حبس یکی از رایج ترین مجازات ها در جهان معاصر است. مجازات حبس یکی از مجازاتهای سلب کننده آزادی است و در بیشتر جرائم به عنوان مجازات اصلی اعمال میشود. پس از صدور رأی مبنی بر محکومیت مجرم به اجرای مجازات حبس، با ارسال پرونده به اجرای احکام می بایستی مجازات حبس صادره اجرا گردد.
نحوه اجرای مجازات حبس در قانون
ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می دارد:
مدت تمام کیفرهای حبس از روزی شروع میشود که محکوم علیه (زندانی) به موجب حکم قطعی لازم الاجرا، حبس شود.
چنانچه محکوم علیه پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در همان پرونده مطرح بوده تحت نظر یا بازداشت شده باشد، مدت بازداشت قبلی از میزان حبس او کسر می شود.
تبصره : اگر مدت زمان تحت نظر یا بازداشت شدن متهم کمتر از بیست و چهار ساعت باشد، در احتساب ایام بازداشت، یک روز محاسبه میشود.
اقسام زندان
زندان بسته: زندانی است که در آن فرد زندانی بطور کامل در زندان بسر می برد.
زندان نیمه باز: به معنای این است که معمولاً فرد زندانی روزها در بیرون از زندان به انجام اموری که دادگاه معین می کند بپردازد و شب ها نیز در اختیار خود می باشد.
مراکز حرفه آموزی و اشتغال: شامل حفاظ اول و حفاظ دوم می باشند. مرکز حرفه آموزی اگر در زندان باشد به آن حفاظ اول گفته می شود و اگر بیرون از زندان باشد به آن حفاظ دوم گفته می شود. افرادی که در حفاظ اول هستند شب ها در زندان خواهند بود، اما زندانیانی که در حفاظ دوم باشند، معمولاً شب ها در اختیار خود خواهند بود.
محل اجرای حبس
تبصره ۳ ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری بیان میدارد:
در صورتیکه محل اقامت محکوم به حبس، خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم باشد، نامبرده برای تحمل ادامه حبس به زندان محل اقامت خود منتقل میشود؛ مگر اینکه این امر موجب مفسده باشد که در این صورت با تشخیص قاضی صادرکننده رأی قطعی به نزدیک ترین زندان به محل اقامت خود منتقل میشود. هزینه انتقال از محل اعتبارات قوه قضاییه پرداخت میشود.
در حال حاضر به نظر میرسد که اعمال تبصره ۳ ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری منوط به درخواست محکوم علیه نباشد، بلکه قانونگذار محل اجرای حبس را حوزه اقامت محکوم علیه اعلام کرده است. همچنین مراد از مفسده مذکور در تبصره ۳ ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری، عبارت است از آنچه که سبب ایجاد ناهنجاری یا تشدید آن شود به نحوی که عرف آن را مذموم بداند.
بیماری محکوم علیه (مجرم)
اگر فرد زندانی قبل از معرفی به زندان بیمار باشد و بیماری او به نحوی باشد که درمان او می بایست خارج از زندان صورت بگیرد، در اینصورت اجرای حکم شروع نمی شود. اما قاضی اجرای احکام فرد را به پزشکی قانونی معرفی می کند تا پزشکی قانونی گواهی کند که نامبرده دارای بیماری است یا خیر و همچنین آیا بیماری او به نحوی است که مداوای وی در خارج از زندان ضرورت دارد یا خیر و اینکه مدت زمان مداوا نیز باید تعیین گردد.
نکته: بعد از وصول نظر پزشکی قانونی اگر بیماری محکوم علیه تایید شد، قاضی اجرای احکام با اخذ تامین مناسب، اجرای حبس را به تعویق می اندازد.