ازدواج موقت همان نکاح موقت است که در آن صیغه ی عقد بین زن و مرد برای مدت مشخصی جاری می شود و به موجب آن بین زن و مرد محرمیت ایجاد می شود ، هدف اصلی از ازدواج موقت یا نکاح موقت تشکیل خانواده نیست و به جهت رفع نیازهای جنسی طرفین می باشد ، لذا افرادی که خواهان تشکیل خانواده هستند باید ازدواج دائم کنند ،
ازدواج موقت نام های گوناگونی دارد، ازجمله: نکاح منقطع، متعه،صیغه،… در این مبحث از مجله حقوقی دادمان برخی نکات حقوقی ازدواج موقت مورد بررسی قرار می گیرند .
تعریف ازدواج موقت یا نکاح موقت
به دلایل مختلف و از جمله متاهل بودن مردان ، معمولا ازدواج موقت در دفاتر رسمی ازدواج ثبت نمی گردد و در صورت باردار شدن زن ، به دلیل ترس از فروپاشی زندگی ، شوهر انکار ازدواج موقت یا نکاح موقت خواهد شد و زیر بار مسئولیت فرزند نخواهد رفت .
ازدواج موقت که با صیغه محرمیت صورت می گیرد، ازدواجی است که در مقابل ازدواج دائم قرار داشته و در آن برای مدت معلوم و محدود با تعیین مهریه، عقد ازدواج بین زن و مرد بسته می شود و با پایان مدت آن، محرمیت زوجین از بین می رود.
افرادی که قصد ازدواج موقت دارند ، قبل از اقدام به این عمل ، باید نکات حقوقی ازدواج موقت را بدانند و از آثار حقوقی این نوع ازدواج آگاهی کاملی داشته باشند تا در صورت بروز هر گونه پیشامدی علاوه بر اشراف بر موضوع از جنبه های حقوقی آن نیز مطلع باشند .
در قانون حمایت خانواده ثبت نکاح موقت در سه مورد الزامی است : در صورتی که زن باردار بشود، یا زوجین برای ثبت نکاح موقت توافق کنند، یا ثبت نکاح به عنوان شرط ضمن عقد مطرح شود.
بنابراین، در عقد موقت زن می تواند نسبت به مطالبه مهریه در عقد موقت اقدام نماید و تعیین مهریه و مدت زمان عقد موقت یکی از ارکان اساسی و شرط صحت عقد ازدواج موقت می باشد و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد موقت می شود.
مهمترین نکات حقوقی صیغه ازدواج یا نکاح موقت
صیغه ازدواج موقت یا نکاح موقت برای مدت مشخصی جاری می شود و با اتمام آن ، نکاح موقت فسخ می شود و نیازی به طلاق نخواهد بود اما اگر مدت نکاح موقت طولانی باشد ( مثلا ۹۰ سال ) جهت جدایی باید طلاق صورت پذیرد .
حق مهریه در ازدواج موقت برای زن محفوظ است و در صورت عدم شرط ضمن عقد ، نفقه و ارث به وی تعلق نخواهد گرفت .
در صورت داشتن ادعای هر گونه حقی در ازدواج موقت ، اگر ازدواج موقت جایی ثبت ( دفتر ثبت ازدواج یا شناسنامه ) نشده است ، اثبات آن به سختی امکان پذیر است .
در صورت باردار شدن زن ، شرط ضمن عقد و توافق به هنگام عقد ، مرد ملزم به ثبت ازدواج موقت در دفاتر رسمی ازدواج و شناسنامه خواهد بود .
سن قانونی جهت ازدواج موقت برای دختر ۱۳ سال تمام است .
فرزند حاصل از ازدواج موقت ثبت شده دارای حقوقی مانند فرزندان حاصل از ازدواج دائم است .
نگه داری و پرداخت نفقه فرزند حاصل از ازدواج موقت به عهده ی شوهر است .
در ازدواج موقت جدایی زن و شوهر با تمام شدن مدت ازدواج موقت صورت می پذیرد و یا اینکه مرد باید مدت باقی مانده از عقد را ببخشد .
جهت تمدید مدت ازدواج موقت یا باید مدت عقد قبلی تمام شده باشد و یا اینکه مدت باقی مانده توسط شوهر بخشیده شود .
برخی فقها اجازه پدر را جهت ازدواج موقت دختره باکره لازم می دانند و برخی لازم نمی دانند ، از این رو باید با توجه به پیروی از مرجع تقلید مورد نظر عمل نمود .
اگر بر اساس شرع ازدواج موقت به درستی انجام شده باشد ، عدم ثبت آن در دفاتر رسمی ازدواج جرم محسوب نمی شود و مجازاتی در پی نخواهد داشت .
ازدواج موقت چه ویژگی هایی دارد؟
- مدت عقد باید معین شود. در غیر اینصورت عقد باطل خواهد شد.
- تاریخ ابتدا و انتهای عقد باید مشخص باشد.
- رضایت کامل طرفین برای انجام عقد ضروری است.
- بالغ بودن طرفین عقد
- اجازه پدر یا جد پدری برای دختر
- در صورت امتناع غیرموجه پدر از دادن اجازه، دختر می تواند از دادگاه مدنی درخواست اجازه ازدواج کند.
- تعیین مهریه
- مجرد بودن زن(زن در آن واحد تنها می تواند یک شوهر داشته باشد.)
- زن نباید در زمان عده باشد.
- زن و مرد قبل از عقد با هم زنا نکرده باشند.
- خواندن صیغه محرمیت توسط عاقد یا خود مرد و زن
در چه مواردی موجب فسخ ازدواج موقت می شود؟
- فوت یکی از طرفین
- بخشش مدت باقیمانده صیغه از جانب شوهر
- انقضای مدت معین شده
- جنون هر یک از زوجین
- در صورت وجود عیوب زیر در مرد، زن حق فسخ عقد را خواهد داشت.
- در صورت وجود عیوب زیر در زن، مرد حق فسخ عقد را خواهد داشت.
در ازدواج موقت وضعیت مذهب و تعدد زوجین چگونه باید باشد؟
- ازدواج زن با مرد غیرمسلمان، غیرممکن است.
- ازدواج مرد نیز با زن ناصبی و مشرک، غیرممکن ولی با اهل کتاب بلامانع است.
ازدواج زن در یک زمان تنها با یک مرد امکان پذیر است. اما محدودیتی برای مرد در ازدواج موقت وجود ندارد.(در ازدواج دائم مرد تنها مجاز به ازدواج با ۴ زن می باشد.)
مهریه در نکاح یا ازدواج موقت
برخلاف نکاح دائم عدم تعیین مهر در عقد موقت موجب بطلان عقد می شود. پرداخت مهریه در عقد موقت به زن الزامی است و این حق از وی ساقط نمی شود. حتی در صورتی که:
- زن فوت شود. (ورثه زن می توانند مهریه را مطالبه کنند.)
- شوهرش هرگز با وی نزدیکی نکند.(نصف مهریه به زن تعلق می گیرد.)
- مرد باقی مدت عقد را ببخشد.
مگر اینکه زن مهریه خود را ببخشد. برای مثال چنانچه زن مایل به جدایی از مرد، پیش از اتمام مدت صیغه باشد؛ می تواند با بخشیدن مهریه خود رضایت مرد را مبنی بر بذل باقی مدت صیغه جلب نماید.
نکته: برای وصول مهریه در عقد موقتی که در دفاتر ازدواج ثبت نشده باشد، باید به دادگاه مراجعه کرده و و با ادله قابل استناد ازدواج موقت خود را ثابت کرده و دادخواست مطالبه مهریه نماید.
درصورت اثبات ادعای زن مبنی بر اثبات ازدواج موقت در دادگاه و تقدیم دادخواست مطالبه مهریه، دو حالت پیش می آید:
- چنانچه مبلغ مهریه کمتر از ۲۰۰ میلیون ریال باشد، دادخواست مطالبه را باید به شورای حل اختلاف ارائه نمود.
- ولی اگر مبلغ مهریه بیشتر از ۲۰۰ میلیون ریال باشد، دادگاه خانواده به دادخواست رسیدگی خواهد کرد.
نحوه مطالبه مهریه در عقد موقت
مطالبه مهریه در عقد موقت هم از طریق دادگاه و هم از طریق اجرای ثبت امکانپذیر است. در صورتی که زوجه در عقد موقت دارای سند ازدواج باشند، در این صورت زوجه باید به دفتر خانه محل وقوع عقد مراجعه و درخواست صدور اجرائیه نماید که در اینصورت به زوج اخطاریه ای ارسال می شود که جهت پرداخت مهریه به دفترخانه محل وقوع عقد رجوع نماید.
در صورتی که زوج ظرف مهلت مقرر مهریه را پرداخت نکند اجرای ثبت نسبت به صدور اجرائیه اقدام و زن می تواند اموال زوج را توقیف کند و همچنین می تواند نسبت به ممنوع الخروجی زوج اقدام نماید.
همچنین زوجه می تواند در صورتی که مهریه او بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشد به دادگاه خانواده و در صورتی که مهریه کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد به شورای حل اختلاف مراجعه و نسبت به مطالبه مهریه در عقد موقت اقدام نماید.
تعیین مهریه یکی از ارکان و شرایط صحت در ازدواج موقت است و عدم ذکر مهریه موجب بطلان نکاح می شود و حتی فوت زن در اثناء آن و یا عدم نزدیکی مرد با زن موجب سقوط مهر نمی شود. .
تفاوت دیگر عقد موقت با دائم ذکر مدت می باشد و ذکر مدت در عقد موقت یک شرط اساسی محسوب می شود و اگر در ازدواج موقت مدت تعیین نشود عقد موقت باطل است. مدت زمان عقد موقت باید هیچگونه ابهامی نداشته باشد و ابتدا و انتهای آن باید معین گردد.
اگر مدت ازدواج موقت تمام شود آیا مهریه زن به قوت خود باقی است ؟
در صورتی که مدت زمان عقد ازدواج موقت منقضی شود به هیچ عنوان با اتمام مدت زوجیت حق مطالبه مهریه از بین نمیجه هر زمان که زن بخواهد می تواند نسبت به مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه اقدام نماید.
نفقه در عقد موقت
مطابق ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی در عقد موقت زوجه حق نفقه ندارد، مگر اینکه در ضمن عقد نکاح شرط شده باشد یا آنکه عقدبر مبنای آن جاری شده باشد . در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است ( ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی ) ولی در عقد موقت زن حق مطالبه نفقه را ندارد، مگر آنکه شرط شده باشد.
عده در ازدواج موقت
در صورت اتمام مدت عقد: زن غیر باردار دو طهر (۲ عادت ماهانه) / زن یائسه ۴۵ روز / زن باردار تا زمان وضع حمل
در صورت وفات زوج: زن غیر باردار: ۴ ماه و ۱۰ روز / زن باردار تا زمان وضع حمل
نکته:در صورت توافق طرفین، شرط ضمن عقد و باردار شدن زوجه باید اقدام به ثبت صیغه محرمیت کرد.
ارث زن در عقد موقت
در نکاح موقت زوجین از یکدیگر ارث نمی برند و توارث بین زن و شوهر در صورتی است که نکاح آنها دائمی باشد از مفهوم مخالف ماده ۹۴۰ قانون مدنی که بیان می دارد ” زوجین که نکاح آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشد از یکدیگر ارث می برند ” معلوم می شود که توارث بین زوجین از یکدیگر اختصاص به عقد دائم دارد و در نکاح منقطع ارث راه ندارد .
در صورتی که زوج وصیت کند که مبلغی به همسرش که در زوجیت موقت می باشد پرداخت گردد این شرط از لحاظ قانونی صحیح می باشد پس زوج در قالب حقوقی وصیت می تواند مبلغی برای همسرش تعیین نماید.
در ازدواج موقت اگر فرزندی متولد شود، فرزندان قانونی زوجین محسوب می شوند و از پدر و مادر خود ارث می برند.
<< نکات کلیدی درباره قوانین ازدواج موقت >>
۱- آیا میتوان در عقد موقت مهریه تعیین نکرد؟
همانطور که توضیح دادیم یکی از ارکان عقد موقت مهریه می باشد و باید مهریه هر چند کم گذاشته شود درغیر این صورت عدم تعیین آن باعث بطلان عقد می شود.
۲- آیا در عقد موقت زن می تواند تقاضای نفقه کند؟
مطابق قانون در عقد موقت مرد تکلیفی به پرداخت نفقه ندارد، مگر اینکه بین زوجین شرط شده باشد.
۳- آیا در عقد موقت زن میتواند صیغه موقت را باطل کند؟
در صورتی که زن در عقد موقت وکالت در خصوص بذل مدت را داشته باشد در این صورت میتواند عقد موقت را باطل کند.
۴- در صورتی که زن وکالت بذل مدت را در عقد موقت نداشته باشد چگونه می تواند عقد موقت را باطل کند؟
در این مورد زن می تواند با استناد به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و جود عسر وحرج به دادگاه خانواده مراجعه و دادخواست الزام زوج به بذل باقی مانده مدت را ثبت نماید. دادگاه در صورت احراز عسر و حرج زن حکم به الزام زوج به بذل باقی مانده مدت صادر خواهد کرد.
۵- حقوق زن در ازدواج موقت چیست؟
در عقد موقت مهریه زن همانند عقد دائم است و با توافق طرفین تعیین می گردد.
در عقد دائم پرداخت نفقه تکلیف مرد می باشد ولی در عقد موقت نفقه به زن تعلق نمی گیرد مگر اینکه بین زوجین شرط شده باشد.
در عقد دائم به زن ارث تعلق می گیرد ولی در عقد موقت به زن ارث تعلق نمی گیرد و شرط بر خلاف آن باطل است.
۶- مدارک لازم برای عقد موقت چیست؟
برای ثبت ازدواج موقت کارت ملی زن و مرد و شناسنامه زوجین و دو قطعه عکس ۴*۳ لازم است.
اگر زوجه دوشیزه باشد حضور پدر در دفترخانه الزامی است، زیرا برای ازدواج موقت دختر باکره نیاز به رضایت پدر است.
اگرزوجه قبلاً ازدواج کرده باشد و دوشیزه نباشد طلاق نامه یا گواهی فوت همسر سابقش مورد نیاز است.
۷- ازدواج موقت چه تفاوت هایی با ازدواج دائم دارد؟
تعیین مدت یکی از ارکان عقد موقت است و باید مدت عقد موقت مشخص باشد، درغیراینصورت عقد موقت باطل می شود ولی درازدواج دائم تعیین مدت لازم نیست.
عدم تعیین مهریه درازدواج موجب بطلان عقد است. ولی درازدواج دائم اگر مهریه معین نشود عقد صحیح است و تبدیل به مهر المثل می شود.
عقد موقت با انقضای مدت، یا بذل مدت توسط شوهر باطل می شود و صیغه طلاق ندارد. اما در ازدواج دائم تا زمانی که صیغه طلاق با رعایت شرایط خوانده نشود زوجیت انها باقی است.
در ازدواج موقت، زن نفقه ندارد، مگر آنکه در ضمن عقد شرط کند ولی در ازدواج دائم نفقه زن برشوهر واجب است.
در عقد موقت، زن و شوهر از همدیگر ارث نمی برند. ولی در ازدواج دائم از همدیگر ارث می برند.
گروه مشاورین و وکلای موسسه حقوقی سروش نافع دادمان بستری است که شما عزیزان می توانید از طریق آن سوالات خود را درباره ازدواج موقت یا نکاح موقت و مهریه، نفقه، عده و ارث زن در عقد موقت و سایر موارد مربوط به امور خانواده ثبت کنید و در کمترین زمان پاسخ مناسب خود را دریافت کنید:
مشاورین حقوقی و قضایی دادمان
گردآورنده : موسسه حقوقی سروش نافع دادمان