شورای عالی انقلاب فرهنگی (تأسیس ۱۹ آذر ۱۳۶۳) به ریاست رئیس‌جمهور یکی از نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی ایران است که پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران با فرمان سید روح‌الله خمینی تشکیل شد. گسترش نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی و تزکیه محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی و نفی مظاهر و آثار غربزدگی از جمله اهداف این شورا است. ابتدا ستاد انقلاب فرهنگی تشکیل گردید که بعداً به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر ماهیت داد.
پیشینه
روح‌الله خمینی در جمع اعضای ستاد انقلاب فرهنگی دستور می‌دهد برای بازگشایی دانشگاه‌ها، ستاد انقلاب فرهنگی سابقه تک تک افراد را بازبینی کند و از اعضای ستاد می‌خواهد که «سازمانی» درست کنند که فعالیت‌های کلیه استادان و دانشجویان را زیر نظر داشته باشد. او دستور داده بود که گروه‌هایی برای رسیدگی به سوابق معلمها و استادان و دانشجویان، ایجاد شوند تا عده زیادی که چهره‌هایشان را از آنی که هستند برمی‌گردانند به یک چهره اسلامی شناسایی شوند و دانشگاه‌ها مرکز تجمع این افراد نشود.
وی عقیده داشت نباید به اظهارات و شهادت دادن معلمان به اسلام اکتفا بشود بله باید سوابق آن‌ها بررسی شود که:
این چطور آدمی بوده‌است؛ چکاره بوده‌است؛ در دانشگاه که بوده چه می‌کرده، چه درس می‌داده؛ چه جور برخورد می‌کرده با جوانها و چه توطئه‌ها داشته یا نداشته .
بعد هم که دانشگاه‌ها باز می‌شوند:
یک بازرسی‌هایی لازم است به اینکه در همه جا حاضر باشند؛ برای اینکه معلمین با دانشجوها چه جور برخورد دارند و غیر برنامه درسی شان چه حرفها آنجا هست؛ چه چیزها آنجا مطرح می‌کنند. اگر دیدند چیزهایی انحرافی است، اطلاع بدهند؛ و یک سازمانی باشد برای اینکه اگر هر یک از معلمین یک همچو کاری بخواهند بکنند، [بررسی] بشود.
آیت‌الله خمینی در حکم خود به اعضای منتخب ستاد انقلاب فرهنگی به صراحت مسئولیت انتخاب استادان را به عهده این ستاد گذاشت.
خمینی همچنین در پیام نوروزی خود، در فروردین ۵۹ بر آن تأکید کرده و گفت:
باید انقلاب اسلامی در تمام دانشگاه‌های سراسر ایران به وجود آید. تا اساتیدی که در ارتباط با شرق یا غرب‌اند تصفیه گردند و دانشگاه محیط سالمی شود برای تدریس علوم عالی اسلامی.
اهداف این شورا عبارت‌اند از:
- گسترش و نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی
- تزکیه محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی و نفی مظاهر و آثار غربزدگی از فضای فرهنگی جامعه
- تحول دانشگاه‌ها، مدارس و مراکز فرهنگی و هنری براساس فرهنگ صحیح اسلامی، گسترش و تقویت هر چه بیشتر آن‌ها برای تربیت متخصصان متعهد، اسلام‌شناسان متخصص، مغزهای متفکر و وطن‌خواه، نیروهای فعال و ماهر، استادان، مربیان و معلمان معتقد به اسلام و استقلال کشور
- تعمیم سواد، تقویت و بسط روح تفکر و علم‌آموزی و تحقیق و استفاده از دستاوردها و تجارب مفید دانش بشری برای نیل به استقلال علمی و فرهنگی
- حفظ و احیا و معرفی آثار و مآثر اسلامی و ملی
- نشر افکار و آثار فرهنگی انقلاب اسلامی، ایجاد و تحکیم روابط فرهنگی با کشورهای دیگر به ویژه با ملل اسلامی
وظایف
از جمله وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی، می‌توان در سه حوزه سیاست‌گذاری، تدوین ضوابط و نظارت تقسیم‌بندی نمود.
تهیه و تدوین سیاست‌ها و طرح‌های راهبردی کشور در زمینه‌های مختلف فرهنگی از جمله در حوزه‌های زنان، تبلیغات، اطلاع‌رسانی، چاپ و نشر، بیسوادی، دانشگاه‌ها، برقراری روابط علمی و پژوهشی و فرهنگی با سایر کشورها، همکاری حوزه و دانشگاه، فعالیت‌های دینی و معنوی، تهاجم فرهنگی و سایر حوزه‌های فرهنگی مربوطه از جمله وظایف سیاست‌گذاری این شورا محسوب می‌شود. همچنین تعیین ضوابط تأسیس مراکز علمی و آموزشی و نیز ضوابط گزینش مدیران و استادان و دانشجویان از جمله وظایف این شورا می‌باشد. بررسی و تحلیل شرایط فرهنگی ایران و جهان، بررسی الگوهای توسعه و پیامدهای فرهنگی آن، بررسی وضع فرهنگ و آموزش کشور و نیز نظارت بر اجرای مصوبات شورا از جمله وظایف نظارتی شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌باشد.
تاریخچه
پیشینه تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی به سال ۱۳۵۹ بازمی‌گردد که سال آغازین انقلاب فرهنگی محسوب می‌شود.
ستاد انقلاب فرهنگی
در این سال، ستاد انقلاب فرهنگی با فرمان آیت‌الله خمینی تشکیل شد. این ستاد بعدها به شورای عالی انقلاب فرهنگی شد. هسته هفت نفری که برای تشکیل این ستاد معرفی شدند عبارت بودند از:
- علی شریعتمداری
- محمدجواد باهنر
- محمدمهدی ربانی املشی
- حسن حبیبی
- عبدالکریم سروش
- شمس آل‌احمد
- جلال‌الدین فارسی
تربیت استاد و گزینش افراد شایسته برای تدریس در دانشگاه‌ها، گزینش دانشجو و اسلامی کردن جو دانشگاه‌ها و تغییر برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها وظایفی بود که بر عهده این شورا قرار داشت. البته عبدالکریم سروش معتقد است که در گزینش استادان دانشگاه ستاد انقلاب فرهنگی تنها نقش ناظر را داشته و در بسیاری از موارد در جریان اخراج استادان نبوده‌است. در مقابل، برخی از منتقدان چنین ادعایی را نمی‌پذیرند و معتقدند که این امر بر اساس آئین‌نامه مصوب ستاد انقلاب فرهنگی و توسط هیئت‌هایی زیر نظر ستاد انقلاب فرهنگی انجام شده‌است و فرد یا سازمان دیگری نمی‌تواند مسئول این اقدام باشد. عملکرد این ستاد در این دوران از جهت تأخیر در بازگشایی دانشگاه‌ها همیشه مورد انتقاد بوده‌است و به عنوان نقطه ضعف آن یاد می‌شود.
در شهریور ۱۳۶۲ این ستاد با دستور آیت‌الله خمینی ترمیم شد و افراد دیگری نیز به آن اضافه شدند. اعضای این ستاد عبارت بودند از:
۱ – سید محمد خاتمی از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۲ – محمدرضا مهدوی کنی از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۳ – ایرج فاضل اوایل شهریور ۶۳ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۴ – غلامحسین رحیمی شعرباف از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۵ – محمدعلی نجفی از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۶- صادق واعظ‌زاده از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۷ – محمد رحمتی اواخر مهر ۶۳ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۸- حسن حبیبی از تاریخ ۱۳۱۳/۳/۲۳۵۹ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۹ – محمدجواد باهنر از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا زمان کشته شدن در ۸ شهریور ۱۳۶۰
۱۰ – احمد احمدی: از تاریخ ۱۳۶۰/۱۱/۲ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۱۱- محمدمهدی ربانی املشی از تاریخ ۱۳۵۹/۳/۲۳ تا ۱۳۶۲/۶/۸
۱۲- شمس آل‌احمد از تاریخ ۱۳۵۹/۳/۲۳ تا ۱۳۶۲/۶/۸
۱۳ – عبدالکریم سروش از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۱۴- علی شریعتمداری از تاریخ ۱۳۶۲/۶/۸ تا ۱۳۶۳/۹/۱۹
۱۵- جلال‌الدین فارسی از تاریخ ۱۳۵۹/۳/۲۳ تا ۱۳۶۲/۶/۸
خمینی در ۱۹ آذر ۱۳۶۳ بر ستاد انقلاب فرهنگی ترمیم عمده‌ای انجام داد و با ترکیب متفاوت ستاد انقلاب فرهنگی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شد.
تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی
در سال ۱۳۶۱ در پی ناهماهنگی‌هایی که در اثر تداخل وظایف ستاد انقلاب فرهنگی و وزارت فرهنگ و آموزش عالی پیش می‌آمد، طرحی از سوی وزیر وقت تقدیم هیئت دولت شد که پس از تصویب در دولت، به‌صورت لایحه با قید یک فوریت تقدیم مجلس شد. اما تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی عملاً به ۱۹ آذر ۱۳۶۳ بازمی‌گردد. خمینی در این روز، طی پیامی فرمان تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی را صادر نمود. در بخشی از این پیام چنین آمده‌است:
خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی، ملی و انقلاب فرهنگی در تمام زمینه‌ها در سطح کشور آن چنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت کشید و با نفوذ عمیق ریشه دار غرب مبارزه کرد. اینک با تشکر از زحمات ستاد انقلاب فرهنگی برای هر چه بارورتر شدن انقلاب در سطح کشور، تقویت این نهاد را لازم دیدم بدین جهت علاوه بر کلیه افراد ستاد انقلاب فرهنگی و رؤسای محترم سه قوه، حجج اسلام آقای خامنه‌ای، آقای اردبیلی و آقای رفسنجانی و همچنین جناب حجت‌الاسلام آقای مهدوی کنی و آقایان کاظم اکرمی وزیر آموزش و پرورش و رضا داوری و نصرالله پورجوادی و محمدرضا هاشمی را به آنان اضافه نمودم
در دوران رهبری آیت‌الله خامنه‌ای
شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت خود را در این دوران همانند قبل استمرار داد و اعضای خود را کمابیش با همان ترکیب قبلی حفظ نمود. در سال ۱۳۷۵ سیدعلی خامنه‌ای ترکیب جدیدی برای شورا انتخاب نمود.
در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۹۰ آیت‌الله خامنه‌ای اعضای شورا را منصوب کرد. در این فهرست دو عضو افتخاری (احمد جنتی و حسن حبیبی) و دو عضو تازه نیز حضور داشتند و نیز برخی از جمله میرحسین موسوی از فهرست حذف شدند. در بخش حقوقی نیز تغییراتی اعمال شد، از جمله وزارت ورزش و جوانان افزوده شد.
آخرین بار در تاریخ ۲۶ مهر ۱۳۹۳ اعضاء حقوقی و حقیقی این شورا همچون دورهٔ گذشته با اضافه شدن معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور و معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده و رئیس دفتر تبلیغات اسلامی به اعضای حقوقی برای یک دوره ۳ ساله دیگر منصوب گریدند.
مؤسسات، نهادها و شوراهای تشکیل شده توسط شورا
مؤسسات
- سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)
- سازمان مدارس غیرانتفاعی و مشارکت‌های مردمی
- جهاد دانشگاهی
- دانشگاه آزاد اسلامی
- مرکز نشر دانشگاهی
- فرهنگستان زبان و ادب فارسی
- فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
- فرهنگستان علوم پزشکی
- فرهنگستان هنر
- انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
- دفتر جذب نخبگان
- شورای جذب خبرگان بدون مدرک دانشگاهی
- هیئت مرکزی گزینش استاد
- هیئت مرکزی گزینش دانشجو
- کمیته مرکزی انضباطی دانشجویان
- کمیته مطالعه و برنامه‌ریزی آزمون ورودی دانشگاه
- کمیته بررسی و ارزیابی دائمی وضع آموزش در کشور
- سازمان دانش‌آموزی جمهوری اسلامی ایران
- مرکز تألیف و ترجمه و نشر آثار هنری
- هیئت حمایت از کرسی های نظریه‌پردازی
نهادها
- کمیسیون مشورتی شورای عالی انقلاب فرهنگی
- هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی شورای عالی انقلاب فرهنگی
- هیئت نظارت و بازرسی شورای عالی انقلاب فرهنگی
- مرکز دریافت گزارش عملکرد دستگاه‌های مشمول اصل ۵۰ اصول سیاست فرهنگی کشور
شوراها
شوراهای اقماری وابسته
- شورای توسعه فرهنگ قرآنی (مصوبه جلسه ۶۴۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی)
شوراهای اقماری مرتبط
شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی
شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
شورای عالی جوانان
شورای فرهنگ عمومی
شورای عالی اطلاع‌رسانی
شورای عالی آموزشهای علمی – کاربردی
شورای پژوهشهای علمی کشور
شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
شورای هدایت استعدادهای درخشان
شورای تدوین کتابهای تعلیمات دینی مدارس
شورای تغییر بنیادی نظام آموزش و پرورش
شورای نظارت بر ساخت، طراحی، واردات و توزیع اسباب بازی کودکان
شورای هماهنگی تشکل‌های دانش آموزی
شورای نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه و یادمان در میدان‌ها و اماکن عمومی
شورای اسلامی شدن مراکز آموزشی
اعضای کنونی شورای عالی انقلاب فرهنگی
اعضای این شورا به دو دسته اعضای حقیقی و حقوقی تقسیم می‌شوند که هر چند سال یک‌بار تغییر می‌کنند. تعیین اعضای این شورا توسط رهبری صورت می‌گیرد. آخرین اعضای این شورا
اعضای افتخاری
- احمد جنتی
اعضای حقیقی
- علیرضا اعرافی
- حمید پارسانیا
- غلامعلی حداد عادل
- رضا داوری اردکانی
- حسن رحیم‌پور ازغدی
- علی‌اکبر رشاد
- سید علیرضا صدر حسینی
- محمدرضا عارف
- محسن قمی
- محمدعلی کی‌نژاد
- منصور کبگانیان
- حسین کچویان
- مهدی گلشنی
- علی لاریجانی
- محمود محمدی عراقی
- محمدرضا مخبر دزفولی
- صادق واعظ‌زاده
- علی‌اکبر ولایتی
- سید عزت‌الله ضرغامی
- عبدالله جاسبی
- سید سعیدرضا عاملی (دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی)
اعضای حقوقی
- رئیس قوه مجریه – حسن روحانی (رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی)
- رئیس قوه قضائیه – ابراهیم رئیسی
- رئیس قوه مقننه – علی لاریجانی
- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی – سید عباس صالحی
- وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی – سعید نمکی
- وزیر علوم، تحقیقات و فناوری – منصور غلامی
- وزیر آموزش و پرورش – سید جواد حسینی (سرپرست)
- وزیر ورزش و امور جوانان – مسعود سلطانی‌فر
- وزیر کشور – عبدالرضا رحمانی فضلی
- معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور – سورنا ستاری
- معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه – محمدباقر نوبخت
معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده – معصومه ابتکار
رئیس سازمان صداوسیما – عبدالعلی علی‌عسگری
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی – محمد قمی
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی – ابوذر ابراهیمی ترکمان
رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها – مصطفی رستمی
رئیس جهاد دانشگاهی – حمیدرضا طیبی
رئیس شورای فرهنگی و اجتماعی زنان – زهرا آیت‌اللهی
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی – محمدمهدی طهرانچی
رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی – احمد مازنی
رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی – محمدرضا عارف
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی – حسین‌علی شهریاری
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی – احمد واعظی
دبیران شورای عالی انقلاب فرهنگی
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با هدف کارشناسی هرچه بهتر مصوبات شورای عالی و پشتیبانی علمی، پژوهشی تشکیل شد که علاوه بر نقش اداری و پشتیبانی علمی و پژوهشی، نظارت و ارزیابی و هماهنگی و پیگیری اجرایی شدن مصوبات شورا را نیز بر عهده دارد. در زیر فهرست اسامی دبیران این شورا از ابتدا تاکنون آمده‌است.
محمدرضا هاشمی گلپایگانی
سید مصطفی میرسلیم
محمدعلی کی نژاد
محمدرضا مخبر دزفولی
سید سعیدرضا عاملی
در حد یک سوال اکابه ای؟چرا در یک نظامی که مدعی مذهب اسلام و انتظار امامت آقا و برای عذای حسین می درد و بدنبال فلسفه حجاب سر است یک خبر نگار که نه مبتکر و نه تولید کننده ووو هست و فقط خبر چینی می کند بایستی اعلام شود که با پی گیری های خبرچین ها، مسؤلیت های صف اولی ها به نتیجه رسیده است که بیانگر این است که یک مبصر و یا یک ناظر همیشگی برای تمامی این آدما واجب النیاز است که کارهای محوله خود را انجام دهند و گرنه باسن ها گشاد هست و این تبلیغات برای جوانان مردم جهت شهید شدن و داغدار کردن خانواده ها و یتیم کردن یک سری نوزاد و کودک برای یک عمر، پوچ و توخالی چراکه به مبصری بنام خبرچین همیشه نیاز است که اگر الگو برداری از ممالک غربی می شود چون ادعای اعتقاد راسخ دین و خدا نمی کنند دیگر تفاوت با این خون های شهدا و جانفشانی ایثارگران جانبازان ووو با آن ممالک در چیست که اگر بخواهد یک خبرچین بدنبال پروپاگاندایی و تبلیغات رسانه باشد تا کارها بخواهد دستاورد و نتیجه ای داشته باشد ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟