اعسار از هزینه دادرسی چیست و هزینه برگه هایی که به دادگاه تقدیم می شود چقدر است ؟

یکی از هزینه هایی که معمولا در امور حقوقی و کیفری باید متحمل شویم هزینه برگه های قرارها و احکام دادگاه میباشد .در این مقاله از مجموعه مقالات و نکات حقوقی و کیفری دادمان میخواهیم به بحث اعسار از هزینه دادرسی و شرایط نپرداختن هزینه های برگه هایی که به دادگاه تقدیم می شود بپردازیم و در ادامه به این موضوع اشاره میکنیم که پس ازاثبات اعسار ، معسر می تواند از چه مزایای  استفاده نماید.

اعسار از هزینه دادرسی

اعسار در لغت، به معنای نیازمند و تنگ دست شدن است و به شخصی که اعسار او ثابت شود، معسر گفته می شود. معسر در قوانین کشور ما، به شخصی اطلاق می شود که به دلیل دسترسی نداشتن به مال خود یا نداشتن مال، توانایی پرداخت بدهی ها و هزینه های خود را ندارد.

هر فردی که برای احقاق حقوقش به دادگستری مراجعه و طرح دعوا می‌کند باید هزینه‌هایی را بپردازد. هزینه‌های دادرسی شامل هزینه تمبر، دستمزد کارشناس، هزینه اجرای قرار معاینه و تحقیقات محلی می‌شود. حال ممکن است، این هزینه‌ها در یک دعوا به ‌قدری بالا باشد که خواهان یا شاکی قادر به پرداخت آنها نباشد؛ در این حالت، موضوع « اعسار از هزینه دادرسی » مطرح می‌شود.

طبق ماده یک قانون اعسار، معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت هزینه محاکمه (هزینه دادرسی) یا دیون خود را ندارد، یعنی ممکن است این فرد برای احقاق حقش قادر به پرداخت هزینه دادرسی نباشد و حتی نتواند وکیلی برای انجام کارهایش انتخاب کند که در این صورت وی می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی، تقاضای وکیل معاضدتی کند.

انواع اعسار

1. اعسار از پرداخت محکوم به
2. اعسار در مقابل اجرائیه ثبتی
3. اعسار از هزینه دادرسی

مزایایی که فرد معسر از آن برخوردار می شود عبارتنداز

کسی که مدعی اعسار است و ادعای خود را نیز در دادگاه بتواند ثابت کند از معافیت موقت به جهت پرداخت تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی برخوردار می شود. همچنین معسر می تواند از حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله ی او برخوردار شود

دلایل ناتوانی مالی در دادرسی مالی

اعسار از هزینه دادرسی، در دو صورت به وجود می‌آید:

الف) به علت اینکه دارایی شخص کفاف پرداخت هزینه دادرسی را نمی‌کند.

ب) به علت اینکه شخص به‌طور موقت، به‌ دلیل عدم دسترسی به مال خود قادر به پرداخت هزینه‌ دادرسی نیست؛ مثلا مال طرف در رهن بانک است.

به عبارتی هر فردی نمی‌تواند به ادعای اینکه مشمول اعسار از هزینه دادرسی می‌شود به دادگاه دادخواست اعسار دهد. ادعای اعسار مقید به این شرایط است:

1. شخص بدهکار باشد
2. اقامه دعوا از طرف مدعی و طلبکار
3. اثبات ادعای (اعسار) وی و صدور حکم به نفع طلبکار
4. صدور رأی قطعی بر محکومیت بدهکار
5. صدور اجرائیه از طرف دادگاه

بعد از تحقیق شرایط یاد‌شده، مدعی اعسار از هزینه دادرسی می‌تواند با ارائه دادخواست در پی اثبات آن باشد.

طریق اثبات اعسار

قانونگذار در راستای تحقق حق دادخواهی برای همه افراد که در اصل ۳۴ قانون اساسی پیش‌بینی شده، راهکارهایی را پیش‌بینی کرده است. این راهکارها مانع از آن است که اعسار و ناتوانی مالی، در صورت اثبات در دادگاه، مانعی برای دادخواهی شهروندان باشد. معمولی‌ترین راه اثبات، استفاده از شهود است که طبق ماده ۵۰۶ آیین دادرسی مدنی بیان شده است، در صورتی‌ که دلیل اثبات اعسار، شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضع مالی و زندگی متقاضی اعسار مطلع هستند، به دادخواست ضمیمه شود. در این شهادت‌نامه، مشخصات، شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و ناتوانی او برای پرداخت هزینه‌دارسی، با تعیین مبلغ آن، بیان می‌شود.

در این ‌باره باید یک نکته را در نظر داشته باشید و آن این است که اصل بر تمکن و توانایی مالی است و در صورت ادعای خلاف آن، باید اثبات شود. مدعی اعسار از هزینه دادرسی می‌تواند انواع دلایل را به دادگاه ارائه کند و اعسارش را ثابت کند.

نحوه طرح دعوای اعسار از هزینه دادرسی

کسی که معسر است، باید طرح دعوا کند. این دعوی نیز به دو روش انجام می‌شود:

1. همراه با دعوای اصلی
2. دعوی اعسار از طریق ارائه دادخواست جداگانه

در این میان و برابر ماده ۲۰ قانون اعسار، مرجع رسیدگی‌کننده به دعوای اعسار در مورد محکوم، محکمه‌ای است که در ابتدا به دعوای اصلی رسیدگی کرده است. دعوای اعسار در مقابل اوراق اجرائیه ثبت اسناد در محکمه محل اقامت مدعی اعسار اقامه خواهد شد.

آثار دعوای اعسار از هزینه دادرسی

حالا فرض را بر این می‌گیریم که ادعای اعسار یا نداری فرد در دادگاه ثابت شده است؛ بعد از آن، معسر از مزایایی برخوردار خواهد شد. این مزایا به دو دسته تقسیم می‌شود:

1. نخست معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت از هزینه آن ادعای اعسار شده است.
2. حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق‌الوکاله.

آیا اعسار از پرداخت محکوم به شامل هزینه دادرسی هم می شود؟

به طور کلی اعسار علاوه بر موضوع پرداخت محکوم به شامل مواردی همچون هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، خسارت تاخیر تادیه چک و … نیز می شود.

در این مورد دادگاه با ادعای اعسار شما موافقت کرده است و اینگونه نیست که نیاز به دادخواست جداگانه اعسار برای پرداخت هزینه دادرسی باشد چرا که همه این موارد تجمیع شده است.

شما می توانید با توجه به شرایط مالی خود درخواست تعدیل در پرداخت اقساط مهریه و هزینه دادرسی را بدهید البته توجه داشته باشید که این درخواست مانع از صدور برگ جلب نمی شود هرچند صدور این برگه در محاکم بعضی از شهر ها بسیار سخت گیرانه است لذا بستگی دارد که رویه عملی محاکم دادگستری در شهر شما چگونه است.

مواد قانونی اعسار از هزینه دادرسی

مواد قانونی ناتوانی و  اعسار از هزینه دادرسی عبارتند از:

ماده ۵۰۳ :

هزینه دادخواست کتبی یا شفاهی اعم از دادخواست بدوی و اعتراض به حکم غیابی و متقابل و ورود و جلب ثالث و اعتراض شخص ثالث و دادخواست تجدید نظر و فرجام واعاده دادرسی و هزینه وکالتنامه و برگهای اجرایی و غیره همان است که در ماده ( ۳ ) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین ـ مصوب ۱۳۷۳ ـ و یا سایر قوانین تعیین شده است که به صورت الصاق و ابطال تمبر و یا واریز وجه به حساب خزانه پرداخت می گردد .

ماده ۵۰۴ : 

معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طورموقت قادر به تادیه آن نیست .

ماده ۵۰۵ :

ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یافرجام مطرح خواهد شد . طرح این ادعا به موجب دادخواست جداگانه نیز ممکن است . اظهارنظردرمورد اعسار از هزینه تجدید نظرخواهی و یا فرجام خواهی با دادگاهی می باشد که رای مورد درخواست تجدید نظر و یا فرجام را صادر نموده است .

ماده ۵۰۶ :

درصورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد ، باید شهادت کتبی حداقل دونفر ازاشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود .

در شهادتنامه ، مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تادیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شده و شهود منشا اطلاعات و مشخصات کامل واقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند .

ماده ۵۰۷ :

مدیر دفتر ظرف دو روز از تاریخ وصول دادخواست اعسار ، پرونده را به نظر قاضی دادگاه می رساند تا چنانچه حضور شهود را درجلسه دادرسی لازم بداند به مدعی اعسار اخطارشود که در روز مقرر شهود خود را حاضر نماید .

مدیر دفتر نسخه دیگر دادخواست را برای طرف دعوای اصلی ارسال و درضمن روز جلسه دادرسی را تعیین و ابلاغ می نماید . به هرحال حکم صادره درخصوص اعسار حضوری محسوب است .

ماده ۵۰۸ :

معافیت از هزینه دادرسی باید برای هر دعوا به طور جداگانه تحصیل شود ولی معسر می تواند در تمام مراحل مربوط به همان دعوا از معافیت استفاده کند .

ماده ۵۰۹ :

درمورد دعاوی متعددی که مدعی اعسار بریک نفر همزمان اقامه می نماید حکم اعساری که نسبت به یکی از دعاوی صادر شود نسبت به بقیه دعاوی نیز موثر خواهد بود .

ماده ۵۱۰ :

اگر معسر فوت شود ، ورثه نمی توانند از حکم اعسار هزینه دادرسی مورث استفاده نمایند ، لکن فوت مورث در هریک از دادرسیهای نخستین و تجدید نظر و فرجام مانع جریان دادرسی در آن مرحله نیست و هزینه دادرسی از ورثه مطالبه می شود ، مگرآنکه ورثه نیز اعسار خودرا ثابت نمایند .

ماده ۵۱۱ :

هرگاه مدعی اعسار در دعوای اصلی محکوم له واقع شود و از اعسار خارج گردد ، هزینه دادرسی از او دریافت خواهد شد .

ماده ۵۱۲ :

از تاجر ، دادخواست اعسار پذیرفته نمی شود . تاجری که مدعی اعسار نسبت به هزینه دادرسی می باشد باید برابر مقررات قانون تجارت دادخواست ورشکستگی دهد . کسبه جزء مشمول این ماده نخواهند بود .

ماده ۵۱۳ : 

پس ازاثبات اعسار ، معسر می تواند از مزایای زیر استفاده نماید :

معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت ازهزینه آن ادعای اعسار شده است .

ماده ۵۱۴ :

حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله :

هرگاه معسر به تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی متمکن گردد ، ملزم به تادیه آن خواهد بود همچنین اگر با درآمدهای خود بتواند تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی را بپردازد دادگاه بادرنظر گرفتن مبلغ هزینه دادرسی و میزان درآمد وی و هزینه های ضروری زندگی مقدار و مدت پرداخت هزینه دادرسی را تعیین خواهد کرد.