تعریف فرجام خواهی از نظر قانون چیست ؟ آرای قابل فرجام چه آرایی هستند؟ حق فرجام خواهی و شرایط آن چیست؟در این مقاله به طور مفصل به همه موارد فرجام خواهی حقوقی و رسیدگی فرجامی میپردازیم.
فرجام خواهی عبارت است از رسیدگی به عدم رعایت قوانین مربوط به تقصیر متهم و مجازات قانونی او ، عدم رعایت اصول دادرسی با درجه ای از اهمیت منجر به بی اعتباری رای دادگاه ،عدم انطباق مستندات با مدارک موجود در پرونده ،عدم انطباق رای مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقرارات قانونی.
کدامیک از آرای دادگاههای بدوی قابل فرجام خواهی هستند؟
آراء دادگاههای بدوی که به علت عدم تجدید نظرخواهی به قطعیت رسیده قابل فرجام خواهی نیست مگراینکه شرایط زیر را داشته باشند:
- آرایی که خواسته آن بیش از مبلغ بیست میلیون ریال باشد.
- آرایی که راجع حبس ،اصل نکاح ، فسخ نکاح، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، تولیت باشد.
قرارهایی که قابل فرجام خواهی حقوقی هستند :
- قرار ابطال یا رد دادخواست صادره از دادگاه
- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا
آرای دادگاههای تجدیدنظر استان قابل فرجام خواهی نیست مگر در موارد زیر:
- احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف.
- قرارهای زیر، مشروط به اینکه اصل حکم آنها قابلیت رسیدگی فرجامی داشته باشند قابل فرجام خواهی حقوقی هستند.
- قرار ابطال یا رد دادخواست تجدیدنظر صادره از استان
- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا
کدام یک از احکام قابلیت رسیدگی فرجامی را ندارد؟
- احکام مستند به اقرار قاطع دعوا در دادگاه
- احکام مستند به رای یک یا چند نفر کارشناس که بصورت کتبی طرفین دعوا آن را قاطع دعوا قرار داده باشند
- احکام مستند به سوگند که قاطع دعوا باشد
- احکامی که طرفین حق فرجام خواهی را از خود سلب نموده باشند.
- احکامی که ضمن یا بعد از رسیدگی به دعاوی اصلی راجع به متفرعات آن صادر می شود. در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قابل رسیدگی فرجامی نباشد.
- احکامی که به موجب قوانین خاص غیر قابل فرجام خواهی حقوقی است.
حق فرجام خواهی و شرایط آن
افراد زیر می توانند با رعایت موارد آتی، درخواست رسیدگی فرجامی نمایند:
- طرفین دعوا، قائم مقام، نمایندگان قانونی و وکلای آنها.
- دادستان کل کشور.
جهت احقاق حقوق خود در این مرحله از وکلای تخصصی دادمان مشاوره بگیرید
فرجام خواهی حقوقی با تقدیم دادخواست فرجامی به دادگاه صادر کننده رای به عمل می آید. تاریخ تقدیم دادخواست البته در صورت ثبت آن در همان روز تقدیم، ابتدای فرجام خواهی محسوب می شود.
رعایت موارد زیر در فرجام خواهی الزامی است:
- نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات فرجام خواه و وکیل او (در صورتی که دادخواست را وکیل داده باشد.)
- نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات فرجام خوانده.(طرف مقابل دعوا)
- حکم یا قراری که از آن درخواست رسیدگی فرجامی شده است.
- دادگاه صادر کننده رای.
- تاریخ ابلاغ رای.
- دلایل فرجام خواهی حقوقی.
مدارک مورد نیاز در پیوست فرجام خواهی حقوقی
- رونوشت یا تصویر مصدق ، حکم یا قراری که از آن فرجام خواسته می شود.
- لایحه حاوی اعتراضات فرجامی.
- وکالتنامه وکیل یا مدرک مثبت سمت تقدیم کننده دادخواست رسیدگی فرجامی، در صورتی که خود فرجام خواه دادخواست نداده باشد.
دادخواست و برگهای پیوست آن باید در دو نسخه و در صورت تعدد طرفین دعوا به تعداد آنها بعلاوه یک نسخه باشد البته به استثنای مدرک مثبت سمت که فقط به نسخه اول ضمیمه می شود.
دادخواستی که برابر مقررات ذکر شده فوق تقدیم نشده و یا هزینه دادرسی آن پرداخت نگردد به جریان نخواهد افتاد.
در صورت وجود نقص در اوراق و یا عدم پرداخت هزینه دادرسی، مدیر دفتر دادگاه ظرف دو روز از تاریخ تقدیم دادخواست نقایص آن را به صورت مشخص به دادخواست دهنده اخطار می نماید که از تاریخ ابلاغ اخطاریه ظرف ده روز نسبت به رفع نقایص موجود اقدام نماید.
مهلت درخواست فرجام خواهی حقوقی چقدر میباشد؟
برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی می باشد.
در صورتی که دادخواست خارج از مهلت یاد شده تقدیم شود یا در مدت معین شده نقایص موجود رفع نشود، به موجب قرار از سوی دادگاهی که دادخواست به آن تسلیم شده رد می گردد.
این قرار ظرف بیست روز قابل شکایت در دیوان عالی کشور می باشد و رای دیوان عالی کشور بعد از رسیدگی به این امر قطعی است.
در صورت تکمیل دادخواست فرجام خواهی، مدیر دفتر دادگاه آن را برای اصحاب دعوا می فرستد تا ظرف بیست روز به صورت کتبی پاسخ دهند پس از گذشت بیست روز چنانچه پاسخی رسیده یا نرسیده باشد، پرونده را به دیوان عالی کشور می فرستد.
بعد از درخواست فرجام به چه صورتی عمل خواهد شد؟
- چنانچه محکوم به مالی باشد، در صورت لزوم به تشخیص دادگاه، قبل از اجرای حکم از محکوم له خواهان) تامین مناسب اخذ خواهد شد.
- چنانچه محکوم به غیرمالی باشد و به تشخیص دادگاه صادر کننده حکم، محکوم علیه (خوانده) تامین مناسب بدهد اجرای حکم تا صدور آرای قابل فرجام به تاخیر خواهد افتاد.
برای اجرای حکم و یا توقف اجرای حکم ، تشخیص دادگاه نقش موثر و اساسی دارد.
موارد نقض احکام یا قرارها
پس از ارسال پرونده به دیوان عالی کشور، شعبه رسیدگی کننده با نظر اکثریت اعضاء در تایید و یا نقض رای فرجام خواسته، تصمیم مناسب را اتخاذ می نماید.در موارد زیر حکم یا قرار نقض می شود:
- دادگاه صادر کننده رای بدوی، صلاحیت رسیدگی به موضوع را نداشته باشد.
- رای صادره خلاف موازین شرعی و مقررات قانونی صادر شده باشد.
- عدم رعایت اصول دادرسی و حقوق اصحاب دعوا، در صورتی که به درجه ای از اهمیت باشد که رای را از اعتبار بیندازد.
- آرای قابل فرجام مغایر با یکدیگر، بدون وجود سبب قانونی در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوا صادر شده باشد.
(در صورت وجود دو رای متناقض همان اصحاب دعوا و با فرض وجود موضوع واحد) - تحقیقات انجام شده در پرونده ناقص بوده و یا به دلایل و دفاعیات طرفین دعوی توجه نشده باشد.
چنانچه رای صادره با قوانین حاکم در زمان صدور آن مخالف نباشد، نقض نمی شود.
همچنین چنانچه عدم صحت مدارک و اسناد و نوشته هایی که مبنای صدور رای قرارگرفته اند ثابت شود رای صادره نقض می شود.
در صورت وجود یکی از موجبات نقض، رای مورد تقاضای فرجام، نقض می شود اگر چه فرجام خواه به آن جهت که مورد نقض قرار گرفته، استناد نکرده باشد.
ترتیب رسیدگی به فرجام خواهی حقوقی
پس از وصول پرونده به دیوان عالی کشور، رییس دیوان عالی کشور یا یکی از معاونان وی، پرونده را با رعایت نوبت و ترتیب وصول، به یکی از شعبه های دیوان ارجاع می نماید. شعبه مرجوع الیه به نوبت رسیدگی می کند مگر در مواردی که به موجب قانون یا به تشخیص رئیس دیوان عالی کشور، رسیدگی خارج از نوبت ضروری باشد.
پس از ارجاع پرونده، نمی توان آن را از شعبه مرجوع الیه اخذ و به شعبه دیگر ارجاع داد مگر به تجویز قانون.
رعایت این امر برای رسیدگی در کلیه دادگاهها الزامی است.
رسیدگی در دیوان عالی کشور بدون حضور اصحاب دعوا صورت می گیرد مگر در موردی که شعبه رسیدگی کننده دیوان، حضور آنان را لازم بداند.
شعبه رسیدگی کننده طبق نظر اکثریت، در تایید یا نقض آرای قابل فرجام، اتخاذ تصمیم می نماید. اگر رای، مطابق قانون و دلایل موجود در پرونده باشد ضمن تایید آن، پرونده را به دادگاه صادر کننده اعاده می نماید و الا مطابق مقررات آتی اقدام خواهد شد.
اقدامات پس از نقض احکام فرجام خواهی حقوقی
پس از نقض رای دادگاه در دیوان عالی کشور، رسیدگی مجدد به دادگاهی که به شرح زیر تعیین می گردد ارجاع می شود و دادگاه مرجوع الیه مکلف به رسیدگی می باشد:
- اگر رای صادره به صورت قرار بوده و یا حکمی باشد که به علت نقص تحقیقات، نقض شده است برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادر کننده آن ارجاع می شود.
- اگر رای به علت عدم صلاحیت دادگاه نقض شده باشد، به دادگاهی که دیوان عالی کشور صالح بداند ارجاع می گردد.
- در سایر موارد نقض، پرونده به شعبه دیگر از همـان حـوزه دادگاه که رای منقـوض را صادر نمـوده ارجاع می شود و اگر آن حوزه بیش از یک شعـبه دادگـاه نداشته باشد به نزدیک ترین دادگاه حوزه دیگر ارجـاع می شود.
در صورت نقض رای به علت نقص تحقیقات، دیوان عالی کشور مکلف است نواقص را به صورت یکجا و مشروح ذکر نماید.
رای فرجامی دیوان عالی کشور نمی تواند مورد استفاده غیر طرفین فرجام خواهی قرار گیرد، مگر در مواردی که رای یاد شده قابل تجزیه و تفکیک نباشد که در این صورت نسبت به اشخاص دیگر هم که مشمول رای فرجام خواسته نبوده و درخواست فرجام نکرده اند تسری خواهد داشت.
مراحل رسیدگی دادگاه مرجوع الیه
- در صورت نقض حکم به علت نقص تحقیقات، تحقیقات مورد نظر دیوان عالی کشور را انجام داده سپس با در نظر گرفتن آن مبادرت به صدور رای می نماید.
- در صورت نقض قرار، دادگاه مکلف است برابر رای دیوان عالی کشور به دعوا رسیدگی کند، مگر اینکه بعد از نقض سبب تازه ای برای امتناع از رسیدگی به ماهیت دعوا حادث گردد.
در رای دیوان عالی کشور نام و مشخصات و محل اقامت طرفین، حکم یا قراری که از آن فرجام خواسته شده است و خلاصه اعتراضات و دلایلی که موجب نقض یا ابرام حکم یا قرار می شود به طور روشن و کامل ذکر می گردد و پس از امضاء آن در دفتر مخصوص با قید شماره و تاریخ ثبت خواهد شد.
برای دریافت خدمات مشاوره ای امور حقوقی اینجا کلیک کنید!
گردآورنده : موسسه حقوقی سروش نافع دادمان