پیش بینی، بررسی و ارزیابی خطر وقوع جرم و انجام اقداماتی برای رفع یا تقلیل آنرا پیشگیری از وقوع جرم می نامیم. ساز و کار اصلی کاهش جرم در جامعه رویکرد پیشگیری از جرم است.
پیشگیری یکی از سیاست ها و اقدامات اساسی در حوزه کنترل اجتماعی است. این سیاست به کلیه اقدامات و راهکارهای مستقیم و غیر مستقیم بازدارنده از وقوع جرم و انحراف و آسیب های اجتماعی معطوف می باشد و از این جهت یک سیاست پیشینی است که در برابر انواع مجازات و اقدامات تامینی و تربیتی که سیاست پسینی است، قرار می گیرد. پیشگیری در مقام سیاست پیشینی، نسبت به سیاست پسینی یا پیشگیری کیفری که مدتا بر مجازات، آن هم از انواع شدید آن استفاده می کند، کارآمدتر، موثرتر و دارای اثر بخشی بالا و همچنین از نظر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به صرفه تر است. علیرغم این اهمیت و تاثیر ویژه پیشگیری در کاهش نرخ جرم و آسیب های اجتماعی و بازدارندگی آن، در عمل توفیق چندانی حاصل نشده است.
مجموعه تدابیر و اقدام های کنش، واکنش پلیس که با حمایت از افراد در معرض خطر، افزایش آگاهی های عمومی، نظارت بر اماکن عمومی، افزایش هزینه های جرم و مداخله پس از وقوع جرم، درصد پیشگیری از ارتکاب مجدد همان جرم است، پیشگیری انتظامی نامیده می شود.
پیشگیری از وقوع جرم راهکاری برای کاهش میزان بزهکاری
برخی از راهکارها که می تواند در کاهش میزان بزهکاری در جرم دخالت داشته باشند:
- رفع نیاز های اساسی
- حفظ کرامت و منزلت اجتماعی
- اصلاح ارتباطات اجتماعی
- برقراری عدالت در جامعه
- استفاده از هم عرض های کیفری در کنار مجازات
- استحکام روابط خانوادگی و احترام به فرزند
- تعلیم و تربیت صحیح
- آموزش عمومی
- اشتغال زایی
- تعهد پذیری مسئولان دولتی
- سامان دهی آسیب های اجتماعیمبارزه با علت جرم به جای برخورد با معلول
- برنامه ریزی صحیح و جامع با هماهنگی تمامی دستگاه های مربوط برای طرح ریزی پایه های اساسی و ریشه کن ساختن و محو عوامل شکل گیری تخلف
- نظارت و کنترل دقیق تر در مدارس از طریق نقش فعال تر و ارتباط نزدیک تر معلمان با نوجوانان
- برخوردهای جدی تر کادر قضایی و انتظامی با جرایم بزرگسالان
شرایط ارتکاب جرم
به نظر میرسد برای ارتکاب جرم سه پیش شرط لازم باشد:
۱- میل و انگیزه مجرم برای ارتکاب جرم.
۲- مهارت و ابزار لازم برای ارتکاب جرم.
۳- وجود موقعیت مناسب.
عوامل موثر در پیشگیری از وقوع جرم
جهت پیشگیری از وقوع جرم، ابتدا بایستی عوامل وقوع آن را شناسایی نمود. علل عبارتند از:
۱-خلأهای قانونی.
۲- عدم هماهنگی دستگاه های مرتبط .
۳- عدم آگاهی و اطلاع افراد و بعضاً دستگاههای دولتی و غیر دولتی از قوانین .
۴- غیر منصفانه بودن توزیع منابع و امکانات و فرصت ها در سطح جامعه .
۵- غرور و خودخواهی و کنجکاوی افراد.
چنانچه هر گونه اقدامی در جهت پیشگیری از وقوع جرم و افزایش امنیت جامعه با برنامه ریزی، سازماندهی و هماهنگی در بین متولیان امنیت و افراد جامعه از دیدگاه کارشناسانه,علمی و تخصصی صورت پذیرد و هدایت، نظارت و کنترل بر این اقدامات از مسیر تخصصی باشد و از نظرات این کارشناسان بهره گرفته شود یقینا شاهد نظم اجتماعی – کاهش جرائم – آرامش جامعه – افزایش خلاقیت و نوآوری – پیشرفت و توسعه جامعه – دسترسی به امکانات و تجهیزات مدرن و پیشرفته و در نهایت امنیت عمومی بالائی خواهیم بود.
پیشگیری از وقوع جرم و آسیب‌های اجتماعی فواید زیادی دارد من جمله هزینه‌های پیشگیری با کاهش جرم و ناامنی و معضلات دیگر را جبران می‌کند و موجب کاهش بی عدالتی می‌شود،کاهش هزینه‌های اجتماعی و افزایش اعتماد عمومی را به همراه دارد.