قانون تاکنون برای نگهداری از حیوان خانگی مانند سگ در خودرو یا همراه داشتن آن در خیابان، جرم و مجازات تعیین نکرده است، با این وجود رئیس پلیس پایتخت اعلام کرده با این اقدامات مقابله خواهد کرد.در این مقاله از مجله حقوقی دادمان به بررسی جرم سگ گردانی و مجازات آن می پردازیم.
قوانین مصوب خاصی تا کنون توسط قانونگذاران برای ممنوعیت سگ گردانی در سطح جامعه تعیین نشده است و این موضوع از سالها بین مردم و مسئولان دچار چالش بوده است.
مسئولان نیروی انتظامی به عنوان یکی از مجریان اصلی نظارت بر اجرای صحیح قوانین مختلف، از معدود افراد و در واقع تنها نهادی هستند که طی سالهای اخیر از موضوع جرم بودن سگ گردانی در معابر و خیابان‌های سطح شهر سخن می‌گویند.
البته اگر قانون خاصی هم توسط نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی پیشنهاد و در نهایت به تصویب نهایی برسد، امید چندانی به اجرای صحیح آن نیست و مثل خیلی دیگر از قوانین متروکه توسط مجریان قانون اجرایی نشده است، چنین قانونی هم حتی پس از تصویب به دایره قوانین متروکه می‌پیوندد.
بر اساس قانون مجازات اسلامی اگر فردی از طرف حیوان همراه فرد دیگر در سطح جامعه دچار آسیب و ضرر و زیان جسمی شود، صاحب حیوان باید برابر قانون مجازات شود اما در این بند از قانون نیز به ممنوعیت سگ گردانی در جامعه اشاره‌ای نشده است.
مجلس در طرح ممنوعیت برای سگ گردانی : واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خرید و فروش، حمل و نقل و گردانیدن حیوانات مضر و خطرناک از جمله سگ را ممنوع اعلام کرده و جریمه سنگینی معادل ۱۰ تا ۳۰ برابر حداقل حقوق اعلامی از سوی وزارت کار را برای آن معین کرده است. از طرفی اتحادیه صنف مشاورین املاک موظف کرده است ممنوعیت نگهداری حیوانات موضوع این قانون را جهت اطلاع و رعایت موجرین و مستاجرین، در قراردادهای اجاره گنجانیده و ذکر نماید.
آیا سگ گردانی جرم محسوب می‌شود؟
از دوران پیش از تاریخ تاکنون، حیوانات به همراه آدمیان بوده اند و البته این همراهی، اثرات زیادی هم بر روابط بین آدم‌ها گذاشته و از آن‌جایی که بخش عمده‌ای از علم حقوق، به تنظیم روابط میان آدم‌ها با یکدیگر و اموالشان می‌پردازد، بحث حیوانات هم وارد مقولات حقوق شده است.
طبق مواد ۵۲۲ و ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی صاحب هر حیوانی اگر از احتمال حمله آن آگاه باشد ولی قصور کند و از حیوان مراقبت نکند و آن جانور به کسی صدمه وارد کند، او ضامن است، حتی وقتی‌که صاحب حیوان، آن را به کسی سپرده باشد که توان مراقبت از حیوان را نداشته باشد و همین باعث آسیب دیدن کسی شود.
البته براساس ماده ۳۳۴ قانون مدنی مالک یا متصرف حیوان مسئول خساراتی نیست که از ناحیه آن حیوان وارد می‌شود، مگر اینکه در حفظ حیوان تقصیر کرده باشد که اگر مقصر باشد باید خسارات وارده را جبران کند.
مجازات سگ گردانی
مطلب حائز اهمیت در مجازات سگ گردانی این است همه مفاد مذکور که مبنای صدور رأی در دادگاه‌ها هستند به جبران خسارت توسط صاحب حیوان اشاره می‌کنند و نه مجازات آن‌ها و همگی نیز به لفظ حیوان اشاره دارند نه فقط به یک حیوان خاص مثل سگ.
بنابراین تنها جبران خسارت متوجه صاحبان حیوانات آسیب‌رسان است و جبران خسارت تنها چیزی است که عاید افراد آسیب‌دیده می‌شود.
در مجموع با توجه به موارد مذکور، اصل پدیده در قانون مجازات اسلامی و قانون مدنی، سگ‌گردانی جرم محسوب نمی‌شود و یک عمل وقتی جرم تلقی می‌شود که قانون‌گذار آن را جرم دانسته باشد.
در پایان گفتنی است بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، مرتکبان هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود، به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.
۳۵ تا ۱۰۵ میلیون تومان جریمه برای نگهداری از حیوانات مضر و خطرناک
طرح مجلس برای ممنوعیت سگ گردانی و مجازات سگ گردانی مقرر کرده است:
در صورت حمل و گردانیدن حیوانات موضوع این قانون با وسائل نقلیه، علاوه بر مجازات نقدی مالک یا حامل حیوان، راننده خودرو نیز به جزای نقدی تعیین شده در این قانون محکوم و خودروی مربوطه نیز علاوه بر جریمه توسط پلیس به مدت ۳ ماه توقیف می‌گردد.
سه نکته در رتبطه با ممنوعیت و مجازات سگ گردانی حائز اهمیت است:
نکته نخست بیماری است که به انسان ها منتقل می‌شود و در حال حاضر مراکز درمانی و پزشکی با بیماری‌های متنوعی از این جنس روبرو هستند و به ویژه کودکان و زنان باردار در معرض خطرات جدی در این خصوص هستند.
نکته دوم مزاحکتی است که برای مردم ایجاد می شود. برخی در مجتمع‌های مسکونی سگ نگهداری می‌شود و برای بقیه مزاحمت ایجاد می‌کند، حالا این سگ از سگ‌های کوچک نژاد خاص تا سگ‌های گله را شامل می‌شود! این موضوع سبب شده که همسایگان احساس آرامش نکنند؛ چراکه صدای سگ و هراسی که ایجاد می‌کند برای عموم افراد آزاردهنده است.
نکته سوم ترسی که نگهداری از حیواناتی مانند سگ ایجاد می‌کند. ما موارد متعددی داشته‌ایم که سگ ترسی ایجاد کرده و بچه یا زنی ترسیده و در اثر فرار ناشی از ترس با ماشین تصادف کرده است و برایش حادثه پیش آمده.
خطرات و مزاحمت‌های متعددی را در نتیجه نگهداری از حیوانات خانگی برای مردم شاهد هستیم که در نتیجه آن‌ها حقوق عامه مردم ضایع می‌شود. بسیاری از مردم در پارک‌ها و محیط‌های عمومی احساس امنیت نمی‌کنند و این موضوع فارغ از مسائل پاکی و نجاست است که مومنین را در این مواضع نگران می‌کند. بنابراین مهم ترین موضوعی که ما به آن توجه کرده‌ایم، مزاحمت‌هایی است که برای مردم ایجاد می‌شود و حقوق آن ها تضییع می‌شود.
در بحث نگهداری حیوانات کشورهای مختلف مورد مطالعه قرار گرفته اند و بیش از هزار و دویست صفحه قوانین کشورهای مختلف در خصوص برخورد با پدیده نگهداری از حیوانات و مدیریت این موضوع جمع آوری شده است.
در کشورهای اسلامی و حتی کشورهای غربی جریمه های بسیار سنگین و مجازات سگ گردانی برای متخلفین در نظر گرفته شده است که برخی از آن ها براساس واحد پولی ایران به صد میلیون و بیشتر می رسد.
آیاقانون ممنوعیت سگ گردانی می‌تواند کارساز باشد یا این قانون نیز مانند برخی قوانین دیگر به قانونی متروک تبدیل می‌شود؟
موارد قانونی که رعایت نمی‌شود به این دلیل است که یا جرم‌انگاری مناسب در خصوص آن‌ها صورت نگرفته است یا اینکه جرم و جزا با یکدیگر تناسب ندارند. مثلاً در مواردی حبس پیش بینی شده است در حالی که می‌دانیم حبس عوارض بسیاری برای افراد، زندگی‌ها و خانواده‌ها در بر دارد و وقتی جوانی را به حبس می‌رود او به عنوان یک سرمایه فعال کشور از تحصیل و فعالیت اقتصادی محروم می‌شود اما در این قانون جرم‌انگاری از نوع مادی است و وقتی مرتکب هزینه را بالا ببیند سعی می‌کند که مرتکب آن جرم نشود.
بنابراین در این طرح مطلقاً حبس پیش بینی نکرده‌ایم و صرفاً جزای مادی پیش بینی شده است. وقتی صاحب حیوان احساس کند که نگهداری از حیوانش برای دیگران مزاحمت ایجاد می‌کند و آن طرفی که آسیب دیده براساس قانون می‌تواند از او شکایت کند و او مجبور است که هزینه‌های بالای جریمه را تحمل کند؛ بنابراین از نگهداری سگ منصرف می‌شود.