برنامه ریزی تولید فرآیند تصمیم گیری در مورد منابع مصرفی سازمان است که سازمان برای عملیات های آینده اش به آن ها نیاز دارد، و نیز تخصیص این منابع مصرفی در جهت تولید محصول مورد نظر در تعداد مورد نیاز و با کمترین هزینه، و پیش بینی و فراهم آوردن به موقع مجموعه عوامل مورد نیاز برای ساخت و تولید محصولات مورد نظر، و تعیین کمیت آن ها می باشد.
یک برنامه ی تولید به صورت دوره ای و هر بار برای یک دوره ی زمانی خاص تهیه می شود که آن را افق برنامه ریزی می گویند.
تمامی سازمان های تولیدی برای به حداکثر رساندن بهره وری و مدیریت عملکرد به یک برنامه ریزی یکپارچه، استاندارد و کاربردی نیاز دارد. با این حال یک برنامه ریزی یکپارچه و موثر در کارخانه فرآیندی پیچیده است و با پوشش دهی فعالیت های متنوع از در دسترس بودن مواد، تجهیزات و منابع انسانی در زمان و مکان مورد نیاز اطمینان حاصل می شود.
برنامه ریزی تولید در کارخانه مانند نقشه راه تولید است و به شما کمک می کند تا بدانید برای تولید چه مسیری را می روید و چقدر طول می کشد تا به تولید برسید.
اهمیت استقرار یک سیستم برنامه ریزی تولید موثر
برنامه ریزی برای هر سازمان، ستون فرآیند تولید را تشکیل می دهد. برنامه ریزی تولیدات به سازمان ها کمک می کند تا شرایط را بهتر درک کنند. برنامه ریزی موثر تسهیل می کند تا کل ظرفیت را رزرو کند و همچنین در ارتقاء تعیین زمان دقیق تحویل به مشتریان کمک می کند.
هدف از برنامه ریزی تولید این است که زمان و هزینه های تولید را به حداقل برسانیم و به طور موثر سازماندهی از منابع بهره گیریم.
برنامه ریزی برای تولید شامل مجموعه ای از عناصر تولید است که شامل فعالیت های روزمره کارکنان و توانایی تحقق زمان دقیق تحویل مشتری می شود.
عوامل کلیدی در طرح و برنامه ریزی تولید
همان طور که در بالا به آن اشاره کردیم، برنامه ریزی تولید در کارخانه به نحو موثر، یک ویژگی کلیدی است که کارآفرینان و مدیران کسب و کار باید در روند تولید اعمال کنند. برخی از عوامل کلیدی در طرح و برنامه ریزی تولید شامل موارد ذیل می باشد:
۱- پیش بینی انتظارات بازار
برای طراحی و آموزش برنامه ریزی باید یک سری قابلیت ها در زمینه اطمینان از فروش بالقوه را ارزیابی کنید. با یک برنامه ریزی مناسب میتوان وضعیت بازار در آینده را بررسی نمود. بر اساس اطلاعات تاریخ، روند بازار و سفارشات تولید در کنار برنامه ریزی تولید در کارخانه می توانید میزان اطمینان از فروش را پیش بینی کنید.
۲- کنترل موجودی
برای اطمینان از توانایی سازمان در تأمین موجودی، باید یک سیستم موجودی صحیح را در طرح و برنامه ریزی تولید در کارخانه در نظر بگیرید تا بتوانید موجودی های سازمان خود را کنترل کنید.
۳- در دسترس بودن تجهیزات و منابع انسانی
زمانی که طبق فرآیند تولید، تمام سفارشات در خط تولید و خدمات در جریان است، برنامه ریزی به شما کمک می کند تا زمانبندی فرآیند برنامه ریزی در کارخانه را مدیریت کنید و برای اینکه از استفاده خوب روشهای برنامه ریزی تولید اطمینان حاصل نمایید، می توانید توجه داشته باشید که تأخیری در زمان تولید ایجاد نمی شود. برنامه ریزی و کنترل تولید ظرفیت عملیاتی تولید را به حداکثر خواهد رساند.
اما نکته حائز اهمیت این است که برای ظرفیت کامل، حتماً نباید برنامه ریزی تولید در کارخانه انجام شود بلکه بهتر است اولویت های غیر منتظره و تغییرات غیر قابل پیشبینی که ممکن است به وجود آید را در برنامه ریزی فرآیند تولید در نظر گرفت.
۴- گام های استاندارد و زمان
به طور معمول در آموزش برنامه ریزی در کارخانه کارآمدترین وسیله برای تعیین مراحل تولید شما این است که پردازش ها را به ترتیب برنامه ریزی خط تولید انجام دهید و سپس میانگین زمان لازم برای تکمیل کار را در نظر بگیرید. به یاد داشته باشید که طبق روشهای برنامه ریزی تمام مراحل تولید به صورت متوالی اتفاق نمی افتد و ممکن است بسیاری از قوانین برنامه ریزی تولید در همان زمان اتفاق بیفتند.
پس از انجام تک تک مراحل فرآیند برنامه ریزی در خط تولید ، خواهید فهمید که چقدر طول می کشد تا کل فرآیند تولید را کامل کنید. طبق آموزش برنامه ریزی جایی که کار تکرار یا مشابه است، بهتر است که کار و زمان درگیر تولید را طبق اصول برنامه ریزی تولید استاندارد کنید.
۵- عوامل خطر
یکی از مواردی که در برنامه ریزی های تولیدی و استانداردسازی زمان تولید مطرح می شود، بررسی اسناد و گزارشات فعالیت های مشابه تولید است که به طور قابل توجهی روند برنامه ریزی خطوط تولید را سریعتر می کند. با جمع آوری اطلاعات و تجارب گذشته تولید و ارزیابی زمان، مواد و خرابی های احتمالی و تجزیه و تحلیل موارد تاثیر گذار در شکست تولید طبق برنامه ریزی عملی، به راحتی می توانید کنترل ها و حذف یا کم کردن های لازم را در تولید به کار بگیرید. روش کنترل عوامل خطر در آموزش برنامه ریزی به شما این امکان را می دهد تا روشهای کاهش مشکلات بالقوه در عملیات تجاری خود را تجزیه و تحلیل کنید. برای برنامه ریزی خط تولید میتوانید از مدل هایی که در ادامه به آن اشاره شده استفاده کنید.
مدل های برنامه ریزی تولید
- مدل برنامه ریزی ایستا (قطعی)
- مدل برنامه ریزی پویا (داینامیک)
مدل برنامه ریزی ایستا (قطعی)
در این مدل فرض را بر این اساس قرار می دهیم که آینده قطعی است و هیچ گونه تغییری در تقاضا ایجاد نخواهد شد و مطابق یک تقاضای ثابت برای آینده برنامه ریزی می کنیم.
ورودی های مدل برنامه ریزی ایستا:
- منابع در دسترس
- ظرفیت انبار
- موجودی انبار
- هزینه های نیروی انسانی
- خرید مواد اولیه
- هزینه ماشین آلات
- محدودیت سرمایه
- زمان تولید
خروجی های مدل برنامه ریزی ایستا:
- نیروی انسانی مورد نیاز
- میزان اضافه کاری
- میزان تولید هر محصول تولیدی
- روش تولید
- حجم تولید
- قیمت هر محصول
مدل برنامه ریزی پویا (داینامیک)
روش برنامه ریزی پویا انعطاف پذیری بالایی دارد و میتوان از آن برای حل مسائل متنوعی استفاده کرد.
از این مسائل میتوان به مسیریابی، صرف کمترین هزینه در جابه‌جایی بین دو شهر، برنامه‌ریزی موجودی، کنترل بهینه و… اشاره کرد. هدف اصلی در برنامه ریزی پویا محاسبه یک تابع هزینه در هر حالت است. وقتی نقشه این تابع هزینه به دست آید، قانون کنترل بهینه را میتوان از یک حالت به حالت دیگر که هزینه را کمینه می‌کند به دست آورد.
ملزومات برنامه ریزی تولید
برای برنامه ریزی کارآمد و صحیح تولیدی ، یک سری لازمه هایی وجود دارد که تنها با داشتن این موارد میتوان به این مهم دست پیدا کرد:
- اهداف و سیاست های صحیح
- نیروی توانمند و با انگیزه
- مطالعات صحیح ، دقیق و به موقع
- فرایند و سیستم مناسب برنامه ریزی
- ثبات
برخی دیگر از مزایای برنامه ریزی تولید شامل موارد زیر می شود:
- کاهش هزینه های نیروی کار با حذف هدر رفت زمان و بهبود در جریان فرایندها.
- کاهش هزینه های مربوط به موجودی ها با کاهش نیاز به انبارهای امن و موجودی های بیش از حد در جریان.
- استفاده ی بهینه از تجهیزات و ظرفیت بیشتر.
- بهبود در تحویل به موقع محصولات و خدمات.