مجازات های تعیین شده در قانون مجازات اسلامی کشور ما به طور کلی به پنج دسته : مجازات حد ، قصاص ، دیات ، تعزیرات و اقدامات تامینی و تربیتی تقسیم می گردد . تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد و قصاص یا دیه نیست و شرایط ارتکاب جرم و میزان مجازات آن در شرع مشخص نشده است . از جمله مجازات های تعزیری می توان به حبس تعزیری ، جزای نقدی محرومیت از حقوق اجتماعی . مانند آن ها اشاره کرد.
مجازات های تعزیری ، شامل حبس و جزای نقدی ، در قانون مجازات اسلامی برای راحتی اعمال اصل تناسب و اصل فردی سازی جرم و مجازات ، به چند درجه تقسیم می شود که میزان مجازات هر درجه در قانون مشخص شده است به این معنی که هر جرم تعزیری با توجه به طول مدت محکومیت آن ، در یک درجه از درجات مجازات های تعزیری قرار می گیرد .
حکم تعزیری چیست؟
تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می گردد . نوع ، مقدار، کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می شود .
بنابراین جرایم تعزیری شامل جرایمی است که قانون گذار جرم انگاری کرده و در شرع اسلامی نیامده است و احکامی که در این خصوص توسط دادگاه صادر می شود ، حکم تعزیری است. حدود مجازات های تعزیری در قانون مجازات اسلامی مشخص شده است با این حال مقدار و کیفیت تعزیر در دست قاضی است و او می تواند بر اساس شرایطی از جمله وضعیت روحی و روانی مجرم حین ارتکاب جرم، شیوه ارتکاب جرم و مسائلی از این قبیل ، میزان حکم تعزیری را به طور دقیق ، مشخص کند.
حکم تعزیری ، رای دادگاه نسبت به ماهیت دعوای کیفری در مورد جرایم تعزیری است که تعیین کننده یک مجازات تعزیری برای آن جرم می باشد.
انواع حبس تعزیری
حبس یکی از مجازات های تعزیری است که میزان آن در شرع مشخص نشده است و قانون گذار میزان مجازات آن را تعیین کرده است . حبس تعزیری به هشت درجه تقسیم شده است که حبس درجه یک شدید ترین و حبس درجه هشت سبک ترین آن است.
حبس تعزیری درجه ۱
معنی حبس درجه ۱ ، حکم زندان بیش از بیست و پنج سال است ؛ یعنی مجرم به جرمی که مجازات آن مستوجب حبس درجه ۱ ، مانند جعل پول رایج ملی ، می تواند به بیش از بیست و پنج سال زندان تعزیری محکوم شود . حکم حبس درجه ۱ را نباید با حکم زندان حدی اشتباه گرفت به طور مثال مجازات جرم اکراه در قتل ، حبس ابد است با این حال این نوع حبس ، از نوع زندان تعزیری است.
حبس تعزیری درجه ۲
حکم زندان تعزیری درجه ۲ به معنی حبس بین پانزده تا بیست و پنج سال است. طبق ماده ۹ قانون کاهش مجازات حبس در صورتی که محکومین به حبس درجه ۲ ، درجه ۳ و درجه چهار ، یک چهارم از مدت حبس خود را گذرانده باشند می توانند از دادگاه درخواست کنند تا در محدوده مشخصی با استفاده از جی پی اس و سیستم نظارت الکترونیک آزاد شوند : “مقررات این ماده ( ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی ) در مورد حبس های تعزیری درجه دو ، درجه سه و درجه چهار نیز پس از گذراندن یک چهارم مجازات‌های حبس قابل اعمال است “
حبس تعزیری درجه ۳
حبس درجه ۳ عبارت است از حکم زندان بیش از ده تا پانزده سال. از جمله جرایمی که مستوجب مجازات حبس درجه ۳ است می توان به جعل مهر یا امضای رهبری یا روسای سه قوه، آدم ربایی و راهزنی اشاره کرد. طبق ماده ۸ قانون کاهش مجازات حبس در صورتی که محکومین به حبس درجه ۲ ، درجه ۳ و درجه ۴ یک چهارم از مدت زمان محکومیت خود را گذرانده باشند و شرایط ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی هم فراهم باشد ، می توانند حکم نیمه آزادی را از دادگاه دریافت کنند : ” مقررات این ماده ( ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی ) در مورد حبس های تعزیری درجه دو، درجه سه و درجه چهار، در صورت گذراندن یک‌چهارم مدت حبس قابل اِعمال است.”
ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است : ” در حبس های تعزیری درجه پنج تا هفت دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تامین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه های، آموزشی، حرفه آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه دیده موثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد . همچنین محکوم می تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی ، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است. “
حبس تعزیری درجه ۴
مجازات جرایم مستوجب حبس درجه ۴ ، حکم زندان تعزیری بیش از پنج تا ده سال است. از جمله جرایمی که مجازات آن ها حبس درجه چهار است می توان به سوء قصد به جان رهبر یا مقامات جمهوری اسلامی، خرید و فروش و قلب سکه و بر هم زدن نظم عمومی اشاره کرد. طبق ماده ۱۱ قانون کاهش مجازات های حبس تعزیری در مورد جرایم قابل گذشت ، میزان حداقل و حداکثر حبس درجه ۴ تا ۸ نصف شده است.
حبس تعزیری درجه ۵
حبس درجه ۵ معادل حکم زندان تعزیری بیش از دو تا پنج سال است . دادگاه می تواند مرتکبین به جرایمی مانند کیف زنی ، جیب بری یا آتش زدن منازل یا اموال دیگران را به حبس درجه ۵ محکوم کند . طبق ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی محکومیت به حبس تعزیری درجه پنج تا هفت در صورت گذشت شاکی و به قید وثیقه می توانند از دادگاه در صورت داشتن شرایط یا درخواست از دادگاه حکم نیمه آزادی دریافت کنند .
ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است : ” در حبس های درجه پنج تا هفت دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تامین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه های، آموزشی، حرفه آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه دیده موثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد . همچنین محکوم می تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی ، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است. “
حبس تعزیری درجه ۶
حکم زندان تعزیری درجه ۶ عبارت است از حبس بیش از شش ماه تا دو سال . حکم زندان تعزیری جرامی مانند جعل اسناد غیر رسمی و ورشکستگی به تقصیر از نوع حبس در جه ۶ است . مجازات جرایم غیر عمدی مستوجب حبس درجه ۸ تا درجه ۶ ، قابل تبدیل به مجازات های جایگزین حبس است .
حبس تعزیری درجه ۷
مدت حبس درجه ۷ از نود و یک روز تا شش ماه است . همچنین چنانچه مجازات یک جرم مطابق هیچ کدام از درجات مجازات های تعزیری نباشد ، آن مجازات درجه ۷ محسوب خواهد شد . محکومان به مجازات حبس درجه ۷، در صورتی که سابقه محکومیت کیفری به برخی از جرایم را نداشته باشند ، حبس آن ها ، قابل تبدیل به مجازات های جایگزین حبس ، یعنی خدمات عمومی ، جزای نقدی ، محرومیت از حقوق اجتماعی و مانند این ها ، است .
ماده ۶۶ قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است : “مرتکبان جرائم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها نود و یک روز تا شش ماه حبس است به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می گردند مگر اینکه به دلیل ارتکاب جرم عمدی دارای سابقه محکومیت کیفری به شرح زیر باشند و از اجرای آن پنج سال نگذشته باشد: الف ) بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس تا شش ماه یا جزای نقدی بیش از ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا شلاق تعزیری ب ) یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس بیش از شش ماه یا حد یا قصاص یا پرداخت بیش از یک پنجم دیه”
حبس تعزیری درجه ٨
مجازات حبس درجه ۸ تعزیری برابر با حکم زندان تا سه ماه است. طبق قانون مجازات اسلامی محکومان به حبس درجه ۸ ، به جای گذراندن محکومیت خود در زندان ، به مجازات های جایگزین حبس ، شامل خدمات عمومی ، جزای نقدی و امثالهم ، محکوم می شوند .
ماده ۶۵ قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است : “مرتکبان جرائم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها سه ماه حبس است به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می گردند.”
به چه مجازات هایی مجازات تعزیری گفته می شود ؟
مجازات حبس تعزیری مجازاتی است که میزان آن را قانون گذار مشخص کرده است که توضیحات کامل در خصوص آن در مقاله آورده شده است .
تفاوت زندان تعزیری با حبس حدی چیست؟
حبس حدی برای مجازات های متسوجب حد است که میزان آن در شرع مشخص شده است و زندان تعزیری را قانون گذار تعیین می کند.