در سال‌های اخیر، قانون مهریه یکی از موضوعات پرچالش در نظام حقوقی ایران بوده است که با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی، همواره در معرض بازنگری و اصلاح قرار گرفته است. سال ۱۴۰۴ نیز از این قاعده مستثنا نبوده و شاهد تغییراتی در این قانون بوده‌ایم که میتواند بر روابط خانوادگی، دعاوی حقوقی و حتی فرایند ازدواج تأثیرگذار باشد. در این مطلب قصد داریم به بررسی تغییرات جدید در قانون مهریه ۱۴۰۴ یا به عبارتی مهریه ۱۴ سکه ای بپردازیم و نکات مهم و کاربردی آن را به زبان ساده توضیح دهیم.
تغییرات جدید در قانون مهریه ۱۴۰۴
در سال ۱۴۰۴، قانون مهریه در ایران با تغییرات مهمی مواجه شد که هدف اصلی آن کاهش فشارهای مالی بر زوجین و جلوگیری از تعیین مهریه‌های غیرواقعی و سنگین بوده است. مهم‌ترین تغییر در این قانون، کاهش سقف اجرایی مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه بهار آزادی است. به همین علت تنها ۱۴ سکه قابلیت اجرای فوری دارد و مطالبه بیش از این مقدار، بسته به شرایط مالی مرد دارد.
از دیگر موارد مهم، حذف مجازات حبس برای بدهکاران مهریه است. طبق قانون جدید، در صورتی که مرد نتواند مهریه را پرداخت کند و ناتوانی مالی او به اثبات برسد، دیگر به زندان نخواهد رفت و امکان پرداخت اقساطی مهریه یا حتی استفاده از پابند الکترونیکی به‌جای حبس پیش‌بینی شده است. همچنین، فرآیند مطالبه مهریه برای زنان نیز تسهیل شده و آن‌ها می‌توانند بدون نیاز به طی مراحل طولانی دادرسی، با مراجعه مستقیم به اجرای احکام دادگاه خانواده، اقدام به مطالبه مهریه کنند.
در نهایت، این قانون امکان تعدیل اقساط مهریه را نیز در صورت نوسانات شدید قیمت سکه فراهم کرده است تا شرایط پرداخت متناسب با وضعیت اقتصادی روز تعیین شود. هدف از اجرای این اصلاحات، کاهش تعداد زندانیان مهریه، جلوگیری از تعیین مهریه‌های غیرمنطقی، و فراهم کردن بستر مناسب‌تری برای ازدواج جوانان اعلام شده است.
اما طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ به ۱۴ سکه و قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تاکنون به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی نرسیده است. بنابراین، در حال حاضر قانون قبلی که سقف مهریه دارای ضمانت اجرای کیفری را ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی تعیین کرده است، همچنان معتبر و قابل اجرا می باشد. بر این اساس، زوجه این حق را دارد که برای دریافت مهریه خود تا سقف ۱۱۰ سکه، از این قانون استفاده نماید.
اهمیت این موضوع از این جهت است که حفظ قانون فعلی تضمینی برای اعمال حق قانونی زن و ایجاد اهرمی برای وصول مهریه است. مهریه نه تنها یک حق مالی، بلکه نمادی از تعهد و مسئولیت مرد در آغاز زندگی مشترک محسوب میشود. تغییر این قانون میتواند این اهرم مهم را تضعیف کرده و وصول مهریه را برای بسیاری از زنان دشوار سازد.
قانون جدید مهریه ۱۴ سکه
در مورد طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، این پیشنهاد تعیین حداقلی برای حمایت کیفری از مهریه است. بر این اساس، تنها تا سقف ۱۴ سکه تمام بهار آزادی، امکان اعمال ضمانت اجرای کیفری (مانند درخواست حبس) برای الزام به پرداخت مهریه وجود خواهد داشت. این به آن معناست که برای مبالغ بالاتر از این سقف، وصول مهریه تنها از طریق روش های حقوقی و با اثبات تمکن مالی مرد ممکن خواهد بود.
✔ هدف از پیشنهاد این طرح، کاهش جمعیت زندانیان ناشی از عدم پرداخت مهریه و کاهش فشار بر سیستم قضایی عنوان شده است. همچنین، تلاش شده تا با جلوگیری از تعیین مهریه های سنگین و نا متعارف، از آسیب های اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن کاسته شود. این تغییر به معنای محدود کردن حق زنان برای دریافت مهریه نیست، بلکه تنها شیوه اجرای آن را تعدیل میکند.
✔ لازم به ذکر است که این طرح با انتقاداتی نیز همراه بوده است. برخی نگران تضعیف حقوق زنان و کاهش امنیت اقتصادی آنان هستند، در حالی که موافقان معتقدند این تغییر میتواند از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری کرده و تعادل بیشتری در حقوق زوجین ایجاد کند. در هر صورت، هر مقدار مهریه ای که تعیین شود، همچنان به عنوان یک دین قانونی بر عهده مرد باقی خواهد ماند.
شرایط قانون جدید مهریه ۱۴ سکه
طبق قانون جدید مهریه در سال ۱۴۰۴، در صورتی که زوجین هنگام عقد دائم مهریه‌ای تعیین نکرده باشند، قانون‌گذار سقف ۱۴ سکه بهار آزادی را به عنوان میزان مهریه در نظر گرفته است. این اقدام با هدف ایجاد تعادل در تعهدات مالی زوجین و تضمین حقوق قانونی زن صورت گرفته تا در صورت بروز اختلاف یا طلاق، زن بتواند حداقلی از حمایت مالی را دریافت کند.
به عنوان نمونه، اگر زوجی بدون مشخص کردن مهریه ازدواج کرده باشند و پس از گذشت چند سال زندگی مشترک، زن تصمیم به مطالبه مهریه در جریان طلاق بگیرد، طبق قانون جدید او میتواند تا سقف ۱۴ سکه از همسر خود درخواست کند؛ مگر اینکه در طول زندگی مشترک توافق تازه‌ای درباره میزان مهریه میان آن‌ها صورت گرفته باشد.
آیا قانون مهریه ۱۴۰۴ زندان هم دارد؟
در قانون جدید مهریه که در سال ۱۴۰۴ تصویب شده، مجازات زندان برای بدهکاران مهریه به‌طور کامل حذف نشده، اما محدود و مشروط شده است. بر اساس این قانون، اگر مردی نتواند مهریه همسرش را پرداخت کند و این ناتوانی مالی خود را در دادگاه اثبات کند، دیگر به زندان نخواهد رفت. در چنین شرایطی، دادگاه معمولاً حکم به پرداخت اقساطی مهریه می‌دهد تا حقوق زن نیز حفظ شود.
با این حال، اگر مشخص شود که مرد توانایی پرداخت مهریه را دارد اما عمداً از پرداخت آن خودداری میکند، امکان صدور حکم جلب وجود دارد که بجای زندان رفتن از پابند الکترونیکی استفاده میشود. البته در برخی پرونده‌ها از پابند الکترونیکی استفاده میشود تا فرد بتواند در خارج از زندان مشغول به کار شده تا بتواند اقساط مهریه را پرداخت کند. این تغییرات با هدف کاهش تعداد زندانیان مهریه و در عین حال حفظ حقوق مالی زنان اعمال شده‌اند.
قانون جدید مهریه از کی اجرا می شود؟
اکنون این سؤال مطرح میشود که با وجود تصویب قانون جدید مهریه در مجلس، این قوانین دقیقاً از چه زمانی اجرا می‌شوند؟ پاسخ این است که اساس اطلاعات موجود، قانون جدید مهریه در سال ۱۴۰۴ هنوز به تصویب نهایی نرسیده و در حال حاضر در نوبت رسیدگی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی قرار دارد. به گفته محمد سراج، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، این طرح پس از بررسی در کمیسیون‌های قضایی و اجتماعی، اکنون منتظر بررسی و تصویب در صحن علنی مجلس است.
با توجه به اینکه این قانون هنوز تصویب نهایی نشده است، تاریخ دقیق اجرای آن مشخص نیست. پس از تصویب نهایی در مجلس و تایید شورای نگهبان، تاریخ اجرای قانون جدید مهریه اعلام خواهد شد.
در حال حاضر، قوانین موجود در خصوص مهریه همچنان معتبر و لازم‌الاجرا هستند. بر اساس قانون فعلی، مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی مشمول ضمانت اجرای ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی است و بیش از این مقدار تنها در شرایط خاص و به‌صورت قسطی قابل پرداخت است.
قانون قسطی کردن مهریه در سال ۱۴۰۴
قانون قسطی کردن مهریه در سال ۱۴۰۴ به این صورت است که طبق قانون مدنی، اجرای احکام مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، زوج می تواند درخواست قسطی کردن مهریه بنماید.
طبق قانون قسطی کردن مهریه سال ۱۴۰۴ ، زوج می تواند از طریق دادگاه، اعسار خود را اثبات کند و درخواست قسطی کردن مهریه بدهد.
قسطی کردن مهریه در سال ۱۴۰۴ زمانی امکان پذیر است که زوج اموالی برای توقیف نداشته باشد. اگر زوج ملک یا خودرو و اموال دیگر قابل توقیف داشته باشد، از طریق اجرای ثبت توقیف شده و به مزایده گذاشته می شود.
اگر از زوج اموالی شناسایی نشود و او مدعی اعسار از پرداخت یکجای مهریه باشد می تواند تحت شرایطی پرداخت مهریه را قسطی نماید.
گروه مشاورین و وکلای موسسه حقوقی دادمان بستری است که شما عزیزان می توانید از طریق آن سوالات خود را درباره انواع قوانین مهریه علی الخصوص قانون جدید مهریه ۱۴ سکه ثبت کنید و در کمترین زمان پاسخ مناسب خود را دریافت کنید:
سامانه مشاوره امور خانواده
شایان کریمی
حقوقدان و مشاور حقوقی | مدیر داخلی موسسه حقوقی دادمان نویسنده مطالب منتشر شده در این صفحه، با هدف ارائه اطلاعات حقوقی کاربردی و قابل فهم برای تمامی مخاطبان از عموم مردم تا فعالان حرفه ای حوزه حقوق. برای دریافت مشاوره، می توانید از راههای ارتباطی از جمله واتس آپ، ایمیل و سایر راه های معرفی شده استفاده فرمایید.
