یکی از آثار حقوقی عقد ازدواج دائم، ارث بردن مرد و زن از یکدیگر بعد از فوت یکی از آنهاست که مبنای این توارث در قرآن مجید آمده و قانون مدنینیز به جزئیات و نحوه ارث بری و تفاوت های مقدار ارثیه مرد و زن پرداخته است. یکی از شرایط لازم برای این که زن و شوهر وارث هم بشوند عقد نکاح دائم است، یعنی در ازدواج موقت توارث بین زوجین برقرار نمی شود و شرط بعدی برای ارث بردن زن و مرد از یکدیگر این است که در زمان فوت، زن و مرد در عقد هم باشند و رابطه زوجیت موجود باشد.
در ارث، انتقال مالکیت هم به صورت بلاعوض بوده و هم به نحو قطعی و دائمی محقق میشود. ارث دارای حالات و فرض‌های متعددی است.
وضعیت دریافت ارث مرد از زن
زوجین تنها در صورت ازدواج دائمی از یکدیگر ارث می‌برند. زوجین در ازدواج موقت، حتی اگر به‌صورت شرط ضمن عقد این موضوع قید شده باشد هم زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند.
چنانچه مردی همسرش فوت کند، اگر دارای فرزند مشترک با همسر خود بوده باشد سهم‌الارث او از اموال باقی مانده خانم یک‌چهارم خواهد بود و چنانچه فرزندی نداشته باشند سهم‌الارث مرد یک‌دوم خواهد بود.
اگر خانمی همسرش را از دست بدهد چنانچه فرزند مشترکی با مرد داشته باشد یک‌هشتم باقی‌مانده از اموال مرد را ارث می‌برد.
در صورتی‌که فرزندی نداشته باشد سهم‌الارث خانم یک چهارم اموال خواهد بود.
اگر مرد فقط و فقط تنها وارث همسر خود باشد تمام سهم‌الارث را مالک میشود. ولی اگر خانم فقط وارث همسر خود باشد و هیچ وارث دیگری نباشد فقط به میزان سهم خود ارث می‌برد (یک چهارم اموال) و باقی‌مانده اموال جز اموال مجهول‌المالک شناخته میشود و زن مالک آن‌ها نمی‌شود.
حالات استثنایی ارث مرد و زن
همان‌طور که اکثریت جامعه نیز به این موضوع آگاه هستند که زوجین فقط در صورتی از هم ارث می‌برند که داخل رابطه زوجیت با یکدیگر باشند. بنابراین درصورت طلاق و جدایی زوجین از یکدیگر ارثی تعلق نخواهد گرفت.
طبق ماده ۹۴۳ قانون مدنی، با ایجاد یک حالت استثنایی خلاف موارد گفته شده مقرر کرده است:
آن هم در صورتی است که، مردی همسر خود را طلاق دهد (درخواست طلاق از سوی مرد بوده باشد) و مرد یا زن قبل از انقضا مدت ۳ ماه فوت کنند ارث به طرف دیگر تعلق می‌گیرد.
حالت استثنایی دیگر را ماده ۹۴۴ قانون مدنی به وجود آورده است که بیان داشته است:
اگر شوهر در حالی که مریض است همسر خود را طلاق دهد و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به سبب همان بیماری که در حین طلاق وجود داشته است فوت کند. در این صورت خانم از او ارث می‌برد هر چند درخواست طلاق از سوی خانم بوده باشد، ولی این امر مشروط بر این است که خانم ازدواج مجدد نکرده باشد.