انواع وثایق بانکی برای دریافت تسهیلات (وام)

بانک برای پرداخت وام و اعتبار اسنادی (L/C) و یا صدور انواع ضمانت نامه، از مشتری وثیقه بانکی یا همان وثیقه وام و تسهیلات دریافت می کند تا در صورت لزوم آنها را به اجرا گذاشته، و اصل و سود وام را به حساب خود وصول کند. در ادامه با انواع وثایق بانکی و سامانه وثایق بانکی و شرایط ضبط وثایق تسهیلات توسط بانک ها آشنا میشویم.

سامانه اطلاعات وثایق

الف) منافع سامانه وثایق برای بانک ها

ب) استفاده کنندگان از سامانه وثایق بانکی

ج) مشخصات سامانه وثایق بانکی

د) نحوه استعلام وضعیت توسط اشخاص

ه) پیاده سازی سامانه وثایق

س) اهمیت سامانه ثبت اطلاعات وثایق از منظر گزارش توسعه مالی جهانی بانک جهانی

م) چارچوب موسسه مالی بین المللی در توسعه سامانه ثبت وثایق

سامانه اطلاعات وثایق:

بانک ها در اجرای آین نامه و دستورالعمل های اجرایی قانون عملیات بانکی بدون بهره در راستای حفظ منابع سپرده گذاران و ذی نفعان در فرایند تخصیص منابع به منظور افزایش ضریب اطمینان از حسن اجرای مفاد قراردادهای تسهیلات بانکی، وثایق و تضمین های معتبر و کافی اخذ می نمایند که وصایق غیرمنقول بدلیل استحکام بالا نسبت به سایر تضمینات از مقبولیت بیش تری برخوردار است.

منافع سامانه وثایق برای بانک ها:

۱.پیشینه دارایی مورد رهن را که جهت وثیقه ارائه می شود را مشاهده می کنند و متوجه می شوند که آیا این دارایی نزد بانک دیگری هم به عنوان وثیقه ارائه شده یا نه؟

۲.درج اطلاعات در سیستم به منظور اینکه ارزش دارایی مورد وثیقه گذار است چرا که در صورتی ارزش این دارای خیلی بیش تر از وام باشد می تواند در نزد چند بانک وثیقه گذاری کند.

۳.ایجاد گزینه ای در سیستم که امکان بارگذاری گزارش کارشناس رسمی دادگستری می باشد.

۴.در این سیستم بجز کاربران بانکی، بقیه مردم نیز هم می توانند قبل از خرید و فروش ملکیت خود پیشینه دارایی را نیز بررسی کنند.

۵.در این سامانه تنها اطلاعات مربوط به ارزش و نوع وثایق تسهیلات قرار دارد، اما اگر وثیقه متعلق به شخص دیگری باشد با استعلام از سامانه وثایق بانکی، اطلاعات مربوط به وثقه و اینکه متعلق به چه کسی است متوجه شد.

۶.همچنین دادگاه می تواند از طریق این سامانه متوجه شود که آیا دارایی ارائه شده در رهن جای دیگری است یا خیر؟

۷.بانک ها می توانند کنترل کنند تا با یک دارایی از دو بانک تسهیلات اعتباری دریافت شده باشد.

استفاده کنندگان از سامانه وثایق:

۱.کاربران سامانه اعتبارسنجی

۲.مقامات دولتی(قوه قضائیه، اداره ملیات در خصوص اقدام قضایی به آنهای که مالیات نمی پردازند و نیروی انتظامی)

۳.صندوق های تامین مالی غیر منتظم و شرکت های بیمه (آیا دارایی هایی که بیمه شده اند در رهن جای دیگری قرار دارند یا خیر؟)

۴.اشخاص حقوقی(شرکت ها): برای خرید ملک یا ماشین آلات می توانند از اینکه در رهن جای دیگری است یا خیر مطمئن شوند.

۵.اشخاص حقیقی( در صورت مطمئن شدن برای خرید دارایی که در رهن جایی است یا خیر؟)

مشخصات سامانه وثایق بانکی:

۱.در این سامانه دارایی هایی که به عنوان وثیقه ارائه می شوند( اعم از مالک یا در اختیار دارنده سند) دلیل وثیقه گذاری و ذی نفع را به عنوان موجودیت های طراحی سیستم اطلاعاتی در نظر می گیرد.

۲.در سامانه مذکور می توان میزان اطلاعات قابل ارائه در گزارش ها را بر اساس گروه کاربران محدود نمود.

۳.گروه های دسترسی مختلف می توانند با شیوه های مختلفی به جستجوی اطلاعت بپردازند.

۴.میزان دسترسی به افراد نیز قابل مدیریت است.

۵.امکان اتصال به پایگاه داده های بیرونی از جمله خودرو- زمین و مستغلات، سهام و اوراق بدهی- نام و نشان تجاری- حق اختراع ها و بیمه نامه ها.

۶.امکان ارسال اطلاعات از طریق فرم دستی یا بچ فایل.

۷.امکان جستجو یا دریافت گزارش بر اساس شخص، دارایی تحت وثقه یا ذی نفع.

نحوه استعلام وضعیت توسط اشخاص:

افراد می توانند اطلاعات دارایی خود را به دو طریق کنترل کنند.

۱.سیستم استعلام وثایق

۲.استعلام از طریق شعب بانک ها

چارچوب موسسه مالی بین المللی در توسعه سامانه ثبت وثایق:

موسسه مالی بین المللی چهار اصل زیرساخت قانونی، ایجاد سامانه الکترونیکی، توانمند سازی ذی نفعان و تاثیرات نظارتی را در ایجاد و عملیاتی کردن سامانه ثبت اطلاعات وثایق بانکی بر شمرده اند.

انواع وثیقه بانکی برای دریافت وام و تسهیلات عبارتند از:

۱ . ملک (غیرمنقول)

ملکی که بعنوان وثیقه تسهیلات برای بانک در نظر گرفته می شود باید:

• در همان شهری باشد که متقاضی تقاضای وام می کند. آپارتمان باشد، سند زمین کشاورزی و غیر مسکونی قابل قبول نیست،
• به نام متقاضی وام یا اقوام درجه اول او باشد،
• در رهن بانک دیگری نباشد.در شرایط بسیارخاص، در صورتیکه ارزش ملک بسیار بیشتر از مبلغ وام باشد، بانک دوم بعنوان راهن دوم در سند منظور می شود،
• فروش آپارتمان آسان باشد (سهل البیع باشد)،
• معارض نداشته باشد، وقفی نباشد،
• در محدوده طرح مترو، روستا، اتوبان، توسعه شهرسازی، ساحل دریا و … نباشد،

تمام این موارد توسط اداره ارزیابی بانک کنترل می گردد، کارشناس بانک، ارزش ملک را ارزیابی می کند در گزارش ارزیابی برای آپارتمان مسکونی، ارزش اعیان (ارزش مربوط به مصالح بکار رفته در ساختمان) و ارزش عرصه (حق السهم آپارتمان از زمین آن ملک) ذکر می شود،

•  بانک تا سقف ۷۰ درصد ارزش ملک (نظر کارشناس، نه بنگاه املاک) تسهیلات پرداخت می کند. بدیهی است ارزش ملک حاصل جمع اعیان و عرصه خواهد بود،
•  سند ملک در دفترخانه ترهین می شود (به رهن بانک می رود). و مالک سند، تا زمان وصول مطالبات بانک و فک رهن، نمی تواند آنرا بفروشد.

۲ . سپرده بلند مدت

سپرده ای که در همان بانک باز شده باشد (نه لزوما همان شعبه)، می تواند وثیقه وام شما باشد، شرایط آن عبارتند از:

•  سپرده بلند مدت به نام متقاضی یا اقوام درجه اول باشد،
•  مدت سپرده بلند مدت بیش از یکسال باشد و تاریخ سررسید آن (آخرین روز موعد سپرده) بعد از سررسید وام باشد،
•  بانک تا ۸۰ درصد از مبلغ سپرده را وام اعطا می کند،
•  بانک سپرده بلند مدت را مسدود کرده و شما اجازه برداشت از آن را نخواهید داشت

۳ . اوراق مشارکت

اوراق مشارکت یا گواهی سپرده سرمایه گذاری نیز می تواند بعنوان وثیقه بانکی، وام یا ضمانت نامه مشتری باشد، شرایط آن عبارتند از:

•  اوراق مشارکت، حداقل یکساله باشند،
•  سقف اعطای تسهیلات به اندازه ۱۰۰ درصد مبلغ اسمی اوراق باشد،
•  مبلغ اوراق باید بیشتر از اصل و سود وام باشند،
•  اوراق باید بی نام و قابل انتقال به غیر باشند،
•  اوراق مشارکت باید با مجوز بانک مرکزی صادر شده و مورد تایید بانک شما باشند،
•  اوراق پس از توثیق نزد بانک امانت می مانند.

۴ . چک

چک نیز یکی از انواع وثایق تسهیلات بانکی است. شرایط آن به شرح زیر است:

•  چک معمولا باید متعلق به شخص تسهیلات گیرنده باشد. اگر متقاضی تسهیلات، حساب جاری نداشت، بنا به مصلحت رئیس شعبه حساب جاری برای شخص تسهیلات گیرنده باز می شود،
•  چک نباید با مداد نوشته شود و فاقد قلم خوردگی باشد،
•  چک باید در وجه بانک باشد. چک باید به تاریخ روز باشد،
•  بانکها به میزان ۱۲۰ درصد اصل و سود تسهیلات اعطایی چک دریافت می کنند،
•  در صورت عدم بازپرداخت بموقع اصل و سود تسهیلات بانکی، اداره حقوقی بانکها به استناد قرارداد تسهیلات اعطایی دادخواستی را تنظیم و فرایند توقیف اموال و … را شروع می نمایند،
•  مراحل دادرسی و توقیف اموال به استناد قرارداد تسهیلات کمی زمانبر است، به همین دلیل بعضی بانکها در کنار سایر وثایق، یک فقره چک تضمینی نیز از مشتری دریافت می کنند و فرایند دادرسی را بجای استفاده از قرارداد تسهیلات، با برگشت زدن و صدور اجرائیه چک انجام می دهند، تا راحتتر و سریعتر مطالبات خود را وصول کنند.

۵ . اسناد وصولی

اگر ماهیت کسب و کار شما بگونه ای است که چک و اسناد وصولی از مشتریان خود می گیرید، می توانید از آنها بعنوان انواع وثیقه وام و تسهیلات بانکی و اعتبارتان در بانک استفاده کنید. شرایط استفاده از چکهای مشتریان بعنوان وثیقه عبارتند از:

•  واقعی بودن چک ها و معاملات تجاری مربوط به آنها، باید برای بانک احراز شود،
•  سقف اعتبار و وام شما، در ازای این نوع وثیقه بانکی ، به اندازه ۵۰ درصد اسناد وصولی شماست،
•  بانک به میزان ۱۲۰ درصد تسهیلات اعطایی، علاوه بر اسناد وصولی، از شما چک تضمین و سفته دریافت می کند.

۶ . سفته

سفته نیز یکی از انواع وثایق تسهیلات بانکی است. دانستن موارد زیر در مورد سفته ضروری است:

•   معمولا بانک ها علاوه برسفته، وثیقه بانکی دیگری هم دریافت می نمایند،
•   سفته را فقط می توان از بانک ملی دریافت نمود، روزنامه فروشی ها هم همین کار را انجام می دهند،
•   سفته را باید در حضور رئیس یا معاون شعبه امضا نمایید. طبق قانون، سفته را فقط یکبار می توان استفاده نمود،
•   بانک ها معادل ۱۲۰ درصد اصل و سود تسهیلات از شما سفته دریافت می کنند،
•   در مراحل دادرسی، سفته جنبه حقوقی دارد، با واخواست سفته، نمی توان صادر کننده آنرا از کشور ممنوع الخروج کرد.

۷ . سهام

هر سهام پذیرفته شده در تالار اصلی بورس اوراق بهادار، می تواند بعنوان وثیقه تسهیلات به ترهین بانک درآید. سقف اعتبار و وام شما می تواند حداکثر تا ۵۰ درصد ارزش روز بازار سهام باشد. بدلیل نواسانات غیر قابل پیش بینی و شدید در بازار سهام، بانکها تمایلی به توثیق سهام ندارند.

۸ . کشتی، هواپیما

کشتی و هواپیمای شخصی، با این حال که منقول هستند (قابل جابجایی فیزیکی هستند)، بدلیل ارزش بسیار زیادشان، می توانند بعنوان وثیقه وام در نظر گرفته شوند.

ضبط وثیقه تسهیلات توسط بانکها

در صورتیکه مشتری هر یک از بانک ها، تعهد خود را در موعد مقرر انجام ندهد، شعبه موظف است کتبا و شفاها موضوع را به مشتری ابلاغ نماید. در صورت عدم پرداخت، اخطار دوم و سوم، هر کدام به فاصله یک ماه از یکدیگر، برای مشتری ارسال می شوند.

سپس، در صورت عدم وصول مطالبات بانک، مراتب به اداره حقوقی بانک ارجاع داده شده و اداره حقوقی، چگونگی تنظیم دادخواست را برای وصول مطالبات خود بررسی می کند.

بانکهای کشور (خصوصی و دولتی) رویه های متفاوتی در اخذ وثیقه بانکی دارند، لذا، ضبط وثایق تسهیلات نیز در هر کدام با دیگری متفاوت خواهد بود. تنها وحدت رویه در همه بانکها، این است که در هنگام تنظیم و چاپ قرارداد اولیه اعطای تسهیلات، پیش بینی چنین روزی را کرده اند و وکلای بانک، آن را به نحوی تنظیم نموده اند، که به ساده ترین و کوتاه ترین روش ممکن، بتوانند مطالبات خود را وصول کنند. در متن قرارداد اعطای تسهیلات (که اغلب مشتریان آن را نخوانده امضاء می کنند) حتی موارد فورست ماژور، ورشکستگی و … نیز لحاظ شده، و در نتیجه هیچ ادعایی از مشتری در مراجع قانونی مسموع نخواهد بود.

هدف اصلی بانک، وصول مطالبات خود است، و با توجه به نوع وثیقه (چک، سفته، ملک یا … ) و نوع قرارداد تنظیمی برای اعطای تسهیلات، روشی را اتخاذ می کند که با هزینه کمتر، در زمان کوتاهتر به مطالبات خود برسد.

اداره حقوقی بانکها برای ایجاد محدودیت برای مشتری، چک او را (در صورتیکه بعنوان انواع وثیقه وام و تسهیلات اخذ کرده باشند) برگشت زده و مشتری را ممنوع الخروج می کنند. یا اقدام قانونی برای واخواست سفته، و یا فروش ملک ترهینی را آغاز می نمایند.

تالار گفتگو با مشاورین و وکلای امور وثایق موسسه حقوقی سروش نافع دادمان بستری است که شما عزیزان می توانید از طریق آن سوال خود را درباره انواع وثایق برای دریافت تسهیلات (وام) و همچنین آشنایی با سامانه وثایق بانکی ثبت کنید و در کمترین زمان پاسخ مناسب خود را دریافت کنید:

برای مشاوره و گفتگو با وکلای امور وثایق اینجا کلیک کنید!

گردآورنده :  موسسه حقوقی سروش نافع دادمان