به‌طور کلی هنگامی که بین دو طرف در عقد و ازدواج قراردادی بسته میشود آنها می‌توانند علاوه بر تعهداتی که قانونا با امضاء قرارداد به عهده خود گذاشته میشود، شرایطی را به عقد اضافه کنند که دو طرف ملتزم به رفتار بر اساس آن باشند. یکی از شروط مهمی که در عقدنامه‌ها ذکر میشود شرط نصف شدن دارایی مرد با زن هنگام طلاق است.
در چه صورت دارایی مرد پس از طلاق نصف میشود؟
براساس قانون در دوران زناشویی برای تحقق شرط تنصیف دارایی و نصف شدن دارایی مرد با زن باید موارد خاصی را در نظر گرفت. در روزی که زوجین برای انعقاد عقد ازدواج به دفترخانه ازدواج می روند باید صفحات متعدد قباله نکاح را امضا کنند. با امضا کردن این صفحات متعدد از قباله نکاح شخص امضا کننده تعهداتی را قبول می نماید. سردفتران ازدواج و طلاق باید شروطی را که در این صفحات درج شده است را برای زن و شوهر توضیح دهند و در صورت ضرورت مفهوم این شروط را برای آنها بیان نماید تا طرفین با آگاهی و علم ذیل شروط مندرج در قباله ازدواج را امضا بزنند.
اما همه سردفتران ازدواج و طلاق این وظیفه را به درستی انجام نمی دهند و همین موضوع سبب می گردد که طرفین بدون اطلاع از اینکه با امضا کردن این صفحات چه نتایجی در انتظار آنها خواهد بود به امضا بپردازند همچنین ممکن است سردفتر ازدواج و طلاق این شروط را به طرفین توضیح دهد اما طرفین به دلیل صمیمیت بسیار زیاد در ابتدای رابطه متوجه نباشند که چه چیزی را امضا می زنند و چه نتایجی را برای خود ایجاد کرده اند. حال اگر بعد از عقد شخص ادعا نماید که در لحظه امضا نمودن این شرط متوجه شرط تنصیف یا همان نصف شدن دارایی مرد با زن نبوده است ادعای وی در محاکم پذیرفته نمی‌گردد.
چنانچه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه، تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نباشد، زوج مکلف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با زوجه به دست آورده یا معادل آن را به‌صورت بلاعوض به زوجه منتقل نماید.
قانون نصف شدن دارایی مرد
طبق بند «الف» شرایط ضمن عقد مندرج درسند ازدواج، چنانچه طلاق بنا به درخواست زن نباشد و طبق تشخیص دادگاه، تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نباشد، مرد مکلف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با زن به دست آورده یا معادل آن را، به‌صورت بلاعوض به زن منتقل کند.
♦ اگر زوجین و به خصوص زوج (مرد) شرط تنصیف دارایی را امضاء نکند، نصف اموال در روابط زوجین جایگاهی نخواهد داشت. ادعای نفهمیدن و متوجه نشدن شرط تنصیف، بعد از امضاء در محاکم پذیرفته نمی شود.
♦ در صورتی که طلاق توافقی باشد یا درخواست طلاق از طرف زوجه باشد شرط تنصیف دارایی صدق نخواهد کرد.
♦ اگر زوج بتواند ثابت نماید که طلاق در اثر سوء رفتار و سوء معاشرت زوجه و یا تخلف زن از وظایفش در قبال شوهر، بوده است. شرط نصف اموال شامل زوجه نمی شود.
♦ شرط تنصیف دارایی شامل اموالی میشود که زوج بعد از ازدواج با زوجه بدست آورده است،پس اموالی که قبل از نکاح بدست آورده است مشمول این شرط نمیشود.
نکته: به موجب ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی طرفین عقد ازدواج می توانند هر شرطی که مخالف مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند.
♦ در شرط دارایی از عبارت (نصف دارایی موجود) استفاده شده است، پس اولا زوج باید اموال را بعد از عقد نکاح بدست آورده باشد، ثانیا در هنگام طلاق آن اموال موجود لاشد.پس اگر قبل از دادخواست اموال را منتقل کرده باشد شامل این شرط نمی گردد.
♦ تا نصف اموال یعنی از یک درصد تا پنجاه درصد و تشخیص این که چه مقدار از اموال می بایستی به زوجه انتقال یابد یا معادل آن داده شود با دادگاه می باشد و الزامی به پنجاه درصد اموال نیست.
♦ اگر مردی متعمدا اموال خود را قبل از دادخواست طلاق منتقل کرده باشد که زوجه از نصف اموال او سهمی نبرد، جرم نیست و از مصادیق جرم فرار از دین نمی باشد.شرط تنصیف دارایی تعهد به نتیجه است یعنی در صورتی می شود مطالبه کرد که اموالی وجود داشته باشد در غیر اینصورت چون اصولاً تنصیف اموال دین نیست نمی‌توان برای فرار از دین دادخواست داد و اصولاً این دادخواست هم رد میشود.
♦ می شود شرط نصف دارایی را تغییر داد: بر طبق ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی زوجین می توانند هر شرط معقول و مشروعی را ضمن عقد نکاح توافق کنند. مثلا می توان شرط تنصیفی نوشت که در موقع طلاق خواه دادخواست از جانب زوج یا زوجه باشد نصف اموال زوج بعد از عقد به زوجه تعلق بگیرد یا این که می توان شرط کرد که نصف اموال زوجه نیز به زوج تعلق گیرد، در این خصوص محدودیتی نیست به غیر از آنچه قانون مقرر کرده است.
♦ اگر شرط تنصیف در عقد نامه امضاء شده باشد و مرد نیز دادخواست طلاق تقدیم دادگاه کرده باشد لزوما در جلسه دادرسی زوجه می بایست به شرط استناد نماید و لیست اموال زوج را به دادگاه ارائه نماید تا بتواند از آن شرط بهره مند شود. توصیه می شود دادخواست مستقلی در قالب دعوای تقابل تا قبل از جلسه رسیدگی در این خصوص تقدیم دادگاه رسیدگی کننده به طلاق کنید.
شرایط نصف شدن دارایی مرد با زن
طلاق حتما صورت گرفته باشد:
زمانی زوجه می‌تواند از این شرط به نفع خود استفاده نماید که طلاق صورت گرفته باشد. به عبارت دیگر امکان الزام شوهر برای اجرای این شرط پیش از درخواست طلاق وجود نخواهد داشت.
مرد حنما خواهان طلاق باشد:
یکی از شرایط تحقق نصف شدن دارایی مرد با زن این است که مرد بخواهد زن را طلاق دهد و وی ارائه کننده دادخواست طلاق باشد و نه اینکه زن خواهان طلاق باشد. به عبارتی دیگر مطابق قانون طلاق به اراده مرد است. بنابراین چنانچه وی بخواهد از این حق قانونی خود استفاده نماید، درست است که در واقع از قید و بند زندگی مشترک رهایی می‌یابد، اما ناگزیر به قبول شرط تنصیف دارایی خواهد بود.
طلاق مستند به تخلف زن از وظایف زناشویی یا سوءاخلاق و رفتار وی نباشد:
چنانچه سوءرفتار و سوءاخلاق زن علت طلاق باشد با اثبات آن، شرط تنصیف دارایی تحقق نمی‌یابد. مثلا هرگاه مرد، نشوز و عدم تمکین زن را اثبات کند، این شرط برای زن قابل استفاده نخواهد بود.
ملاک تا نصف اموال یا معادل آن است:
در این شرط عبارت «تا نصف دارایی» یا معادل آن ذکر شده که این میزان می‌تواند از پایین‌ترین درصد اموال مرد تا سقف پنجاه درصد آن تلقی شود که تعیین آن به نظر دادگاه بستگی دارد.
دارایی حاصل زندگی زناشویی با زن باشد:
یکی دیگر از شرایط تحقق شرط نصف شدن دارایی مرد با زن ،حصول دارایی مرد، در زمان زندگی زناشویی با زن است، بنابراین به اموالی که مرد پیش از ایام زناشویی داشته (نه از تاریخ عقد) و اموال موروثی سرایت پیدا نمی‌کند.
زوجه این امکان را نخواهد داشت تا هر مالی از زوج را برای خود و در راستای شرط مطالبه نماید. به عبارت دیگر شرط تنصیف دارایی فقط مختص به دارایی است که در زمان زوجیت حاصل شده باشد. بنابراین اموالی را که زوج پیش از ازدواج داشته است یا به وی ارث رسیده است را نمی‌توان در راستای اجرای شرط موصوف به زوجه داد.
دارایی در حین طلاق موجود باشد:
موجود بودن اموال حین طلاق شرط لازم برای اجرای این شرط است. بنابراین شامل اموال از بین رفته اعم از تلف یا مفقود شده، نمیشود.
آخرین شرطی که می‌بایست برای نصف شدن دارایی شوهر با زن وجود داشته باشد تا شرط تنصیف دارایی به نفع زوجه قابل اجرا باشد، موجود بودن اموال حین طلاق است. بنابراین شامل اموال از بین رفته اعم از تلف یا مفقود شده، نخواهد گردید.
سوالات متداول نصف شدن دارایی مرد با زن
اگر مرد قبل از عقد خانه ای داشت و بعد از ازدواج آن را فروخت و خانه ی دیگری خریداری کرد،خانه ای که جدیدا خریداری شده است مشمول شرط تنصیف دارایی میگردد؟
باید گفت که موضوع سلیقه ای وقاضی تصمیم گیرنده است، باید دید که خانه جید با خانه قبلی دز یک سطح است یا خیر.باید دید بعد از عقد به مال زوج افزوده شده است یانه. اگر رای طلاق به درخواست زوج با تصمیم دادگاه نسبت به نصف اموال صادر شود ولی زوج طلاق را ثبت و اجرا نکند زوجه (زن) بهره ای از نصف اموال نخواهد برد و دریافت نصف اموال یا معادل آن منوط به ثبت طلاق است نه صدور حکم.
در متن شرط تنصیف دارایی از لغت “دارایی” استفاده شده است و نه اموال و دارایی یک شخص شامل بدهکاری وی هم می شود. لذا دادگاه در بررسی شرط تصنیف دارایی می بایستی به این موضوع دقت داشته باشد و بدهکاری های زوج را نیز برای استخراج سهم زوجه از این شرط، در نظر بگیرد.
آیا سهم الارث زوج که بعد از عقد نصیب او شده است، شامل نصف اموال می گردد؟
خیر. از متن شرط تنصیف دارایی چنین بر می آید که شامل اموالی می گردد که بر اثر کار و کوششی در ایام زوجیت به دست آمده باشد.
ورشکستگی زوج چه تاثیری در شرط تنصیف دارایی و مطالبه زوجه دارد؟
با وجود شرط تنصیف دارایی، یک حق دینی ایجاد می شود. زوجه با مراجعه به دادگاه ودرخواست برای صدور حکم برای شرط تنصیف دارایی می‌تواند در صورت ورشکستگی زوج جز غرما حصه برد.
نکته: با وجود عین مال، ادعای اعسار وجهه قانونی ندارد و ادعای اعسار صرفا نسبت به دین، قابل پذیرش است نه عین.