مال مرهونه مانند سایر اموالی که مورد معامله قرار می گیرند باید ویژگی هایی داشته باشد که در صورت وجود آن ویژگی ها ، عقد رهن منعقد نمی شود . بنابراین علاوه بر مشخصات عمومی مورد معامله که در همه معاملات و قراردادها باید رعایت شود ، مال موضوع عقد رهن باید ویژگی هایی دیگری نیز که مخصوص همین عقد است را داشته باشد . برخی معتقدند که ویژگی های مال مرهونه همان ویژگی های مبیع است که در قرارداد خرید و فروش است . از این رو ما در این مقاله به بررسی ویژگی های مال موضوع عقد رهن ، قابلیت نقل و انتقال مال مورد رهن ، شرایط فروش مال رهنی و ویژگی های راهن می پردازیم .
عقد رهن چه عقدی است ؟
مطابق با ماده ۷۷۱ قانون مدنی رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه یا ضمانت به طلبکار می سپارد رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می‌گویند. مثلا شخصی به منظور اخذ وام ، سند ملکی خود را در بانک (به عنوان وثیقه عودت وام ) بگذارد و وامی تحت عنوان ( خرید خانه یا ملک و تعمیرات وبرای هر نیاز شخصی … ) بگیرد.
رهن یکی از عقود معین است، که می بایست علاوه بر وجود شرایط اساسی صحت معامله مذکور در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ،شرایط دیگری را نیز دارا باشد
از جمله این شرایط قبض مال مرهونه توسط مرتهن (شخصی که رهن به نفع او می باشد،به عبارت بهتر رهن گیرنده) می باشد.همچنین مورد رهن می بایست الزامآ مالیت داشته باشد و متضمن منفعت عقلایی ومشروع بوده باشد وهمچنین قابلیت نقل و انتقال داشته باشد.
شرایط مال مرهونه
۱- عین مال مرهونه باید ملک بوده و قابل فروش باشد
در اینخصوص ذیل ماده ۷۷۳ قانون مدنی آمده است:
هر مالی که قابل نقل و انتقال قانونی نیست نمی تواند مورد رهن واقع شود
زیرا هدف از رهن این است که در صورت عدم تادیه دین از جانب راهن یا اعسار وی ،مرتهن مال مرهون را بفروشد و از قیمت آن طلب خود را وصول نماید.شایان ذکر است مالی که ذاتا قابل فروش است اما به موجب مقررات خاصی برای مدت معین نقل و انتقال آن ممنوع گردد را می توان به رهن گذارد.
۲- مال مرهونه باید عین معین یا کلی در معین باشد
باید توجه داشت که رهن دادن دین ، منفعت و کلی ما فی ذمه باطل است.بنابر این اگر مالک یک خانه،صرفا منافع خانه را به رهن گذارد،یا اگر راهن طلبی را که از دیگری دارد رهن قرار دهد ، رهن باطل است.
ماده ۷۷۴ قانون مدنی می گوید:
مال مرهون باید عین معین باشد و رهن دین و منفعت باطل است
منظور از رهن،وثیقه چیست؟
قراردادن مال، نزد مرتهن می باشد.تا هرگاه راهن دین خودش را پرداخت نکرد، مرتهن نیز بتواند از محل فروش آن استیفای طلب خود را بنماید.و چنانچه مورد رهن قابل نقل و انتقال نبوده باشد،مقصود از رهن حاصل نخواهد شد.
فروش مال مرهونه از نظر حقوقی
راهن در رهن نمیتواند تصرفاتی کند که منافی حق مرتهن باشد مگر به اذن او مثلا راهن حق فروش مال مرهونه را نخواهد داشت مگر اینکه طلبکار یا مرتهن این فروش را اجازه دهد یا با پرداخت دین خود فک رهن کند.
آیا فروش مال مرهونه جرم است؟
فروش مال مرهونه باعث خروج آن از مالکیت خریدار نخواهد شد ولی مطابق ماده ۱ قانون مرتکبین ارتشاء اختلاس و کلاهبرداری دادگاه راهن را که با علم به رهن گذاشتن مال خود ، مال مرهونه را بفروشد به تحمل حبس و پرداخت جزای نقدی محکوم خواهد کرد
آیا مال رهنی را می توان به رهن گذاشت؟
راهن می تواند مال مرهونه را نیز برای دیون دیگر خود به رهن گذارد که آن را رهن مکرر می گویند و مطابق توافق طرفین باید مشخص شود که مرتهنین در عرض یکدیگر باشند و یا در طول یکدیگر.
آیا راهن می تواند در عقد رهن تصرف کند؟
راهن نمیتواند در رهن تصرفی کند که منافی حق مرتهن باشد یعنی نمیتواند مال رهنی را تخریب کند ولی می تواند تصرفاتی کند که برای رهن نافع باشد.
به رهن گذاشتن مال غیر چگونه است ؟
مدیون باید مالک مالی باشد که به رهن می گذارد ولی اگر مال دیگری را به رهن گذارد این عقد بدون اذن مالک فضولی است و باید به این رعن رضایت دهد بنابراین بعد از رضایت مانند زمانی است که کسی مال خود را وثیقه دین دیگری قرار داده است.
رهن عاریه ای چیست؟
در اصطلاح حقوقی رهن عاریه ای زمانی است که شخصی از مالک مال اذن میگیریه که مال او را در وثیقه خود قرار دهد.