آن، موجب رسیدگی مجدد میگردد. برای پذیرفته شدن ادعای اعسار، یعنی برای اثبات اعسار نزد محکمه، تنظیم و ارائه فرم معرفی اموال و نیز معرفی دو شاهد الزامی است. در غیر این صورت دادخواست اعسار پذیرفته نخواهد شد و با قرار رد مواجهه میگردد.
اعسار به طور کلی به دو نحو مطرح می شود:
- همراه با دعوای اصلی
- از طریق دادخواست جداگانه.
دادگاهی هم که نسبت به دادخواست اعسار محکوم رسیدگی می کند همان دادگاهی خواهد بود که به دعوای اصلی رسیدگی کرده است.