مرور زمان یکی از موارد سقوط مجازات (ماده۱۱۳ قانون مجازات اسلامی) در نظر گرفته شده است که گذشتن و سپری شدن مدتی است که پس از آن مدت یک جرم در مرجع صالح حسب مورد دیگر قابل تعقیب نیست یا اینکه رسیدگی نمی شود یا اینکه حکم صادره در صورتی که حکم صادر شده باشد اجرا نخواهد شد. در این نوشتار از مجله حقوق ی دادمان با ما همراه باشید.
ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری: تعقیب امر کیفری که طبق قانون شروع شده است و همچنین اجرای مجازات موقوف نمی‌شود، مگر در موارد زیر:
- فوت متهم یا محکومٌ‌علیه
- گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرائم قابل گذشت
- شمول عفو
- نسخ مجازات قانونی
- شمول مرور زمان در موارد پیش‌بینی شده در قانون
- توبه متهم در موارد پیش‌بینی شده در قانون
- اعتبار امر مختوم
انواع مرور زمان کیفری در قانون مجازات اسلامی
مرور زمان در قانون مجازات اسلامی مصوب۱۳۹۲ (مواد۱۰۵،۱۰۷) به دو بخش تقسیم شده است :
- مرور زمان تعقیب
- مرور زمان شکایت
- مرور زمان اجرای حکم
نکته: مرور زمان در جرایم تعزیری جریان دارد و در جرائم مستوجب حد، قصاص و دیه پذیرفته نیست.
نکته: مرور زمان در جرائم قابل گذشت جریان دارد نه غیر قابل گذشت. جرائمی قابل گذشت.(ماده۱۰۴ قانون مجازات اسلامی)
مرور زمان تعقیب:( ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی)
مرور زمان، در صورتی تعقیب جرایم موجب تعزیر را موقوف می‌کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد:
الف) در جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال
ب) در جرایم تعزیری درجه چهار: با انقضای ده سال
پ) در جرایم تعزیری درجه پنج: با انقضای هفت سال
ت) در جرایم تعزیری درجه شش: با انقضای پنج سال
ث) در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت: با انقضای سه سال
مرور زمان شکایت:(ماده۱۰۶ قانون مجازات اسلامی)
در جرایم تعزیری قابل گذشت هرگاه متضرر از جرم در مدت یک‌سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند، حق شکایت کیفری او ساقط می‌شود مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده یا به‌دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌شود. هرگاه متضرر از جرم قبل از انقضای مدت مذکور فوت کند و دلیلی بر صرف‌نظر وی از طرح شکایت نباشد هر یک از ورثه وی در مهلت شش ماه از تاریخ وفات حق شکایت دارد.
تبصره: غیر از مواردی که شاکی تحت سلطه متهم بوده، درصورتی به شکایت وی یا ورثه او رسیدگی می‌شود که جرم موضوع شکایت طبق ماده(۱۰۵) این قانون مشمول مرور زمان نشده باشد.
مرور زمان اجرای احکام:(ماده۱۰۷ قانون مجازات اسلامی)
مرور زمان، اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می‌کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به قرار زیر است:
الف) در جرایم تعزیری درجه یک تا سه: با انقضای بیست سال
ب) در جرایم تعزیری درجه چهار: با انقضای پانزده سال
پ) در جرایم تعزیری درجه پنج: با انقضای ده سال
ت) در جرایم تعزیری درجه شش: با انقضای هفت سال
ث) در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت: با انقضای پنج سال
در صورتی که قرار موقوفی تعقیب یا موقوفی اجرای حکم صادر شود،این مسئله مانع از استیفای ضرر و زیان مدعی خصوصی یعنی مال باخته ی متضرر از جرم نخواهد بود،یعنی متضرر از جرم میتواند دعوای خصوصی را در مرجع صالح اقامه نماید.(ماده۱۱۳قانون مجازات اسلامی)