قرار تامین خواسته راهی برای جلوگیری از تضییع حق است. در این روش، خواهان عین خواسته یا معادل آن را از اموال خوانده تا پایان دادرسی به حیطه توقیف در می‌آورد و از نقل و انتقال آن جلوگیری میکند تا طلب خود را وصول کند.
هر زمان که حقی از شخصی ضایع شود، مدعی می‌تواند برای الزام طرف مقابل به احقاق حق اقدام به طرح دعوا کند. در همین راستا برای پیشگیری از تضییع حقوق افراد در طول روند دادرسی و رسیدگی به پرونده، قانونگذار این امکان را فراهم کرده که خواهان بتواند مال معین مورد طلب و یا معادل آن را از اموال خوانده توقیف کند تا در نهایت اگر دادگاه به به نفع او رای صادر کرد، مالی برای احقاق حقوق او وجود باشد.
قرار تأمین خواسته چیست؟
نظر به اینکه از زمان طرح دعوی و انجام رسیدگی و صدور حکم و اجرای آن مدت زمان زیادی سپری می گردد و ازدیاد روز افزون پرونده ها و طولانی شدن جریان دادرسی، نیل محکوم له را به محکوم به با تعذر جدی مواجه می نماید و در این فرصت خوانده تلاش می کند تا اموال خود را انتقال و یا به هر طریقی مخفی نموده و اجرای حکم را با مشکل مواجه نماید و محکوم له در زمان اجرای حکم با خوانده بی مال مواجه می گردد ، فلذا قانونگذار به منظور حفظ حقوق مدعی و جلوگیری از این امر تأسیسی را در قانون آئین دادرسی مدنی پیش بینی نموده است تا خواهان قبل از صدور حکم ، به منظور اینکه زمینه اجرای حکم قطعی به جهت عدم شناسایی مال از محکوم علیه متعذر نگردد، بتواند مال معینِ مورد طلب و یا معادل آن را از اموال خوانده توقیف نماید، تا در صورتیکه حکم دادگاه به نفع وی صادر گردد اجرای حکم با مشکل نداشتن مال از سوی خوانده مواجه نگردد.
قرار تامین خواسته چه موقع صادر می شود؟
قرار تامین خواسته بر اساس ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی ممکن است قبل از اقامه دعوی یا در طول دعوی و تا قبل از صدور حکم نهایی و قطعی صادر شود.
در هنگام دادرسی، چه در مرحله بدوی و چه در مرحله تجدیدنظر، خواهان این امکان را دارد که درخواست تأمین خود را به دادگاه رسیدگی کننده به اصل دعوا، تقدیم کند.
درخواست قرار تأمین اگر قبل از اقامه دعوی و یا در جریان رسیدگی باشد باید به دادگاهی تقدیم شود که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوی را دارد.
قرار تامین خواسته ماهیتی فوری دارد و برای جلوگیری از تضییع حقوقِ مدعی است در نتیجه دادگاه باید فورا در مورد آن تصمیم بگیرد.
برای صدور قرار تأمین خواسته مدعی باید ذینفع باشد و اهلیت داشته باشد. علاوه بر این خواسته باید مشخص و قابل ارزیابی باشد و مبهم نباشد.
در هر دعوایی نمی‌توان درخواست تامین خواسته کرد بلکه در دعاوی می‌توانیم چنین درخواستی دهیم که خواسته ما عین معین ( یعنی یک مال مشخص و خارجی ) مثل خودرو باشد. یا اگر خواسته ما عین معین نیست بلکه فی المثل ، طلب یا وجه نقد است میزان آن به طور دقیق معلوم باشد همانند جایی که خواسته ما مطالبه ۱۰۰ میلیون وجه نقد بابت یک فقره چک یا اجاره‌بهای منزل که میزان آن در قرارداد اجاره مشخص شده می باشد.
بنابراین در جایی که میزان خواسته ما مشخص نیست مانند مطالبه جبران خسارات وارده به محصولات کشاورزی ویا مطالبه اجرت المثل استفاده از مال دیگری امکان درخواست تامین خواسته وجود ندارد زیرا در دو فرض اخیر در حین طرح دعوی نمی دانیم که میزان خسارات وارده یا اجرت المثل دقیقاً چقدر است و در پایان دادرسی است که با جلب نظر کارشناس مشخص می شود .
چگونگی اجرای قرار تامین خواسته
بر اساس ماده ۱۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی در زمان صدور قرار خواسته به دلیل فوریت آن، باید فوری به خوانده ابلاغ و پس از آن اجرا شود. در مواردی که ابلاغ فوری ممکن نباشد و تاخیر اجرا باعث تضییع یا تفریط خواسته شود قرار ابتدا اجرا می‌شود و بعد از آن به خوانده ابلاغ می‌شود. در زمان اجرای این قرار اموال منقول و غیر منقول ممکن است توقیف شوند.
گاهی ممکن است دادگاه به جای یک مال در ازای آن مال دیگری را توقیف کند و به این ترتیب تامین را تبدیل به مال دیگری کند.
تودیع خسارت احتمالی چیست؟
برای اینکه دادگاه درخواست ما را بپذیرد موظفیم وجه نقدی که میزان آن را قاضی معین می کند در حساب سپرده دادگستری واریز کنیم به این امر اصطلاحاً تودیع خسارت احتمالی می‌گویند تا اگر نهایتا در دعوا پیروز نشدیم از محل آن خسارات ناشی از توقیف مال خوانده جبران شود .
مشروط به اینکه مال پیشنهاد شده از نظر قیمت و سهولت فروش از مالی که قبلاً توقیف شده کمتر نباشد و این تبدیل تأمین مشروط به رضایت خواهان باشد، خوانده می تواند به دادگاه درخواستی بدهد و بخواهد که مال دیگری به جای مال توقیف شده، مورد توقیف قرار بگیرد و خوانده تنها یکبار می تواند این درخواست را به دادگاه بدهد.
لازم به ذکر است که قرار تامین در صورت برطرف شدن علتی که باعث تضییع و تفریط مال مورد تامین بوده و یا استرداد شدن دعوای تامین توسط خواهان می‌تواند لغو شود.
نکته: اجرای قرار تامین خواسته در مورد مال منقول (ماشین و…) و وجه نقد باعث می شود که استفاده از آن ها ممنوع باشد. ولی در مورد مال غیر منقول، استفاده از آن ها مانعی ندارد فقط مانع فروش و یا نقل و انتقال مال به غیر مالک می شود.
نکته: بعد از توقیف مال خوانده هر نوع معامله ای در مورد آن غیر نافذ است و از نظر کیفری بر اساس قانون تعزیرات ماده ۶۶۳ به عنوان دخالت و یا تصرف غیرمجاز در اموال و اشیای توقیف شده جرم شناخته می شود و مجازات به آن تعلق می گیرد.
نکته: برای توقیف مال خوانده در دست فرد ثالث و یا طلب فرد خوانده از فرد ثالث معمولا به خود فرد ثالث ابلاغ می شود.
نکته: اگر مالی که برای توقیف معرفی شده است در یک حوزه قضایی دیگر باشد این کار با اعطای نیابت قضایی به عمل می آید.
نکته: در همه مواردی که قرار تأمین منتهی به مال توقیف شده شود باید تمام مقررات مربوط به مستثنیات دین در آن رعایت شود.
نکته: در مورد قرار تامین خواسته، توقیف مزایا و حقوق کارمندان دولت و … اگر متاهل باشند یک چهارم و اگر متاهل نباشند یک سوم است و در مورد حقوق بازنشستگی هم یک چهارم آن قابل توقیف است.
نکته: طبق ماده ۱۱۴ قانون آیین دادرسی مدنی برای آنکه قرار تامین صادر شود ضروری است که دعوا مستند به سند رسمی باشد و خواسته در معرض تضییع و نابودی باشد.
نکته: طرح دعوا باید با رعایت تشریفات معینی انجام شود؛ مانند تقدیم دادخواست.
مرجع رسیدگی به خاطر اینکه بتواند برای تامین خواسته قراری را صادر کند اول نیاز به درخواست فرد خواهان دارد و تا خواهان این درخواست را به دادگاه تقدیم نکند امکان صدور این قرار وجود ندارد.
شرایط صدور تامین خواسته
♦ خواسته قطعی (منجز) باشد.
♦ خواسته فرد خواهان باید مربوط به زمان حال باشد و وقت مطالبه آن شده باشد و منوط به گذر زمان نباشد.
♦ البته اگر خواسته دارای یک سند رسمی باشد که خواهان بتواند در معرض ضایع شدن و یا تفریط مال را به دادگاه ثابت کند و این امکان را بدهد که تا زمان سررسید مطالبه خود مال از بین می رود دادگاه می تواند زودتر از موعد درخواست صدور تامین مال را صادر کند. اگر خواسته ی یک دعوا مقداری پول باشد خواسته نامعلوم است.
♦ میزان خواسته معلوم باشد.
♦ خواسته باید معلوم باشد چون دادگاه نمی تواند در مورد مالی که نامعلوم است قراری صادر کند.
♦ خواسته عین مشخص و معین باشد
مثلا اگر خواسته مورد دعوا یک شئ و یا کالا می باشد باید تشخیص و تفکیک آن از سایر موارد امکان داشته باشد.
توقیف در اموال منقول وغیر منقول به چه صورت است؟
لازم است بدانیم اگر مالی که ما درخواست توقیف و حفظ آن را از دادگاه می‌کنیم مال منقول باشد مانند خودرو محاکم دادگستری صرفا خودرو را توقیف فیزیکی کرده و در صورتی که در انتها دعوا رای به نفع خواهان صادر شود محکوم له از محلی که خودرو را توقیف کرده است وجه خود را دریافت میکند.
اگر مال غیر منقول باشد مثل آپارتمان بدون اینکه صاحب آپارتمان را آنجا بیرون کنیم دادگاه صرفاً به اداره ثبت دستور می دهد تا سند آن را توقیف و مانع از خرید و فروش آن گردد .
در نهایت اینکه در راستای این درخواست موظفیم احکام راجع به مستثنیات دین را نیز رعایت کنیم .
در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تامیین خواسته و دیگر مباحث حقوقی میتوانید از مشاوره های حقوقی وکیل نادری بهره برده و از تجربیات خود در این خصوص که به صورت مطالب کاربردی در سایت بارگزاری شده است استفاده نمایید.
صدور اجرای تامین خواسته فقط مختص به دعاوی حقوقی نیست و شامل دعاوی کیفری هم می باشد و شاکی می تواند تقاضای تامین ضرر و زیان ناشی از جرم را از دادگاه بخواهد.
اگر درخواست خواهان مبنی بر صدور تامین خواسته از سوی دادگاه مورد پذیرش واقع نشود، این امر قابل اعتراض نمی باشد ولی خواهان می تواند مجدد خواسته خود را مطرح نماید.
اعتراض به قرار تامین خواسته چگونه انجام می‌شود؟
بر اساس ماده ی ۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی، خوانده حق دارد ظرف ده روز به قرار تامین اعتراض نماید. دادگاه در اولین جلسه به اعتراض به قرار رسیدگی نموده و نسبت به اعتراض به قرار تامین خواسته، تعیین تکلیف می‌نماید.
اگر قرار اجرا شود و درنهایت خواهان ذی حق شناخته نشود خوانده می‌تواند خسارت‌های ناشی از اجرای قرار را مطالبه کند. برای دریافت خسارت خوانده حق دارد ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ رأی قطعی مبنی بر بی‌حقی خواهان، با تسلیم دلایل به دادگاه صادر کننده قرار، خسارات خود را مطالبه کند. خوانده در مهلت ۲۰ روزه می‌تواند مطالبه خسارت کند و اگر این کار را نکرد مبلغی که قبلا به عنوان خسارت‌های احتمالی سپرده شده با درخواست خواهان به او باز پس داده می‌شود.
اما اگر خوانده درخواست خسارت کرد، دادگاه درخواست خسارت او را به خواهان ابلاغ میکند و او ۱۰ روز مهلت دارد که دفاعیات خود را بیان کند و بعد از آن دادگاه رأی قطعی برای اعتراض به قرار تامین خواسته را صادر میکند.
جدای از اعتراض خوانده دعوا، اگر شخصی جدای از طرفین دعوا نسبت به مال توقیف شده ادعا و اظهار حقی نماید می تواند نسبت به تصمیم دادگاه در این باره اعتراض، و خواستار رفع تامین و توقیف گردد.
این موضوع نیازمند طرح دادخواستی به دادگاه صادر کننده ای که تامین خواسته را صادر نموده است می باشد و دادگاه مذکور با بررسی و محتویات پرونده تصمیم مقتضی را اتخاذ می نماید.
تفاوت تامین دلیل و تامین خواسته برای دادگاه:
تامین دلیل ارائه یک مدرک به منظور اثبات محکوم له به دادگاه است تا با استفاده از این تامین دلیل یا د ر دادگاه طرح دعوا شود یا در مراحل بعدی برای اثبات ادعا از این تامین دلیل برای تجدید نظر برای قاضی و مراحل دادگاهی استفاده می شود.
که یکی از موارد استفاده از این تامین دلیل در دادگاه های اختلافات ملکی است که برای ارائه تامین دلیل در این خصوص حتما توسط کارشناس رسمی دادگستری نقشه برداری انجام شود و برای این کار با توجه به نیاز متقاضی که دعوا بر سر ملک است یا مرزهای بین دو ملک و سال مورد نیاز درخواست عکس هوایی در سازمان جغرافیا نیروهای مسلح یا سازمان نقشه برداری کشور داده می شود و با استفاده از تفسیر این عکس های هوایی موقعیت ملک و مرزهای بین املاک مورد نظر مشخص می شود و می توان با استناد به این مدارک یک تامین دلیل قوی برای ارائه به دادگاه تهیه می شود.
اما تامین خواسته به منظور ارائه یک مدرک در خصوص توقیف معادل اموال محکوم است تا در زمان اجرای حکم با مشکل روبرو نشوند زیرا در زمان دادرسی از زمان درخواست تا بررسی و صدور حکم زمان زیادی طول می کشد و در این بین محکوم اموال خود را به نام اشخاص دیگری می زند تا در زمان اجرای حکم اموالی برای اجرای حکم وجود نداشته باشد.