ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر شرایطی دارد که در صورت فراهم نبودن این شرایط زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند. مطابق قانون مدنی در صورت فراهم بودن شرایط هر یک از زوجین در صورت فوت دیگری به میزان سهم خود از ترکه ارث می‌برد.در این نوشتار از مجله حقوقی دادمان شرایط ارث بردن زوجین از همدیگر را مورد بررسی قرار می دهیم.
در این شرایط زن و شوهر هرگز از یکدیگر ارث نمی‌برند
نکاح بین زوجین دائمی باشد:
به موجب ماده ۹۴۰ قانون مدنی زوجینی که زوجیت آن‌ها دائمی بوده باشد از یکدیگر ارث می‌برند. بنابراین، چنانچه نکاح موقت باشد هیچ یک از زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند. حتی اگر بین خودشان شرط ارث بردن از یکدیگر را قرار داده باشند نیز این شرط باطل است و هیچ اثری ندارد.
فوت در مدت زوجیت واقع شده باشد:
به موجب ماده ۸۶۴ قانون مدنی فوت باید در زمان زوجیت واقع گردد تا هر یک از زوجین از دیگری ارث ببرد. بنابراین، چنانچه یکی از زوجین پس از تحقق طلاق فوت کند، دیگری از او ارث نمی‌برد.
البته قاعده بالا دو استثناء دارد که عبارتند از:
- فوت در مدت عده رجعی:
به موجب ماده ۹۴۳ قانون مدنی اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی مطلقه نماید. سپس هر یک از آن‌ها قبل از انقضاء عده بمیرد دیگری از او ارث می‌برد. زیرا در ایام عده رجعیه هنوز در حکم زن و شوهر هستند و رابطه زناشویی به‌طور کامل قطع نشده است. اگر شوهر در ایام عده رجوع کند عقد ازدواج به قوت خود باقی است. اما اگر فوت یکی از آن‌ها بعد از انقضاء عده باشد یا اینکه طلاق بائن باشد از یکدیگر ارث نمی‌برند. - طلاق در مدت بیماری متصل به موت:
به موجب ماده ۹۴۴ قانون مدنی اگر شوهر در حال بیماری زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به سبب همان بیماری فوت کند زوجه از وی ارث می‌برد اگرچه طلاق بائن باشد مشروط بر اینکه زن شوهر نکرده باشد.
موانع ارث زوجین از هم
همان‌طور که در بخش اول اشاره شد در نکاح موقت زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند پس نکاح موقت از موانع ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر است. علاوه بر این، موارد دیگری نیز وجود دارد که این موارد به شرح ذیل است:
♦ در صورتی که هر یک از زوجین دیگری را به قتل برساند: به موجب ماده ۸۸۰ قانون مدنی قتل از موانع ارث است. بنابراین، کسی که مورث خود را عمدا به قتل برساند از ارث او محروم می‌گردد.
♦ بعد از لعان: به موجب ماده ۸۸۲ قانون مدنی بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند. لعان حالتی است که به موجب آن شوهر با رعایت شرایط خاص به زن خود نسبت زنا دهد و بر آن اصرار کند و زن نپذیرد.
♦ کفر: چنانچه هر یک از زوجین مسلمان و دیگری کافر باشد کافر از مسلمان ارث نمی‌برد، ولی مسلمان از کافر ارث می‌برد.
♦ نکاح در حالت مرض: به موجب ماده ۹۴۵ قانون مدنی اگر مردی در حال بیماری زنی را عقد کند و قبل از برقراری رابطه جنسی به موجب همان بیماری فوت کند زن از او ارث نمی‌برد. اما اگر بعد از برقراری رابطه جنسی یا بعد از بهبودی از آن بیماری فوت کند زن از او ارث می‌برد.