دعوای ابطال وصیت نامه در صورتی پذیرفته می شود که ثابت گردد که وصیت نامه دارای ایراداتی است هرچند اصل بر این است که وصیت نامه به صورت صحیح تنظیم شده است اما با اثبات خلاف آن از سوی مدعی، می توان ابطال آن را درخواست نمود.
ابطال وصیت نامه به چه معناست؟
هنگام تنظیم وصیت نامه توسط متوفی، در نظر گرفتن برخی اصول کلی و ماهیتی لازم و ضروری است. از جمله آن قوانین و قواعد که در شکل گیری وصیت نامه نیاز است، این است که شخص متوفی نباید بیش از ثلث اموال خود را به دیگری انتقال دهند. در چنین شرایطی اگر متوفی از این قواعد و قوانین پیروی ننماید، چون خود متوفی دیگر وجود و حضور ندارد، گاها ممکن است بین وراث و یا بین وراث با موصی له اختلافاتی بروز نماید و مفاد موجود در وصیت نامه مورد قبول وراث نبوده و موجب اختلاف گردیده و نسبت به آن اعتراض گردد.
چنانچه وراث نسبت به وصیت نامه اعتراض داشته و آن را قبول ننمایند و یا ادعای غیر مقدور بودن و غیر مشروع بودن آن را داشته باشند، باید برای اثبات ادعای خود مبنی بر غیر مشروع و غیرقانونی بودن وصیت نامه دلایل و بینه خود را بیان دارند. زیرا اصل طبق قاعده صحت اصل بر نافذ و صحیح بودن وصیت نامه میباشد.
موارد ماهوی ابطال وصیت نامه
- طبق قانون مدنی کسی حق محروم نمودن ورثه خود را از ارث ندارد و اگر این عمل رخ دهد وصیت نامه باطل است.
- چنانچه فرد در وصیت نامه خود در مورد اموال دولتی یا متعلق به غیر وصیت کرده باشد. (وصیت به مال غیر یا اموال عمومی یا اموال موقوفه)
- چنانچه متوفی با نیت کار نامشروعی، وصیت کرده است (وصیت بر جهت و مقاصد نامشروع)
- چنانچه نویسنده وصیت فاقد اهلیت بوده باشد
- چنانچه وصیت نامه با هدف فرار از دین تنظیم شده باشد
- چنانچه فرد وصیت کننده در اثر خودکشی جان خود را از دست بدهد
- چنانچه مدارک معتبری که نشان دهنده رجوع متوفی از وصیت نامه خود باشد ارائه شود
- چنانچه وصیت نامه رسمی جعل شده باشد و جعل وصیت نامه اثبات شود ( از آنجا که وصیت نامه های رسمی به صورت قانونی تنظیم می گردند و توسط افراد دارای شرایط و آگاه انجام می شود در ارتباط با ابطال این نوع وصیت نامه ها تنها در صورتی می توان آنها را باطل نمود که وصیت نامه جعلی باشد).
- چنانچه از متوفی دو وصیت نامه موجود باشد و با یکدیگر مغایرت داشته باشند موجب بطلان هردو وصیت نامه می‌گردد.
موارد ابطال شکلی وصیت نامه
- اگر بعد از تنظیم وصیت نامه به صورت سری معلوم گردد که موصی اصلا سواد نداشته است
- اگر وصیت نامه توسط متوفی نوشته شده باشد اما این وصیت نامه با امضا یا مهر یا دست خط اصلی متوفی مطابقت نداشته باشد.
شرایط باطل شدن وصیت نامه
در صورتی می توان وصیت نامه را باطل نمود که وارثان وصیت را قبول نداشته باشند همچنین ثابت شود فرد وصیت کننده در موقعی که وصیت خود را نوشته تحت فشار بوده و هیچ گونه رضایتی نداشته است و اموال در نظر گرفته شده برای وصیت نامه جزء اموال توقیفی باشد در این صورت باطل کردن وصیت نامه به راحتی امکانپذیر است، معمولا در این موارد طلبکاران می توانند این اموال را از طریق دادگاه تعقیب کرده و وصیت نامه را باطل نمایند.
مدارک مورد نیاز جهت طرح دعوای ابطال وصیت نامه
دعاوی ابطال وصیت نامه را می توان با شهادت شهود، نظر کارشناسان و همچنین با سوگند کسانی که خواهان ابطال وصیت نامه هستند و همچنین انجام تحقیقات محلی اثبات کرد.
در این صورت مدعی می تواند با همراه داشتن اصل وصیت نامه به همراه کپی آن و ارائه مدارک هویتی به دادگاه درخواست خود را مطرح نماید.
روند رسیدگی به دعوی ابطال وصیت نامه
در صورتی که وراث، خواهان ابطال وصیتنامه باشند، باید در دادخواست خود دلایل و موجبات ابطال وصیتنامه را قید نمایند و نسبت به ابطال وصیتنامه، اقدام و دادخواستی را با عنوان ابطال وصیت نامه در دفاتر خدمات قضایی تنظیم نماید.
بعد از تقدیم دادخواست ابطال وصیتنامه، و تعیین وقت رسیدگی و تشکیل دادگاه افرادی که خواهان ابطال وصیتنامه باشند، باید دلایل و مدارک خود را اعم از عدم رعایت اصول شکلی یا عدم رعایت اصول و قواعد حقوقی به دادگاه تقدیم نماید. سپس دادگاه پس از بررسی های لازم تصمیم گیری کرده و درصورت اثبات نظر خواهان رأی ابطال وصیتنامه را صادر می نماید.
تنفیذ یا رد وصیت نامه
ماده ٨۴٣ قانون مدنی مقرر میدارد:
“وصیت به زیاده بر ثلث ترکه، نافذ نیست؛ مگر به اجازه وراث و اگر بعضی از ورثه اجازه کند، فقط نسبت به سهم او نافذ است.”
مطابق با ماده فوق، قانونگذار بیان نموده است که هر کسی در ضمن وصیت نامه خود فقط میتواند تا ثلث (یک سوم) اموال خود را وصیت نماید و اگر بیش از این مقدار وصیت کند آن وصیت باطل است مگر اینکه وراث آن را تنفیذ (تایید) کنند ولی در صورت رد وراث آن وصیت باطل تلقی می گردد.
هر شخصی می تواند تا زمانی که در قید حیات است آزادانه و با اختیار کامل، اموال خود را به هر کسی که صلاح میداند، منتقل کند اما اگر بخواهد که این کار را در قالب وصیت نامه انجام دهد، می بایست مطابق قانون فقط تا یک سوم اموالش را وصیت نماید.
وصیت کننده میتواند تا یک سوم اموال خود را وصیت کند و مازاد بر آن وصیت نافذ نیست.
اعتبار وصیت نامه رسمی
وصیت نامه رسمی به دلیل اینکه ثبت آن در دفاتر اسناد رسمی انجام می شود، اعتبار خاصی دارد و وصیت نامه ی رسمی را به راحتی و بدون نیاز به دادگاه می توان وصیت را اجرا کرد و همه محتویات وصیت نامه از لحاظ قانونی و رسمی اعتبار خود را به صورت کامل دارد و نمی توان آن را غیر قانونی دانست و تنها در صورت ادعای جعل می توان به اعتبار وصیت نامه شک کرد.
ابطال شکلی وصیت نامه
در وصیت نامه باید اصول شکل خاصی در هنگام نوشتن آن رعایت شود و اگر این موارد رعایت نشود می توان وصیت را باطل در نظر گرفت، از جمله اینکه اگر وصیتی به صورت سری نوشته شود و بعدا مشخص شود که فرد وصیت کننده سواد ندارد، می توان ابطال وصیتنامه را اعلام کرد، اگر وصیت نامه مشخص شود که امضا و یا مهر متوفی روی این وصیت نامه است با اصل خود آن تطبیق ندارد می توان ثابت کرد که وصیت نامه باطل است.
آیا میتوان وراث را از ارث محروم کرد؟
هیچ پدر یا مادری نمی تواند فرزندان خود را از ارث محروم نمایند ، این امر که برخی از اشخاص در ضمن وصیت نامه خود به آن اشاره می نمایند اصلا وجاهت قانونی ندارد، فرزندان هر اقدامی که انجام داده باشند ، قاتل باشد یا معتاد یا هر چیز دیگری، استحقاق دریافت ارث را دارند و محرومیت آنان از ارث در ضمن وصیت نامه ممکن نیست.
درخصوص هر گونه دعوای ابطال وصیت نامه چنانچه نیاز به مشاوره حقوقی داشته باشید می توانید با وکلای باتجربه در موسسه حقوقی سروش نافع دادمان تماس حاصل فرمایید و از خدمات حقوقی و دریافت مشاوره حضوری و غیر حضوری امور حسبی بهره مند گردید.