دعوی طاری چیست و شرایط طرح انواع دعاوی طاری چه می باشد؟

 اگر بعد از طرح دعوای اصلی، توسط خواهان، علیه خوانده، دعوایی، از طرف خوانده یا شخص ثالث یا حتی خود خواهان، اقامه گردیده که با دعوای اصلی، مرتبط بوده یا منشا یکسانی داشته باشد، به این دعوا، دعوی طاری گفته می شود. دعوی متقابل، اضافی، ورود و جلب ثالث، انواع دعاوی طاری بوده که هر کدام، دارای نحوه طرح مخصوصی هستند

علاوه بر دعوای اصلی، دعوای دیگری نیز که مرتبط با دعوای خواهان بوده، از سوی خوانده، شخص ثالث و یا حتی خود خواهان مطرح می گردد. این دعوا که دعوی طاری نامیده شده، دارای شرایط و نحوه طرح مخصوصی بوده که صرفا، در صورت رعایت نکات مربوطه، در همان دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی، مورد رسیدگی قرار گرفته، وگرنه خواهان دعوی، مجبور است تا دعوای خود را به صورت جداگانه، اقامه کرده که وی را با خطر طولانی شدن روند رسیدگی به دعوی طاری او مواجه می کند.

دعوی طاری در قانون چیست؟

انواع دعاوی طاری ، دعاوی هستند که در ضمن رسیدگی به دعوای اصلی مطرح می شوند. به دیگر سخن در پاره موارد دیده شده. که دادخواستی به محکمه تقدیم می شود. ولیکن پس از آن بنا به روند رسیدگی ممکن است. از طرف خواهان یا خوانده یا ثالث مطرح می گردد.

به موجب ماده ۱۷ قانون آیین دارسی مدنی :

هر دعوایی که در اثنای رسیدگی به ‌دعوای دیگر، از طرف خواهان یا خوانده یا شخص ثالث یا از طرف متداعیین اصلی بر ثالث اقامه شود،‌ دعوای طاری نامیده می شود. این دعوا اگر با دعوای اصلی مرتبط یا دارای یک منشاء باشد، در دادگاهی اقامه می‌شود که دعوای اصلی در آنجا اقامه‌ شده است. 

بنابراین، با توجه به این ماده، در پاسخ به این سوال که دعوی طاری چیست، می توان گفت، اگر بعد از طرح دعوای اصلی، توسط خواهان، علیه خوانده، دعوایی، از طرف خوانده یا شخص ثالث یا حتی خود خواهان، اقامه گردیده که با دعوای اصلی، مرتبط بوده یا منشا یکسانی داشته باشد، به این دعوا، دعوی طاری گفته می شود.

انواع دعاوی طاری

دعوی طاری، مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، دارای چهار نوع متفاوت دعوی متقابل،دعوای اضافی،دعوی ورود و جلب ثالث می باشد. از آنجا که احکام و مقررات حاکم بر شرایط و نحوه طرح این دعاوی، کاملا متفاوت با یکدیگر بوده، در این بخش، به بررسی اقسام دعوی طاری و معرفی انواع آن خواهیم پرداخت.

دعوی متقابل

دعوی متقابل، در ماده ۱۴۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی، چنین معرفی شده است:

خوانده می ‌تواند در مقابل ادعای خواهان، اقامه دعوا نماید. چنین دعوایی … دعوای متقابل نامیده شده …

بنابراین، دعوای متقابل، به عنوان یکی از انواع دعاوی طاری، دعوایی است که توسط خوانده، علیه خواهان مطرح می گردد. به عنوان مثال، در دعوای اجاره بها که از طرف موجر(خواهان)، علیه مستاجر(خوانده) مطرح شده، مستاجر نیز دعوایی را علیه موجر اقامه می نماید و هزینه هایی را که در ملک کرده، مطالبه می کند.

دعوی اضافی

یکی دیگر از انواع دعاوی طاری، دعوای اضافی بوده که البته، با این لفظ، در قانون آیین دادرسی مدنی، مورد تصریح قرار نگرفته، اما با توجه به ماده ۱۷ این قانون، که امکان طرح دعوی طاری، از سوی خواهان را نیز پیش بینی کرده، در پاسخ به این سوال که دعوی اضافی چیست، می توان گفت، دعوی اضافی، دعوایی است که علاوه بر دعوای اصلی، توسط خواهان، علیه خوانده مطرح می گردد. به عنوان مثال، موجر(خواهان)، دعوای تخلیه را علیه مستاجر(خوانده)، اقامه کرده و پس از آن، دعوای مطالبه اجور معوقه را نیز مطرح می کند.

 دعوی ورود ثالث

به موجب ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی :

هرگاه، شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی، برای خود، مستقلا حقی قایل باشد و یا خود را در محق شدن یکی از‌طرفین ذی ‌نفع بداند، می ‌تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است، وارد دعوا گردد…

در نتیجه، دعوای ورود ثالث، دعوایی است که از سوی ثالث، علیه خواهان یا خوانده دعوای اصلی اقامه می شود. مثلا، خواهان، دعوایی را، به خواسته استرداد سه خودرو، علیه خوانده مطرح کرده و شخص ثالثی، به خواسته مالکیت بر یکی از این خودروها و استرداد آن، اقامه دعوا ورود می کند.

دعاوی ورود ثالث دعوایی است که شخص ثالث در ضمن رسیدگی به دعوای اصلی علیه خواهان و خوانده اصلی مطرح می­کند و خود شامل انواع مختلفی می باشد که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

انواع دعوی ورود ثالث 

۱- ورود ثالث اصلی :

در مواردی است که شخص ثالث مستقلا در موضوع دعوا برای خود حقی قائل باشد. به عنوان مثال در دعوای بین الف و ب راجع به ملک خاص مشخص ج (ثالث) خود را مالک ملک مذکور بداند. و ورود ثالث طرح کند.

۲- ورود ثالث تبعی :

در مواردی مصداق دارد که شخص ثالث خود را در ذیحق شدن یکی از طرفین ذینفع بداند. به عنوان مثال چنانچه شخص ب در ملک خود برای الف حق ارتفاق قائل شده باشد. چنانچه متعاقبا در خصوص ملک ب بین شخص ج و ب اختلاف درمالکیت ایجاد شود شخص ثالث (الف) می تواند. دعوای ورود ثالث تبعی مطرح کند و خود را در ذیحق شدن ب ذینفع بداند. زیرا اگر ب مالک شناخته شود حق ارتفاقی که به الف داده بود همچنان مجرا است.

تعریف ذینفع :

کسی که اگر در دعوا حکم به نفع او صادر شود. سودی مستقیم از رای صادره برای وی متصور باشد.

تعریف ذی حق :

آن است که شخص بتواند در دادگاه صحت ادعای خود را با دلایل و مدارک اثبات کند.

دعوی جلب ثالث

دعوی جلب ثالث، در ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، چنین معرفی شده است:

هریک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می‌ تواند … از دادگاه، درخواست جلب او را بنماید…

بنابراین، دعوی جلب ثالث، به عنوان یکی از انواع دعاوی طاری، دعوایی است که توسط خوهان یا خوانده دعوا اصلی، علیه ثالثی مطرح می گردد. به عنوان مثال، خواهان، دعوی خلع ید را علیه خوانده مطرح کرده و خوانده، مدعی می شود که ملک را از ثالثی خریده، لذا، خواهان، آن ثالث را نیز به دعوی جلب کرده تا همراه با خوانده محکوم گردد.

اهداف طرح دعوای جلب ثالث 

۱- محکوم نمودن ثالث در دعوا مانند آنکه در دعوای علیه صادر کننده چک ظهر نویس را نیز جلب نماییم تا وی نیز متضامنا محکوم شود.

۲- تقویت وضعیت جالب ثالث به عنوان مثال چنانچه الف که مالک رسمی ملک بوده آن را با سند عادی به شخص ب انتقال دهد و ب نیز آن را به ج انتقال دهد چنانچه ج علیه الف دعوای الزام به تنظیم سند رسمی طرح کند، شخص ج می تواند شخص ب را برای تقویت وضعیت خود و اثبات صحت قرارداد اول (بین الف و ب) به دادرسی جلب کند

۳- جلوگیری از اعتراض ثالث احتمالی ثالث در آینده

مهلت طرح جلب ثالث

مهلت طرح جلب ثالث از انواع دعاوی طاری شامل سه مرحله به شرح زیر می باشد:

مرحله بدوی :

درخواست تا پایان اولین جلسه دادرسی و تقدیم دادخواست ظرف ۳ روز

مرحله دادخواهی :

۱) واخواه : همزمان با دادخواست واخواهی
۲) واخوانده : تقدیم درخواست در اولین جلسه واخواهی و تقدیم دادخواست ظرف ۳ روز

مرحله تجدیدنظر :

۱) تجدیدنظر خواه : همزمان با دادخواست تجدیدنظر 
۲) تجدیدنظر خوانده : ضمن پاسخ تبادل لوایح

شرایط دعوای طاری چیست؟

تمام انواع دعاوی طاری، مطابق ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی، در دادگاهی مورد رسیدگی قرار می گیرند که به دعوای اصلی رسیدگی می کند. اما، برای اینکه دادگاه، همراه با دعوای اصلی، به دعوای طاری نیز رسیدگی کند، لازم است تا یک سری از شرایط مشترک و اختصاصی وجود داشته باشد. لذا، در ادامه، به این پرسش جواب خواهیم داد که شرایط طرح دعوی طاری چیست؟

شرایط مشترک طرح دعوی طاری

منظور از شرایط مشترک طرح دعوی طاری، شرایطی است که برای اقامه تمام انواع دعاوی طاری، باید وجود داشته باشد. قانون گذار، در قانون آیین دادرسی مدنی، شرایط عمومی طرح این دعاوی را پنج مورد می داند که لازم است تا یکی از آن ها وجود داشته باشد. این شرایط، عبارتند از:

۱- وحدت منشا دعوی طاری و دعوی اصلی: منظور از منشا، رابطه حقوقی است که بر اساس آن، خواهان، دعوا را علیه خوانده مطرح می کند. در این صورت، رابطه حقوقی منشا دعوا طاری، باید همان رابطه حقوقی منشا دعوای اصلی باشد. به عنوان نمونه، منشا دعوای اجاره بهای موجر، علیه مستاجر، قرارداد اجاره است. بنابراین، دعوای متقابل مستاجر، به خواسته مطالبه هزینه تعمیرات ملک نیز از قرارداد اجاره، ناشی شده و دارای وحد منشا، با دعوای اصلی می باشد.

۲- ارتباط کامل دعوی طاری و دعوی اصلی: ارتباط کامل، به این معنا است که تصمیم گیری در هر یک از دعوای اصلی و طاری، موثر در دیگری باشد. مثلا، خریدار، دعوای اصلی الزام به تنظیم سند رسمی ملک را علیه فروشنده، مطرح کرده و شخص ثالثی، وارد دعوا شده و دعوای خلع ید از ملک را علیه هر دو خواهان و خوانده، اقامه می نماید.

۳- دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی میکند: صلاحیت ذاتی در رسیدگی به دعوای طاری داشته باشد و در خصوص اموال غیر منقول صلاحیت محلی نیز لازم است.

۴- عدم قصد اطاله دادرسی و یا تبانی

۵-در مهلت قانونی مطرح شده باشد:جلب ثالث و دعوای اضافی و دعوای متقابل تا پایان اولین جلسه دادرسی و ورود ثالث تا قبل از ختم دادرسی است.

شرایط اختصاصی طرح دعوی طاری

شرایط اختصاصی طرح دعوی طاری، به شرایطی گفته می شود که هر کدام از انواع دعاوی طاری، به طور اختصاصی، باید داشته و این شرایط، صرفا مخصوص همان دعوی هستند. این شرایط، مطابق توضیحات زیر می باشند.

دعوی متقابل

شرط اختصاصی طرح دعوی متقابل، این شرط است که دعوای مزبور، باید تا پایان اولین جلسه دادرسی مطرح گردد. بنابرین، از زمانی که دادخواست دعوی اصلی، به خوانده ابلاغ شده و خوانده برای مشاهده ابلاغیه الکترونیکی سامانه ثنا یا ابلاغیه کاغذی اقدام کرده، وی فرصت داشته تا دعوی متقابل را طرح نموده و این فرصت، تا پایان جلسه نخست دادرسی، ادامه خواهد داشت.

نکته کاربردی در دعوای متقابل

طرح دعوای متقابل از جانب اصحاب دعوا علیه وارد ثالث اصلی امکان پذیر است اما در برابر وارد ثالث تبعی امکان ندارد. دعوای متقابل دعوایی است که خوانده اصلی علیه خواهان اصلی اقامه می نماید و شرایط دعوای متقابل همان شرایط ۴ گانه می باشد که عبارتند از:

شرط اول) هزینه ی دعوای متقابل براساس خواسته یا بها خواسته دعوای متقابل محاسبه می شود

شرط دوم) امکان طرح دعوای متقابل نسبت به دعوای متقابل وجود ندارد البته خواهان می تواند به همان نتیجه مقصود از طریق دعوای اضافی دست یابد

شرط سوم) موارد مذکور در مواد ۱۸ و ۱۴۲ که به عنوان دفاع مطرح می شوند دعوای متقابل نبوده و نیازی به دادخواست ندارند.

شرط چهارم) اگر دعوای متقابل از مهلت مطرح شود اما با دعوای اصلی ارتباط کامل داشته باشد دادگاه مطابق م ۱۰۳ به هر دو دعوا همزمان رسیدگی می کند حتی اگر صلاحیت محلی برای رسیدگی به دعوای مذکور وجود نداشته باشد به عبارتی برای اعمال م ۱۰ صلاحیت محلی نیاز نیست.

 دعوی اضافی

دعوی اضافی نیز همانند دعوای متقابل، صرفا تا پایان جلسه اول دادرسی، قابل طرح می باشد. البته، این دعوی، دارای یک شرط اختصاصی دیگر نیز بوده که به موجب این شرط، تنها در مرحله خاصی از رسیدگی، قابل طرح است. دعاوی اضافی دعوایی است که خواهان اصلی علیه خوانده اصلی مطرح می کند. به دیگر سخن زمانی که فردی علیه شخص اقامه دعوا می نماید ممکن است دعوای اضافه مطرح نماید.

دعوی ورود ثالث

در پاسخ به این پرسش که شرایط اختصاصی دعوی ورود ثالث چیست، می توان به این موارد، اشاره نمود: اولا، دعوی ورود ثالث، نباید به منظور تبانی با یکی از طرفین دعوای اصلی یا با هدف تاخیر ایجاد کردن در روند رسیدگی، مطرح شود. ثانیا، رسیدگی به دعوای اصلی، باید منوط به رسیدگی به دعوی ورود ثالث باشد.

نکات کاربردی دعوی ورود ثالث

نکته ۱) در صورتی که یکی از شرایط ۴ گانه ورود ثالث وجود نداشته باشد دادگاه ورود ثالث را از دعوای اصلی تفکیک نموده و حسب آنکه ورود ثالث اصلی یا تبعی باشد به شرح ذیل اقدام می شود:

الف) اگر ورود ثالث از نوع اصلی بوده از دعوای اصلی تفکیک شود. چنانچه دادگاه صلاحیت ذاتی و محلی داشته باشد به آن نیز جداگانه رسیدگی می کند.

ب) اگر ورود ثالث از نوع تبعی بوده و از دعوای اصلی تفکیک شود دادگاه در خصوص ورود ثالث تبعی قرار د دعوا صادر می کند زیرا وارد ثالث تبعی مستقلا ذینفع نمی باشد و لذا به استناد بند ۱۰ م و م ۸۹ قرار رد دعوا صادر می شود.

 نکته ۲) استرداد دادخواست یا استرداد دعوای اصلی مانع از رسیدگی به دعوای ورود ثالث اصلی نمی باشد زیرا دعوای مذکور یک دعوای ورود ثالث تبعی می باشد که در این صورت قرار رد دعوا صادر می شود.

نکته ۳ ) برای طرح ورود ثالث اعم از اصلی یا تبعی تنظیم دادخواست نیاز می باشد.

نکته ۴) هزینه دادرسی ورود ثالث علی الاصول به میزان (معادل) دعوای اصلی در همان مرحله ای است که ثالث وارد می ود.

نکته ۵) شخصی که به دادرسی وارد می شود خواهان تلقی شده و از کلیه حقوق خواهان در جلسه اول دادرسی مربوط به خود از جمله افزایش خواسته یا تعرض به اصالت سند طرفین مقابل برخوردار می باشد.

دعوی جلب ثالث

شرایط اختصاصی دعوی جلب ثالث، به عنوان یکی از انواع دعاوی طاری، در ماده ۱۳۶ قانون آیین دارسی مدنی، بدین صورت بیان گردیده که خواهان یا خوانده ای که درخواست جلب ثالث را داشته، اولا، باید تا پایان جلسه اول دادرسی، جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ثانیا، ظرف حداکثر ۳ روز پس از آن جلسه، دادخواست جلب ثالث را ثبت نماید.

نکات کاربردی دعوی جلب ثالث

نکته ۱) جلب ثالث همانند سایر انواع دعاوی طاری نیازمند دادخواست می باشد و هزینه دادرسی آن علی الاصول معادل هزینه دعوای اصلی در همان مرحله است.

نکته ۲) شخص ثالث که به دعوا جلب می شود (مجلوب ثالث) خوانده محسوب شده و دارای کلیه حقوق خوانده در جلسه اول مربوط به خود می باشد و لذا مجلوب ثالث می تواند به بهای خواسته اعتراض کند و همچنین مجلوب ثالث حق دارد فقط علیه جالب ثالث (خواهان دعوای جلب ثالث) دعوای متقابل اقامه نماید به شرط آن که جلب وی به قصد تقویت وضعیت جالب نبوده باشد.

نحوه طرح دعوی طاری

علاوه بر اینکه طرح انواع مختلف دعاوی طاری، تابع شرایط و مقررات مخصوصی بوده، نحوه طرح این دعاوی نیز متفاوت می باشد. در نتیجه، در این قسمت، به توضیح نحوه طرح دعوی طاری، در مورد هر یک از اقسام چهارگانه آن، می پردازیم.

نحوه طرح دعوی متقابل

در صورتی که خوانده، بخواهد دعوی متقابل را قبل از جلسه اول رسیدگی، طرح کند، باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی، دادخواست خود را ثبت کرده و در دادخواست، شماره پرونده دعوای اصلی را قید نماید. اما؛ چنانچه، خوانده، قصد داشته باشد تا در جلسه اول دادرسی، دعوا را اقامه کند، باید درخواست او صورت جلسه شده و در اولین فرصت ممکن، بعد از پایان جلسه، دادخواست خود را با رعایت نکات فوق، در دفتر خدمات قضایی، ثبت کند.

نحوه طرح دعوی اضافی

نحوه طرح دعوی اضافی نیز دقیقا همانند دعوای متقابل بوده و بنابراین، طرح آن، قبل از جلسه اول دادرسی، نیازمند ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی، مطابق مراحل ثبت شکایت در دفاتر خدمات قضایی و با تصریح به شماره پرونده دعوای اصلی و در جلسه اول دادرسی، با درج خواسته خواهان، در صورت جلسه می باشد.

نحوه طرح دعوی ورود ثالث

شخص ثالث، می تواند تا زمانی که ختم دادرسی اعلام نشده، دادخواست دعوی ورود ثالث را، با قید شماره پرونده دعوای اصلی، در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، ثبت کرده و آن را برای دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی، ارسال نماید.

نحوه طرح دعوی جلب ثالث

نحوه طرح دعوی جلب ثالث، بدین صورت بوده که هر یک از خواهان یا خوانده که خواستار جلب شخص ثالث باشد، باید تا پایان جلسه اول دادرسی، جهات و دلایل خود را به دادگاه اظهار کرده و ظرف ۳ روز از تاریخ جلسه، دادخواست دعوی جلب ثالث را، با قید شماره پرونده دعوای اصلی، در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، ثبت نماید.

هزینه دادرسی دعاوی طاری

دعاوی طاری، هر چند، دعوای اصلی محسوب نشده، اما به هر حال، یک دعوای حقوقی هستند و بنابراین، از نظر میزان هزینه دادرسی، تابع مقررات هزینه دادرسی مرحله ای هستند که در آن مرحله، طرح می شوند و برای تعیین این هزینه نیز باید به بخشنامه هزینه دادرسی و تعرفه خدمات قضایی مصوب قوه قضاییه مراجعه نمود.

در نتیجه، اگر دعوای طاری، در شورای حل اختلاف، مطرح گردد، در صورت مالی بودن، هزینه دادرسی آن، ۲.۵ درصد ارزش خواسته بوده؛ در صورت طرح در دادگاه حقوقی بدوی، ۳.۵ درصد ارزش خواسته و در صورت اقامه در مرحله واخواهی و تجدیدنظر، ۴.۵ درصد ارزش خواسته خواهد بود. همچنین، در صورتی که دعوای طاری مطرح شده، غیر مالی باشد، هزینه دادرسی آن، از ۴۰ تا ۱۸۰ هزار تومان می باشد.

دعاوی طاری در شورای حل اختلاف

شورای حل اختلاف، مرجعی است که به موجب قانون، به دعاوی مالی، با خواسته تا سقف ۲۰ میلیون تومان و برخی دعاوی غیر مالی، رسیدگی کرده و رسیدگی شورای مزبور، در این گروه از دعاوی، رسیدگی مرحله بدوی محسوب می گردد که مرجع تجدیدنظر آن، دادگاه بدوی حوزه شورا است.

حال، اگر به قانون آیین دادرسی مدنی، مراجعه کنیم، مشاهده می کنیم که در این قانون، تمام انواع دعاوی طاری، قابل طرح در مرحله بدوی بوده و هیچ منعی نیز برای اقامه این دعاوی، در شورا پیش بینی نشده است. در نتیجه، طرح تمامی دعاوی طاری در شورای حل اختلاف، در صورت وجود شرایط قانونی، امکان پذیر می باشد.

دعاوی طاری در مرحله تجدیدنظر

علاوه بر شورای حل اختلاف، مرجع قضایی دیگری که ممکن است، امکان طرح دعاوی طاری در آن، مورد سوال بسیاری از اشخاص باشد، دادگاه تجدیدنظر است. دادگاه تجدیدنظر، مرجعی بوده که پس از صدور رای از دادگاه بدوی، با اعتراض یکی از طرفین، امکان رسیدگی مجدد به پرونده را خواهد داشت.

گروه مشاورین و وکلای موسسه حقوقی سروش نافع دادمان بستری است که شما عزیزان می توانید از طریق آن سوالات خود را درباره انواع دعوی طاری و شرایط طرح انواع دعاوی طاری ثبت کنید و در کمترین زمان پاسخ مناسب خود را دریافت کنید:

سامانه مشاوره حقوقی و قضایی