ایران‌کد چیست؟
ایران‌کد یا نظام طبقه‌بندی ملّی کالا و خدمات ایران، نظامی است که اطلاعات پایه زنجیره تأمین در حوزه کالاها و خدمات را تحت کنترل درآورده و به عناصر مختلف عرضه می‌کند. در این نظام با استفاده از رویه‌ها، استانداردها و به ویژه ابزار خبره طبقه‌بندی و کدگذاری کالاها و خدمات، زبان مشترک و مفاهیم همسانی در سطح ملی ایجاد شده و کلیه اطلاعات اعتباری کالاها و خدمات از قبیل مراجع عرضه‌کننده، مشخصات فنی، استانداردهای ملی و بین‌المللی و … ثبت، ذخیره، ساماندهی و منتشر می‌گردد.
تاریخچه :
ایران‌کد در ابتدا با توسعه سماپل (سیستم مدیریت اطلاعات پایه لجستیک) که بیش از یک دهه توسط لجستیک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به منظور ساماندهی اقلام و مدیریت موجودی‌های سپاه در آمادگاه‌ها و مراکز تابعه پیاده‌سازی شده بود، فعالیت خود را از سال ۱۳۸۵ در زمینه طبقه‌بندی کالاهای موجود در چرخه کالای کشور آغاز کرد. با توجه به گستردگی اقلام موجود در سطح ملی و نیازهای مدیریتی متفاوت در این حوزه، با استفاده از نظام‌های طبقه‌بندی خاص که در صنایع مختلف به‌کار گرفته می‌شود، نظام فعلی ملی طبقه‌بندی و کدگذاری کالا و خدمات کشور شکل گرفته است. ایران‌کد، نظامی تجربی و مبتنی بر اصول علمی طبقه‌بندی و توصیف کالاها با هدف اصلی شناسایی کالاها و خدمات کشور در راستای پاسخگویی به نیازهای ملی است.
اهداف :
- ایجاد زبان مشترک و ساده کردن، سرعت دادن و ایجاد اطمینان در تبادل اطلاعات و دسترسی به آن
- فراهم آوردن آمار و اطلاعاتی که پیشنیاز فعالیتهای تصمیمگیری، برنامهریزی و سیاستگذاری است.
- ایجاد سیستم های اطلاعرسانی هماهنگ در سطح ملّی مانند شبکه اطلاعرسانی بازرگانی کشور
- جلوگیری از دوباره کاری در طراحی سیستم های طبقه‌بندی و اطلاعاتی از مرحله صفر، برای سازمانها و مؤسساتی که در آینده تشکیل میشوند.
- انتقال سریع و دقیق اطلاعات مربوط به مراکز تهیه، تولید، فروش و بازار کالاها
- جلوگیری از اتلاف منابع مالی و انسانی که در اثر اشتغال در کارهای یکسان و موازی بهوجود می‌آید
خدمات صدور کد ملّی :
نظام ایران‌کد برای هر کالایی که در سطح کشور عرضه می‌شود بر اساس اطلاعات اظهاری عرضه‌کننده آن کالا یک کد ملّی شانزده رقمی صادر کرده و شناسنامه آن کالا را در قالب کاتالوگ الکترونیکی منتشر می‌کند. در این نظام با استفاده از رویه‌ها، استانداردها و به ویژه ابزار خبره طبقه‌بندی و کدگذاری کالاها و خدمات، زبان مشترک و مفاهیم همسانی در سطح ملی ایجاد شده و کلیه اطلاعات اعتباری کالاها و خدمات از قبیل مراجع عرضه‌کننده، مشخصات فنی، استانداردهای ملی و بین‌المللی و … ثبت، ذخیره، ساماندهی و منتشر می‌گردد.
خدمات GS1 :
ایران‌کد به عنوان نماینده GS1 در ایران خدمات ارائه کد‌های GTIN را که برای سیستم‌های خرده فروشی بیشترین کاربرد را دارد، انجام می‌دهد. بدین ترتیب، شرکتی که برای محصولات خود نیازمند دریافت این کد است لازم است نخست به عضویت ایران‌کد در آید. پس از عضویت، برای هر کد ملّی ثبت شده در سیستم، کد GS1 نیز به همراه بارکد مرتبط، تهیه شده و در اختیار عضو قرار می‌گیرد.
کد ملی کالا :
ایران‌کد با کمک کد ملی کالا و خدمات، وسیله‌ای برای شناسایی و ارتباط بین بنگاه‌ها در تسهیل فرآیندهای زنجیره تأمین کالاها و خدمات کشور فراهم می‌کند. شناسایی محصول و خدمات در فرآیندهای کسب و کار از نیازهای اساسی به شماره می‌آید. بسته به نیاز در هر مرحله از فرآیندهای کسب و کار به کالاهای در حال مبادله یا مبادله شده اشاره می‌شود و بسیاری تصمیمات بر اساس شناخت حاصل شده از کالا اتخاذ می‌گردد.
همان طور که در شکل زیر مشاهده می‌شود، ساختار کد ملّی کالا دارای سه بخش است. بخش اول کلید کد است که شامل بر ۷ رقم بوده و جایگاه محصول را در ساختار طبقه‌بندی کالا در ایران‌کد مشخص می‌کند. بخش دوم شامل بر ۵ رقم است و شماره سریال مرجع عرضه را در بر دارد. بخش سوم، سریال هر یک از کالاهای مرجع عرضه کننده است که شامل بر ۴ رقم است. هر یک از ارقام کد ملّی کالا می‌تواند از صفر تا نه باشد و در صورتی که برای مثال شماره سریال کالاهای یک عرضه کننده به علّت تنوع بالا به بیش از ۹۹۹۹۹ برسد، امکان استفاده از حروف نیز وجود دارد.
ساختار ملّی طبقه‌بندی کالای ایران‌کد:
ساختار طبقه‌بندی چارچوبی برای بیان روابط بین گروه‌های مختلف کالایی بر مبنای معیار طبقه‌بندی آنها است. ساختار طبقه‌بندی از تعدادی سطوح مرتبط به هم تشکیل شده است که در هر سطح گروه‌هایی از کالاها تقسیم‌بندی شده‌اند؛ بنابراین از این طریق می‌توان دسته‌های کالا و منطق تقسیم‌بندی آنها را شناسایی نمود. به عبارت دیگر ساختار طبقه‌بندی اقلام، دسته‌بندی و تقسیمات مختلف اقلام و تنوع آنها را به شکل درختی نمایش می‌دهد. در این سیستم دسته‌های کلان اقلام و زیرمجموعه‌های مربوطه، در قالب تقسیمات متوالی کلاس، سرگروه، گروه، زیر گروه، دسته و زیردسته اقلام قرار می‌گیرند.
کاتالوگ الکترونیکی ایران‌کد:
کاتالوگ الکترونیکی ایران‌کد سندی الکترونیکی است که مشخصات اعتباری و فنی بر گرفته از اطلاعات پایه هر کالا را بر مبنای داده‌های استاندارد شده ایران‌کد در بر دارد. در داخل پورتال ایران‌کد، برای هر کالا یا خدمت یک صفحه اختصاصی به نام کاتالوگ الکترونیکی کالا یا خدمت وجود دارد که در آن اطلاعات مربوط به کالا یا خدمت مشاهده می‌شود. این اطلاعات شامل کدملی و کد GS1 کالا یا خدمت، اطلاعات مبنای کالا یا خدمت از جمله عرضه‌کنند، تناظر سیستم‌های بین المللی و مشخصات فنی آن است.