به موجب قانون مدنی هرگاه کسی بر حسب اذن صریح یا ضمنی از مال غیر استیفای منفعت کند صاحب مال مستحق اجرت المثل خواهد بود مگر اینکه معلوم شود که اذن در انتفاع مجانی بوده است. بنابراین اجرت المثل ملک مشاع به مبلغ یا مزدی گفته می شود که شخصی در ازای استفاده از مال غیر به مالک آن باید بپردازد و در اصطلاح حقوقی اجرت المثل به عوض استفاده از مال یا عمل دیگری گفته می شود.
اجرت المثل اموال مشاعی چیست؟
اجرت المثل ایام تصرف ممکن است به مال مشاع نیز تعلق گیرد. مال مشاع به مال منقول یا غیرمنقولی گفته می شود که به صورت ارادی یا غیر ارادی و به طور قهری در مالکیت چند نفر می باشد
بدین گونه که مالکین متعدد در یک شیء واحد، حقوق مشترک دارند و در واقع مال میان مالکین آن تقسیم نشده است و حقوق مالکین در آن مال مشترک به نحو اشاعه اجتماع یافته است.
منظوراز این نوع مالکیت هر یک از مالکین با توجه به سهم مالکانه خود در جزء جزء مال مشاع سهیم هستند. همانگونه که اشاره شد مال ممکن است منقول یا غیرمنقول باشد که در هر دوی اینها امکان مالکیت مشاع وجود دارد.
مال منقول : به مالی گفته میشود که از نظر فیزیکی و جسمی قابلیت جابجایی را داشته باشد. مانند انواع وسایل نقلیه همچون خودرو، انواع موتورسیکلت، ماشین آلات کشاورزی و دیگر اموالی که عرفاً امکان نقل مکان و جابجایی فیزیکی را داشته باشند و با این شرایط عادتا در کارکرد مال تغییری ایجاد نشود.
مال غیر منقول : نقطه مقابل اموال منقول می باشد بدین معنا که چنین قابلیتی از لحاظ جابجایی ندارند که روشن ترین مثال در خصوص اموال غیر منقول ملک و املاک می باشد.
اجرت المثل مال مشاع
اجرت المثل مفهوم مقابل اجرت المسمی است. اجرت المسمی، بهایی است که از پیش بر مبنای قرارداد یا توافق میان طرفین تعیین شده است.
√ به بیان دیگر زمانیکه مال منقول یا غیر منقول شخصی در یک مدت زمانی در تصرف شخص دیگری بوده و به دلیل عدم وجود قرارداد و یا عدم توافق بر سر میزان اجرت یا اجاره بها از آن مال استفاده کند، بابت بهره مندی از منافع آن مال می بایست بهای روز یا همان خسارت روزهای تصرف در آن مال را مطابق عرف و طبق نظر کارشناس بپردازد.
به طور مثال کشاورزی یک تراکتور را به ازای روزانه ۴۰۰ هزار تومان به مدت ۱ سال اجاره کرده باشد، این مبلغ میان طرفین توافق شده که شخص در ازای استفاده از تراکتور که متعلق به شخص دیگری است اجرت بپردازد و اجرت پرداختی از سوی اجاره کننده اجرت المسمی نامیده میشود.
√ درحالی که در رابطه با اجرت المثل، در تصرف صورت گرفته قرارداد یا رضایت مالک وجود ندارد و میزان آن توسط کارشناس تعیین می گردد و سابقا میان طرفین نسبت به آن توافقی صورت نگرفته است.
بنابراین دعوی اجرت المثل هنگامی مطرح می گردد که میان متصرف و مالک قراردادی منعقد نشده و یا قرارداد منعقد شده باطل شده است و شخص از مال یا عمل دیگری استفاده کرده است
در نتیجه چون قرارداد و اجرت معینی میان طرفین در نظر گرفته نشده میزان آن برحسب نظر کارشناس تعیین خواهد شد.
ارکان طرح دعوای اجرت المثل مال مشاعی
در خصوص طرح دعوای اجرت المثل ایام تصرف مال مشاعی دو رکن اساسی شرط می باشد:
۱- مال اعم از منقول و غیر منقول مشاعی در تصرف شریک دیگر باشد
برای مثال در مطالبه اجرت المثل ملک مشاعی می‌بایست حتماً یکی از مالکین بدون اذن سایر مالکان در ملک مشاعی مستقر باشد در نتیجه در صورت عدم تصرف یا استفاده از ملک نمی‌توان اجرت المثل آن را مطالبه نمود.
۲- خواهان در دعوی مطالبه اجرت المثل ایام تصرف مال مشترک، ذی‌نفع باشد.
تامین دلیل ملک
بدین معنا که مالک قسمتی از آن مال باشد یا ذی نفع در استفاده از قسمتی از منافع باشد به طور مثال مستاجر باشد یا به سبب عقود دیگر شریک در مال شده باشد.
اجرت المثل ایام تصرف ملک مشاعی
فرض کنید که ملکی به طور مثال کارخانه ای به تعدادی از وراث، ارث رسیده باشد و نفری از وراث بدون اینکه قراردادی با دیگر وراث داشته و بدون اذن و اجازه ای از سایر وراث، اقدام به تصرف آن کارخانه نماید
در این فرض سایر وراث می توانند به نسبت سهم خودشان اقدام به طرح دعوای اجرت المثل ایام تصرف مال مشاعی نمایند و اجرت المثل ایام تصرف به نرخ روز در نظر گرفته خواهد شد. البته با توجه به آنچه سابقا ذکر شد فرض دیگری نیز ممکن است مطرح شود و آن اینکه ممکن است در مال مشاعی، شرکا در استفاده از آن مال از سوی هم اذن داشته باشند.
در این فرض در صورتی که در اجرت و بهای استفاده از مال توافق نکرده باشند و یا به طور مثال توافقشان نسبت به مدت زمان معینی باشد ولی یکی از شرکا بیشتر از زمان توافق شده در مال تصرف کند و از این بابت تصمیمی از سوی شرکای دیگر گرفته نشده باشد.
در هر صورت شرکای دیگر می توانند به اندازه سهم خود تقاضای اجرت المثل ایام تصرف کنند که با دستور دادگاه امر به کارشناس ارجاع داده می شود ، در اینصورت ارزش و اجرت به نسبت روزهای تصرف شده مورد محاسبه قرار خواهد گرفت.
گروه مشاورین و وکلای موسسه حقوقی سروش نافع دادمان بستری است که شما عزیزان می توانید از طریق آن سوالات خود را درباره اجرت المثل ملک مشاع و اموال مشاعی و ارکان دعاوی مال مشاعی ثبت کنید و در کمترین زمان پاسخ مناسب خود را دریافت کنید: