صفر تا صد قوانین جدید سامانه صیاد درباره انواع چک صیادی!!!

چک یک ورقه ی با ارزش مالی است که معمولاً برای خرید در حال و پرداخت مبلغ در آینده استفاده می‌گردد. چک سند در حکم قانون لازم الاجرا است و از اسناد بازرگانی که به موجب آن، صادرکننده چک، پولی را که نزد دیگری دارد تمام یا بخشی را به سود خود یا ثالث مسترد می‌دارد. یکی از انواع چک ها انواع چک صیادی میباشد که هر روزه قوانین جدیدی برای این نوع چک تصویب میشود.در این نوشتار از مجله حقوقی دادمان به بررسی همه قوانین جدید درباره انواع چک در سامانه صیاد می پردازیم.

مشخصات ظاهری انواع چک صیادی

• رنگ این چک‌ها بنفش است.
• در چک‌های جدید شناسه یکتای ۱۶ رقمی در سمت چپ بالای هر برگ چک دیده می‌شود. همچنین بارکد نیز بر روی هر برگ چک چاپ می‌شود.
• درج عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است.»

الزامات قانونی چک‌های جدید صیادی

تمام صادرکنندگان، انتقال‌دهندگان و ذینفعان چک، ملزم به رعایت موارد زیر می‌باشند:

• لزوم ثبت تمام چک‌های جدید در سامانه صیاد، هنگام ثبت، تأیید و انتقال
• ممنوعیت دارندگان چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، از صدور چک جدید و ثبت آن در سامانه صیاد
• لزوم صدور چک در وجه ذینفع مشخص و ممنوعیت صدور آن در وجه حامل
• جایگزینی پشت‌نویسی چک‌های طرح جدید از طریق ثبت انتقال در سامانه صیاد

  ابزارهای دسترسی به ثبت، صدور و انتقال چک در سامانه صیاد

اینترنت بانکو برنامک موبایلی بانک:

امکان دسترسی به ابزار فوق را کاربر می‌بایست از بانک خود درخواست کند. کاربر می‌تواند فرآیندهای ثبت، تأیید و انتقال چک در سامانه صیاد را از طریق ابزار یادشده صورت دهد. لازم به ذکر است، امکان ثبت چک صرفاً از طریق بانک صادرکننده آن دسته‌ چک امکان‌پذیر می‌باشد. این در حالی است که سایر فرآیندها از قبیل تأیید و یا انتقال انواع چک صیادی هر یک از بانک‌ها توسط ابزار فوق امکان‌پذیر بوده و نیازی به یکسان بودن بانک کاربر با بانک صادرکننده آن چک (که لزوماً متعلق به آن شخص نیست) نمی‌باشد.

برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت:

با توجه به در دسترس بودن برنامک‌های حوزه پرداخت، خدمات پرکاربرد از قبیل امکان ثبتچک(متعلق به هر یک از بانک‌ها)، تأیید چک (چکی که کاربر به‌عنوان ذی‌نفع قصد دریافت آن را دارد و نیاز است تا پیش از دریافت فیزیک چک، مندرجات آن را استعلام کرده و با فیزیک چک تطبیق دهد) و هم‌چنین انتقال چک، توسط برنامک‌های یادشده ارائه می‌شوند. لازم به ذکر است، نیازی به انجام هیچ اقدامی از جانب بانک، برای دسترسی به برنامک‌های یادشده وجود نداشته و افراد می‌توانند برنامک‌های فوق را دانلود و استفاده کنند. هم‌چنین خاطرنشان می‌سازد، برنامک‌های حوزه پرداخت صرفاً امکان ارائه خدمت به مشتریان حقیقی و حساب‌های انفرادی را دارا می‌باشند. مراجعه به سامانه صیاد از طریق برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت برای ثبت، تأیید یا انتقال چک صرفاً باید از طریق تلفن همراهی که سیم‌کارت آن متعلق به خود شخص است، انجام شود.

(مجموعه برنامک‌های قابل‌استفاده در این حوزه از طریق وب‌سایت شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) به نشانی www.shaparak.ir قابل دریافت و نصب می‌باشد).

مراجعه به شعب بانک‌های عامل:

تمام شعب شبکه بانکی قابلیت ارائه خدمات سامانه صیاد را دارا می‌باشند و قادر هستند برای آن دسته از مشتریانی که امکان دسترسی به ابزار غیرحضوری را ندارند، اقدام‌های لازم را از جانب آنان صورت دهند. لازم به ذکر است، به‌منظور ثبت چک، شخص صادرکننده صرفاً می‌تواند به بانک صادرکننده دسته‌چک خود مراجعه کرده و در زمان تأیید دریافت چک نیز شخص تأییدکننده (ذینفع) می‌تواند صرفاً به بانک خود (بانکی که در آن دارای حساب فعال می‌باشد) مراجعه کند و فرآیند تأیید از سوی شخص و توسط بانک صورت گیرد.

سایر ابزار مورد استفاده برای ارائه خدمات چک به مشتریان ازجمله تلفن‌بانک، ابزار پیامکی، کدهای دستوری و سایر روش‌هایی که توسط شبکه بانکی اطلاع‌رسانی خواهند شد.

فرایندهای مرتبط با انواع چک در سامانه صیاد 

ثبت چک:

پس از درج مندرجات چک در برگ آن، صادرکننده به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد مراجعه کرده و سپس اقدام به ورود اطلاعات چک و اطلاعات هویتی ذینفع/ذینفعان می‌کند. لازم به ذکر است این مرحله به‌عنوان ثبت اولیه چک تلقی شده و ثبت نهایی چک در سامانه صیاد مستلزم تأیید دریافت چک توسط ذینفع آن است.

خلاصه اقدامات مذکور به شرح زیر است:

• ثبت مندرجات شامل تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع و بابت در برگ چک
• مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
• احراز هویت

نکته۱ : احراز هویت در اینترنت بانک و برنامک موبایلی بانک، پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور این برنامه‌ها انجام می‌شود.
نکته۲ : احراز هویت در برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت یکی از مراحل «ثبت چک» است و از طریق ورود اطلاعات یکی از کارت‌های بانکی فرد صادرکننده انواع چک صیادی توسط همان بانکی که دسته‌چک وی را صادر کرده است، انجام می‌شود.
نکته۳ : احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.

• ورود مندرجات چک در سامانه صیاد
• تأیید و ثبت اولیه چک

استعلام و تأیید دریافتچک(توسط ذینفع)

با توجه به اینکه ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت‌شده در سامانه صیاد می‌باشد، گیرنده چک با در دست داشتن برگ چک اقدامات زیر را صورت خواهد داد:

• مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد (لزومی به یکسان بودن ابزار مورداستفاده توسط صادرکننده و تأییدکننده چک وجود ندارد)
• احراز هویت

نکته۱ : احراز هویت در اینترنت بانک و برنامک موبایلی بانک، پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور این برنامه‌ها انجام می‌شود.
نکته۲ : احراز هویت در برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت یکی از مراحل «ثبت چک» است و از طریق ورود اطلاعات یکی از کارت‌های بانکی فرد صادرکننده چک توسط همان بانکی که دسته‌چک وی را صادر کرده است، انجام می‌شود.
نکته۳ : احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.

• استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع و بابت
• تأیید یا رد چک براساس انطباق یا عدم انطباق مندرجات

 در صورت تأیید چک  :چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت.

 در صورت رد چک: ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، می‌بایست فیزیک چک را به صادرکننده/انتقال‌دهنده عودت دهد.

انتقال چک

در قانون جدید چک پشت‌نویسی با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صیاد جایگزین شده است. براین اساس، مراحل زیر توسط انتقال‌دهنده چک می‌بایست انجام گیرد:

• مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
• احراز هویت

نکته۱ : احراز هویت در اینترنت بانک و برنامک موبایلی بانک، پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور این برنامه‌ها انجام می‌شود.
نکته۲ : احراز هویت در برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت، یکی از مراحل انتقال چک است و از طریق ورود اطلاعات یکی از کارت‌های بانکی متعلق به ذینفع چک انجام می‌شود.
نکته۳ : احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.

• ورود شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال‌دهنده در سامانه صیاد
• ورود اطلاعات مربوط به قلم اطلاعاتی بابت و هویت ذینفع جدید چک (انتقال گیرنده)
• تأیید و ثبت اولیه انتقال انواع چک صیادی

استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک

امکان استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک از طریق ورود شناسه ۱۶ رقمی صیادی برگ چک در سامانه صیاد وجود دارد. علاوه بر ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد، خدمت مذکور از طریق روش‌های قابل دریافت می‌باشد:

۱- پورتال بانک مرکزی

از طریق مراجعه به پایگاه اطلاع‌رسانی این بانک به نشانی www.cbi.ir و با مراجعه به صفحه استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی، از طریق ارسال شناسه استعلام ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی، نسبت به وضعیت اعتباری کلی صادرکننده انواع چک صیادی ازنظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی رفع سوء اثر نشده نزد شبکه بانک مطلع شوند. لازم به ذکر است، این اطلاعات در قالب دسته‌بندی‌هایی که شرح جزئیات آن‌ها در تارنمای این بانک موجود است، ارائه می‌شود.

۲-  سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱

سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱ امکان استعلام وضعیت اعتباری کلی شخص صادرکننده چک، ازنظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی رفع سوء اثر نشده، نزد شبکه بانکی را فراهم می‌سازد.

استعلام وضعیت چک(صادرکننده-دارنده چک)

شخص صادرکننده چک، قادر به مشاهده وضعیت و مندرجات چک ثبت‌شده در سامانه صیاد )پیش از تأیید ذینفع) با استفاده از شناسه صیادی برگ چک مذکور خواهد بود.

استعلام وضعیت چک(ذینفع)

ذینفع یا دارنده چک با شناسه صیادی و شماره ملی خود قادر به مشاهده وضعیت و مندرجات چک ثبت‌شده در سامانه صیاد می‌باشد.

نحوه وصول چک‌های ثبت‌شده در سامانه صیاد

مالک نهایی چک (آخرین ذی‌نفع چک) در تاریخ سررسید آن، با مراجعه به شعبه هرکدام از بانک‌های کشور می‌تواند نسبت به وصول مبلغ چک اقدام کند. بدین ترتیب بانک موظف خواهد بود پس از انجام استعلام‌های لازم از سامانه صیاد، نسبت به مالکیت شخص ذی‌نفع (شخصی که وجه چک به‌حساب ایشان واریز خواهد شد) اطمینان حاصل کرده و سپس اقدامات لازم را در این خصوص صورت دهد. در صورت کسری حساب صادرکننده (شخصی که چک در ابتدا متعلق به او بوده است) می‌تواند مبلغ موجود در آن حساب را طلب کرده و هم‌چنین خواهان پرداخت مبلغ کسری چک از محل مبالغ موجود در سایر حساب‌های انفرادی ریالی صاحب حساب در همان بانک (به ترتیب اعلامی توسط بانک مرکزی) شود.

همچنین مطابق قانون جدید چک تمام حساب‌های صادرکننده چک در تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به میزان مبلغ کسری چک پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت غیرقابل پرداخت بودن (ثبت برگشت چک) به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی مسدود خواهد شد.

نحوه برگشت زدن چک و دلایل برگشت چک

بانک در موارد زیر، مجاز به پرداخت وجه چک نبوده و با درخواست دارنده انواع چک صیادی ، موظف به ثبت غیرقابل پرداخت بودن چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی و صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت متضمن کد رهگیری مطابق شرایط و تشریفات مقرر در قانون می‌باشد.

• عدم‌کفایت موجودی حساب‌جاری و عدم امکان تأمین وجه چک از محل سایر حساب‌های صادرکننده چک در همان بانک به شرح مندرج در ضوابط ابلاغی بانک مرکزی
• عدم انطباق امضای مندرج در انواع چک صیادی با نمونه امضای معرفی‌شده توسط مشتری یا وکیل/نماینده قانونی وی در حدود عرف بانکداری
• تشخیص اختلاف در مندرجات برگه چک در چارچوب قوانین و مقررات مربوط
• صدور دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده یا ذینفع یا قائم‌مقام قانونی آن‌ها، در چارچوب ماده (۱۴) قانون
• بسته بودن حساب‌جاری یا انسداد بخشی از/تمام موجودی آن ازجمله به‌موجب قانون، دستور مرجع قضایی یا به دستور مشتری و عدم امکان تأمین وجه چک از محل سایر حساب‌های صادرکننده چک در همان بانک به‌گونه‌ای که امکان پرداخت وجه چک به‌طور کامل میسر نباشد
• قلم‌خوردگی در متن چک (در صورت فقدان ظهرنویسی مرتبط با تصحیح قلم‌خوردگی)
• عدم انطباق مندرجات برگه چک با مندرجات ثبت‌شده در سامانه صیاد
• سایر موارد به‌موجب قوانین و مقررات موضوعه

لازم به تأکید است در صورت تحقق موارد فوق، بانک مکلف است به درخواست دارنده چک، فوراً غیرقابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه عدم پرداخت، علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضاء، مهر و به متقاضی (دارنده چک) تسلیم کند.

در گواهینامه عدم پرداخت باید هویت و نشانی کامل صادرکننده و دارنده انواع چک صیادی ، کد رهگیری دریافت شده از سامانه یکپارچه بانک مرکزی، مهر بانک و شخص حقوقی و وضعیت مطابقت یا عدم مطابقت امضای چک و نمونه امضای موجود در بانک درج‌شده باشد، در غیر این صورت در مراجع قضائی و ثبتی به آن ترتیب اثر داده نمی‌شود.

دارنده چک برگشتی با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت، می‌تواند به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قوه قضائیه رفته و درخواست صدور اجراییه از دادگاه صالح را کند. دادگاه با بررسی متن چک و احراز سه شرط مذکور در ماده (۲۳) قانون صدور چک (۱- وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد؛ ۲- در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است؛ و ۳-گواهی عدم پرداخت به دلیل موضوع ماده ۱۴ صادر نشده باشد. به این معنا که صادرکننده یا ذینفع انواع چک صیادی اعلام نکرده باشد که چک مفقود یا سرقت یا جعل‌شده است و یا اینکه از طریق کلاه‌برداری یا خیانت‌درامانت یا جرائم دیگر به دست نیامده باشد) اجرائیه را صادر می‌کند.

از تاریخ ابلاغ اجرائیه، ۱۰ روز به صادرکننده چک برگشتی مهلت داده می‌شود که مطالبات خود را پرداخت کند یا با موافقت دارنده ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی را معرفی کند، در غیر این صورت، حسب درخواست دارنده چک، مطابق قانون «نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» اقدام خواهد شد.

 نحوه رفع سوء اثر انواع چک صیادی

طبق قانون جدید چک، در هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعلام کند تا فوراً و به‌صورت برخط از چک رفع سوء اثر شود:

الف – واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محال‌علیه و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده انواع چک صیادی و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.

ب – ارائه لاشه چک به بانک

ج – ارائه رضایت‌نامه رسمی (تنظیم‌شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک به بانک)

د – ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک به بانک

ه – ارائه حکم قضائی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک به بانک

و– سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت مشروط به اینکه در خصوص چک موردنظر دعوای حقوقی یا کیفری در دادگاه‌ها و مراجع قضایی طرح نشده باشد.

 محدودیت‌های دارندگان چک برگشتی

در قانون جدید چک، بعد از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، این سامانه مراتب را به‌صورت برخط به تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری اطلاع می‌دهد. پس از گذشت بیست‌وچهار ساعت، تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلف‌اند تا زمانی که از چک برگشتی رفع سوء اثر نشده است، محدودیت‌های زیر را نسبت به صاحب حساب و امضاکننده چک برگشتی اعمال کنند:

الف- عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت‌بانکی جدید؛ حتی صدور المثنی/ تمدید تاریخ اعتبار کارت/ کارت اعتباری و تسهیلات خرد

ب- مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری موجود است به میزان کسری مبلغ انواع چک صیادی و به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی؛

ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی؛

د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی.

 موارد منع اعطای دسته‌چک به اشخاص

اعطای دسته‌چک به مشتریان زیر ممنوع است:

• اشخاص ورشکسته.
• اشخاص معسر از پرداخت محکوم‌به.
• اشخاص دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده.
• وکیل/نماینده صادرکننده (امضاء کننده) چک برگشتی (رفع سوء اثر نشده) از طرف اشخاص صاحب حساب در چارچوب قانون.
• اشخاصی که بنا به رأی قطعی مراجع قضایی حسب مفاد قوانین مربوط ازجمله موارد مقرر در قانون، به محرومیت از داشتن دسته‌چک محکوم شده‌اند.
• اشخاصی که حساب‌جاری آن‌ها به دلایل قانونی یا حسب تصمیم مرجع قضایی مسدود شده و برداشت از آن ممنوع است؛ به‌استثنای مواردی که صرفاً بخشی از موجودی حساب‌جاری مشتری مسدود شده و برداشت مابقی موجودی حساب‌جاری وی امکان‌پذیر است.
• اشخاص ورشکسته، معسر از پرداخت محکوم‌به یا دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده که به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی اقدام به اخذ دسته‌چک می‌کنند.
• شخصی که کمتر از مجموع تعداد برگه‌های آخرین دسته‌چک اعطایی به وی، به بانک ارائه و یا تعیین تکلیف شده باشد.